ابراهیم شیرانی

گسترش حساب شده و با برنامه ریزی مناسب در آموزش عالی یکی از معیارها و عوامل توسعه و رشد اقتصادی و فرهنگی هر کشور به شمار می رود. هر چه آحاد جامعه به ویژه جوانان کشور تحصیلات عالی داشته باشند، فرهنگ عمومی جامعه و پتانسیل انجام دادن امور با کیفیت بهتر بالاتر می رود. از طرفی، گسترش نامتوازن، بی رویه، حساب نشده و فله ای آموزش عالی بدون فراهم کردن الزامات  می تواند به کاهش کیفیت آموزش، افزایش نرخ بیکاری و بروز مشکلات اجتماعی و فرهنگی منجر شود. در طی فاصله زمانی ده ساله 94-1384 برنامه های پنج ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تغییرات گسترده ای از نظر کمّی در آموزش عالی کشور رخ داده است. افزایش چشمگیر تعداد دانشجو، افزایش زیاد تعداد دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و گسترش تحصیلات تکمیلی از جمله شاخصه های این دوران است. در این مقاله ضمن ارائه آمار و اطلاعات مربوط به عواملی از جمله تعداد دانشجویان، تعداد دانشگاه ها و نسبت دانشجو به استاد با تأکید بر رشته های مهندسی در طول برنامه های توسعه چهارم و پنجم، وضعیت آموزش عالی بررسی و تحلیل شده است. مشکلات و مسائل ناشی از چنین تغییرات وسیعی در آموزش عالی مطرح و بررسی، و در نهایت، راهکارهایی برای برون رفت از آنها ارائه شده است.  

سیر تحول فناورانه و صنعتی و توسعه علوم و ظهور فناوری های جدید تغییرات اساسی و ژرفی را در صنعت و زندگی روزمره بشری موجب می شود. پاسخگویی به نیاز های روز و آتی صنعت توسط مهندسان مکانیک به ابزار و دانش متفاوتی از آنچه در دانشکده های مهندسی مکانیک ارائه می شود، نیاز دارد و باید همگام با تغییرات و تحولات صنعتی آموزش مهندسی مکانیک نیز متحول شود. در این مقاله ابتدا به تاریخچه آموزش مهندسی به طور اعم و آموزش مهندسی مکانیک پرداخته و روند تغییر و تحولات در این خصوص ارائه شده است. همچنین، لزوم تأکید بر مسائل کاربردی و " آموزش مهندسی" به جای " آموزش علوم مهندسی"، بدون اینکه بخواهیم از اهمیت آموزش های نظری و مطالب پایه ای بکاهیم، در برنامه های درسی مهندسی مکانیک اشاره شده است. توجه به "تحقیقات" در آموزش مهندسی مکانیک در ایران از جمله مواردی است که در این مقاله بر آن تأکید شده است. تغییرات لازم در آموزش مهندسی مکانیک در چهار زمینه " محیط آموزشی" ، "فرایند مکانیکی آموزش "، "همکاری دانشگاه با صنعت " و " محتوای آموزش با توجه به ظهور فناوری های نو و نقش مهندسی مکانیک در آنها ارائه شده است؛ این فناوری ها شامل فناوری نانو، میکرو فناوری، بیومکانیک، فناوری اطلاعات و انرژی و محیط زیست است. در پایان راهکارهای برای ایجاد تحول در آموزش مهندسی مکانیک ارائه شده است.