مهسا فرزانه

شار گرمای محسوس و شار گرمای نهان از جمله متغیرهایی هستند که وابستگی زیادی به دما دارند و از طرفی اکثر متغیرهای هواشناسی وابسته به دما می باشند. لذا در این پژوهش قصد داریم با بررسی سیر تغییرات شار گرمایی محسوس و گرمای نهان و نسبت بین این دو به بواکاوی و آشکارسازی تغییرات اقلیمی ایران بپردازیم. بدین منظور از داده های باز تحلیلی NCEP/NCAR شامل شار گرمای محسوس و نهان طی دوره 1948-2020 در محدوده ایران استفاده شد. از نسبت این دو شار گرمایی، میزان ضریب باون محاسبه شد. برای تحلیل فضایی زمانی – مکانی آنها از روش های درون یابی استفاده شد. ضمن اینکه با بهره گیری از روش های ناپارامتریک من کندال و شیب سن تغییرات فضایی و زمانی نیز بررسی شد. بخش اوّل نتایج نشان داد که به لحاظ مکانی میزان ضریب باون تابعی از عرض جغرافیایی و ناهمواری ها می باشد. و به لحاظ زمانی کمترین مقدار مربوط به ماه ژانویه و بیشترین مقدار مربوط به ماه ژوئیه است. نتایج بخش دوّم بیانگر این مطلب است که ضریب باون در طول زمان دارای سیر و روندی مثبت است. سیر صعودی آن بیانگر افزایش ضریب خشکی کشور است. به طوری که این وضعیت در روند مثبت و افزایش دما قابل مشاهده است.

با بررسی روند تغییرات دمای هوا، می توان ردپای تغییرات اقلیمی را در پهنه ایران جستجو کرد. تغییر اقلیم و افزایش دما از مسایل مهم زیست محیطی بشر به حساب میآیند. بر اساس روش نقطه تغییر، می توان زمان آغاز تغییرات متغیرهای اساسی مانند دمای کمینه و بیشینه را شناسایی نمود. بنابراین هدف از پژوهش حاضر واکاوی نقطه تغییر آستانههای دمایی امواج گرمایی و سرمایی در ایران زمین است. منظور از آستانه دمایی مقدار صدک 95ام برای مقادیر بیشینه دمایی و صدک 5 ام برای مقادیر کمینه می باشد. بدین منظوراز دادههای روزانه دمای (کمینه و بیشینه) 43 ایستگاه همدید ایران که دارای دوره آماری طولانی ( 1966-2018) و پراکنش مناسب بوده، استفاده گردید. به منظور شناسایی زمان تغییر آستانه دمایی از سه روش نقطه تغییر پتیت، آزمون همگنی استاندارد و بویشاند بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که آستانه ی دمایی امواج گرمایی و سرمایی طی چند دهه گذشته روندی افزایشی داشتهاند. نرخ رشد افزایشی به ترتیب به ازای هر سال برابر با 019/0 و 052/0 درجه سلسیوس به ازای هر سال است. بنابراین در پژوهش پیش رو مشخص گردید که روند افزایشی آستانه ی دمای منجر به افزایش بسامد بیشتر دماهای بیشینه گردید و از طرفی منجر به افزایش روزهای گرم و کاهش شب های سرد خواهد شد، افزون بر بسامد بیشتر رویدادها، می توان اظهار نمود بسامدها از دمای بالاتری نیز برخوردار می باشند. بر اساس نتایج تحلیل فضایی - زمانی آستانه ها روند افزایشی دمای کمینه در نواحی شمال غرب، زاگرس و جنوب شرق ایران کاملاً مشهود است و از دیگر نتایج این مطالعه می توان به زمان نقطه تغییر یا جهش آستانه دمایی امواج سرمای و گرمایی در حدود سال 1991 تاکید نمود. سال مذکور با مطالعات جهانی همراستای دارد

این پژوهش به بررسی متغیر های اقلیمی در شش ایستگاه سینوپتیک پهنه جنوب شرق ایران (1987-2020) پرداخت و در دو دوره زمانی 2021-2040 و 2041-2060 با استفاده از ﻣﺪل ﮔﺮدش کﻠﻰ تحلیل گردید. دقت مدل LARS-WG در شبیه سازی متغیرهای اقلیمی مطابق شاخص های MAE، RMSE، R2، NSE مرحله صحت سنجی مورد بررسی قرار گرفت. ﻧیﺎز آﺑی ﮔیﺎه ﺑﺎ ﺗﻌییﻦ ﺑﺎزهﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای کﺎﺷﺖ و ﻃﻮل دورهﻫﺎی رﺷﺪ ﺑﺎ دﻣﺎ و ﺿﺮیﺐ درﺟﻪ روز رﺷﺪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ. ﺗﻐییﺮ اﻗﻠیﻢ ﺑﻪ دﻟیﻞ اﻓﺰایﺶ دﻣﺎی حداکثر، ﻃﻮل دوره رﺷﺪ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑیﻦ 1 ﺗﺎ 20 روز کﺎﻫﺶ ﻣیدﻫﺪ کﻪ زﻣﺎن کﺎﺷﺖ در ﺷﺮایﻂ ﺗﻐییﺮ اﻗﻠیﻢ را ﺑﻪ ﺗﻌﻮیﻖ اﻧﺪاخته و ﻃﻮل ﻓﺼﻞ کﺸﺖ را 15 ﺗﺎ 28 روز کﺎﻫﺶ ﻣیدﻫﺪ. ﻣﺪیﺮیﺖ درﺳﺖ ﻋﻮاﻣﻠی ﭼﻮن رﻗﻢ ﻣﺤﺼﻮل و ﺑﻬیﻨﻪ ﺳﺎزى اﻟﮕﻮى کﺸﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﻗﻠیﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ و آگاهی از شرایط اقلیمی حال-آینده از اﺛﺮات ﻣﻀﺮ ﺗﻐییﺮ اﻗﻠیﻢ ﺑﺮ رﺷﺪ و ﻋﻤﻠکﺮد ﻣﺤﺼﻮﻻت کﺸﺎورزى ﻣیﺗﻮاﻧﺪ بکاهد.