شهرام منصوری

هدف: پدیده گسترش و غالبیت گیاهان چوبی به عنوان یک تهدید جهانی برای زیست بوم های علفزار، گیاهان و حیوانات و مردم وابسته به آن ها ظهور پیدا کرده است. اثرات گسترش و غالبیت گیاهان چوبی با توجه به ویژگی ها و فرایندهای اکوسیستم به طور عمده ای تاثیرات متفاوتی دارد. روش شناسی تحقیق: اخیرا مدیریت گیاهان چوبی مورد توجه محققان، برنامه ریزان و دست اندرکاران منابع طبیعی قرار گرفته است. این مطالعه با مرور منابع مرتبط با پدیده گسترش و چیرگی گیاهان چوبی به جمع بندی در زمینه مدیریت حفظ یا حذف آن در قلمرو مراتع زاگرس مرکزی می پردازد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: حذف گیاهان چوبی در سطح جهانی برای بازگرداندن پوشش گیاهان علفی مراتع به منظور افزایش تولید آن ها برای دام استفاده می شود. با این حال، هنوز بحث های قابل توجهی در زمینه اثربخشی برنامه های مختلف حذف وجود دارد و بررسی دقیقی از اثرات حذف بر فرایندهای اکوسیستم صورت نگرفته است. این امر، امکان ارائه توصیه های مبتنی بر اصول اکولوژیک در خصوص مناسب ترین شیوه مدیریت گسترش و غالبیت گیاهان چوبی را محدود کرده است. یافته ها: نتایج مطالعات نشان داده اند حفظ گیاهان چوبی گسترش یافته، کارکردها، کالاها و خدماتی را برای اکوسیستم های طبیعی ایجاد می کنند که جوامع بهره بردار محلی می توانند از مزایای این پدیده منتفع شوند. با این وجود، حذف گیاهان چوبی به شدت وابسته به شرایط محیطی و ویژگی های گیاهان چوبی است. حذف گیاهان چوبی وابسته به شرایط محیطی تأثیر ماندگار کمتری دارد و از نظر اکولوژیکی در درازمدت اثرات حذف آن ها مطلوب نیست. نتیجه گیری: جمع بندی مطالعات نشان می دهد گسترش گیاهان چوبی از پدیده های نوظهور می باشد که با توجه به شرایط اقلیمی و تغییر اقلیم و سایر عوامل تاثیرگذار محلی، تغییراتی در اکوسیستم ها ایجاد می نماید. در این راستا، حفظ گیاهان چوبی و انتخاب نوع روش حذف و پاسخ اکوسیستم به آن، با توجه به نتایج احتمالی، می بایست مدنظر قرار گیرد. بطورکلی، می توان ادعا کرد  با توجه به ویژگی های گونه های چوبی و شرایط محیطی اعم از نوع گونه غالب و زمینه اکولوژِیک و حتی وضعیت اجتماعی-اقتصادی روش های مختلف مدیریتی می تواند متغیر و متفاوت باشد. در این راستا، رخداد پدیده گسترش و غالبیت گیاهان چوبی در قلمرو مراتع زاگرس مرکزی توجه این مولفه ها را ضروری کرده است.

