فاضل بهشتی راد

قوانین لایتغیر و ثابت در عالم خلقت که همه انسان ها را در رسیدن به رشد و تعالی هدایت می کنند، در آیات قرآن به امتحان و گاهی به ابتلا معروفند، با سنّت امتحان و ابتلا استعدادهای بالقوّه و ذاتی انسان فرصت بروز و فعلیّت می یابند و قاعده لطف و هدایت برای انسان معنا می گردد. اهمیّت و ضرورت سنّت امتحان تا آن جا است که از غفلت به بیداری و از جاهلیّت به علم و از عصیان به عبودیّت سوق می دهد. هدف از این سنّت در قاموس تکوین الهی، یادآوری نظام احسن است که عمل احسن می طلبد و در ازای آن، رحمت خالق متعال که هدف خلقت است را به انسان ارزانی می دارد. از داده های حیات دنیوی و نظام باطنی وجود آنچه حاصل می شود، امتحان خداوند برای توجّه دادن انسان به نعمات خداوندی و استفاده از استعدادهای بالقوّه برای ارزشمند و قیمتی کردن وجود و زندگی خویش است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای، به بازیابی و اکتشاف آیات و روایات متقن در بیان گونه های امتحان و ابتلا در بستر حوادث تکوینی و تشریعی پرداخته است و برای این منظور، از مجموعه تفاسیر قرآن و سنّت نبوی و معصومان علیهم السلام استمداد طلبیده است. نتایج حاکی از آن است که امتحان های الهی، نقش مهمی در ایجاد انگیزه و پیشرفت، ترفیع درجه، تطهیر گناهان و آگاهی و بیداری برای توبه و بازگشت به خداوند دارد.