محمدرضا باوندپور

از زمان های بسیار کهن ایزد مهر مورد پرستش اقوام آریایی بود. صفات منحصربه فردی که برای این ایزد برشمرده اند؛ مانند، دوستی، نور، فروغ، خورشید، عهد و میثاق، وی را خدایی خاص و محبوب برای پرستش قرار داده است. در تاریخ اسطوره های ایرانی نیز نقش آفرینی در پیروزی فریدون بر ضحاک در هفتمین ماه سال و یا آغاز پادشاهی وی را در ماه مهر می توان پیدا کرد. مهر خدایی آرام بخش، نیکخواه و پشتیبان اعمال و مناسبات شرافتمندانه بوده و برخلاف خدای ورونه که دهشتناک و خشن معرفی شده است، دشمن خشونت و تندی است. مهر ایرانی نیز همان مفاهیم لطف و مهربانی مهر هندی را دربردارد. نام او همواره با مظاهر آسمانی چون خورشید و ستارگان و ماه پیوند خورده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که ایزد مهر در میان قوم آریایی های باستان به عنوان خدای بزرگ عهد و پیمان و فروغ روشنایی خورشید از منزلت و مقام سترگی برخوردار بود؛ به طوری که جایگاه والای این ایزد پس از مهاجرت آنان به هند و ایران در کنار سایر خدایان حفظ گردید. در منابع ودایی ایزد مهر دارای صفات و کارکردهای منحصربه فردی است که این ویژگی های در مراتب و اشکال دیگری در منابع زرتشتی نمود یافته است و جایگاه ویژه ای را برای وی در سلسله های هخامنشی تا ساسانیان ترسیم کرده است. نماد مهر در هنر اسلامی به خصوص در نگارگری اسلامی نیز تداوم یافته است.اهداف پژوهش:بررسی نقش ایزد مهر در ایران باستان.بررسی جایگاه ایزد مهر نگاره های دوره اسلامی.سؤالات پژوهش:جایگاه ایزدمهر در سلسله های هخامنشی تا ساسانیان چگونه بوده است؟انعکاس جایگاه ایزدمهر بر نگاره های اسلامی چگونه است؟