مقدمه: اکثر مراتع و علفزارهای سراسر جهان متاثر از عوامل متعدد به اکوسیستم های جدید نوظهور تبدیل می شوند. فراوانی یا غالبیت نسبی گیاهان علفی و پوشش گیاهان چوبی این اکوسیستم ها در مقیاس های زمانی مختلف بسیار متغیر هستند. در طول چندین دهه گذشته، تغییر در جهت افزایش فراوانی پوشش گیاهان چوبی در سراسر جهان افزایش یافته است. هدف پژوهش: گسترش و غالبیت گیاهان چوبی در بسیاری از مراتع و علفزارهای جهان، تغییراتی در کارکردها، کالاها و خدمات اکوسیستمی در مناطق تحت تاثیر این پدیده در مقایسه با خدمات ارایه شده قبلی اکوسیستم، بوجود می آورند و خدمات جدید و تا حدی ناشناخته ارایه می دهند. روش شناسی تحقیق: این مطالعه با مرور مقالات علمی معتبر و جدید مرتبط به شناسایی کارکردها، کالاها و خدمات حاصله از پدیده گسترش و غالبیت گیاهان چوبی در اکوسیستم های مرتعی می پردازد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: عوامل زنده از جمله ویژگی های گیاهان چوبی و غیرزنده همچون اقلیم و خاک در قلمرو پراکنش گیاهان چوبی و جغرافیای حضور عشایر و دامداران تأثیرات متفاوتی بر تنظیم مبادلات بین پاسخ های اکوسیستم به این پدیده می گذارند.یافته ها و بحث: با توجه به گستردگی و تاثیرات ناشی از وقوع پدیده گسترش و غالبیت گیاهان چوبی شناسایی کارکردها، کالاها و خدمات حاصله از این پدیده اهمیت ویژه ای دارند که می بایست مورد توجه ویژه قرار گیرد.نتایج: به دنبال گسترش و غالبیت گیاهان چوبی می توان با شناسایی این کالاها، خدمات، کارکردها و منافع با توجه به گونه های جایگزین شده، از پتانسیل های کارکردها، کالاها و خدمات جدید در راستای بهبود مدیریت و معیشت جوامع بهره بردار محلی با توجه به وسعت اراضی و جمعیت تحت تاثیر این پدیده به نحو مطلوب بهره برداری و برنامه ریزی نمود.

مقدمه: یکی از مهم ترین راه های شناخت خصوصیات هر منطقه، مطالعه پوشش گیاهی آن می باشد. از این رو، شناسایی ویژگی های پوشش گیاهی، تبیین خدمات، کارکردها و ارزش های اکولوژیکی و اقتصادی آن می تواند راهنمای خوبی برای تفکیک و تمایز پتانسیل مناطق باشد. جنس گون یکی از جنس های گیاهی با تنوع و وفور فراوان است. این جنس در ایران و اکثر مناطق جهان پراکنش و رویش دارد. از مهم ترین گونه های این جنس، گونه گون گزی است که به عنوان گیاه مولد کتیرا و تنها میزبان حشره پسیل گز که محصول انحصاری به نام گزانگبین تولید می کند شناخته شده است. هدف پژوهش: تنوع گیاهی در مراتع و به تبع آن، وفور فون جانوری می تواند پتانسیل ها و ارزش های خدماتی و کارکردی متنوعی را ارائه دهد. با توجه به شرایط اقلیمی و شیوه های بهره برداری مراتع خشک و نیمه خشک این گونه گیاهی اهمیت ویژه ای یافته است. روش شناسی تحقیق: با توجه به ماهیت مروری بودن تحقیق، با بهره گیری از روش گردآوری داده ها و اطلاعات به شیوه اسنادی- کتابخانه ای استفاده شده است. قلمروجغرافیایی پژوهش: با توجه به وسعت و پراکنش گونه گون گزی در منطقه زاگرس و قلمرو ایل بختیاری ضروری است بوم شناسی، توزیع جغرافیایی و کارکردهای این گونه مورد بررسی قرار گیرد. یافته ها و بحث: این پژوهش به مطالعه بوم شناسی، توزیع جغرافیایی و کارکردها و خدمات اکوسیستمی گونه گون گزی پرداخته است. نتایج: با معرفی و شناسایی نیازها و ارزش های اکولوژیکی و کارکردهای این گونه در قالب کالا و خدمات اکوسیستمی و شناسایی عوامل تهدیدکننده این گونه و حشره پسیل آن بهتر می توان به راهبردهای موثر و کارآمد برای حفاظت و مدیریت این گونه دست یافت.