حمید عمرانیان خراسانی

طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)، با هدف تعدیل فشار و کنترل تراکم فزاینده صورت گرفته است. این طرح، با اقدام در جهت تحول کیفی و نیز بهینه نمودن اصول معماری معاصر، درصدد دستیابی به تعادلی پایدار و کاهش فشارهای گوناگون برآمده از مرکز شهر است. تغییرات اعمال شده، موجب تحولات فراوان اجتماعی-اقتصادی در منطقه ثامن شده است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل اجتماعی - اقتصادی این طرح، از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و در دو مرحله، داده ها و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی با ابزار مصاحبه و پرسشنامه جمع آوری شد. در مرحله اول، جامعه آماری پژوهش را ساکنان منطقه ثامن شهر مشهد تشکیل دادند. نمونه گیری با استفاده از روش تصادفی، تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. در مرحله دوم، بر اساس عوامل شناسایی شده، پرسشنامه ای، تدوین شد و کارشناسان شهرداری منطقه ثامن، بر اساس میزان اهمیت، آن عوامل را وزن دهی کردند. در ادامه، برای تجزیه و تحلیل یافته ها و ارائه راهبردها، از روش SWOT استفاده شد که از طریق تشکیل ماتریس های ارزیابی و با استفاده از تحلیل عوامل داخلی و خارجی، ضمن شناسایی مزایا و معایب طرح، به ارزیابی موانع و محدودیت های محتمل در راه توسعه کالبدی منطقه پرداخته و راهکارهایی برای انجام طرح با کمترین مشکلات ارائه می دهد. از جمله نتایج به دست آمده، کاهش واحدهای مسکونی، افزایش واحدهای اجاره ای و افزایش نارضایتی ساکنان و مالکان از تغییر مکان زندگی و شرایط محیط زیستی منطقه بوده است. همچنین طبق امتیازهای نهایی عوامل داخلی و خارجی، راهبرد تهاجمی برجسته شد. در نهایت، پیشنهاداتی به منظور کاهش اثرات منفی طرح نوسازی و بهسازی بافت ارائه شده است.