زهرا غلامی راد

پیدایش سکونتگاه های بشری و به ویژه روستاها بر پایه ی عوامل طبیعی مناسب استوار بوده است. در جهان امروزی، فاصله بین یافته های علوم بشری و توانایی آن ها برای حفظ جان و مال مردم روز به روز افزایش می یابد و خشم طبیعت همچنان به قلع و قمع خود ادامه می دهد. علوم، خود نیز در افزایش این خطرات تا حدودی سهیم اند و اشکال جدیدی از خطرات را با جلوه هایی تازه که ناشی از بکارگیری ناصحیح فناوری می باشد. نقش مطالعات ژئومرفولوژیکی و تهیه نقشه های ژئومرفولوژی ویژه درعمران روستایی نیز بسیار مهم است. اما در اغلب موارد در تصمیم گیری ها منجر به تهیه طرح های توسعه روستایی می شود. عوامل ژئومرفولوژی وتأثیر پدیده های مرفوژنیک به فراموشی سپرده شده وموردتوجه قرار نمی گیرد. پژوهش حاضر به بررسی و ارزیابی استقرار 2793 مکان روستایی در ارتباط با گسل ها در سطح استان کرمانشاه پرداخته است. به منظور بررسی این عوامل از نرم افزار GIS و برای تجزیه و تحلیل از نقشه های موضوعی استفاده گردید. طی این فرآیند، ابتدا نقشه های پایه تهیه گردید، سپس استقرارسکونتگاه ها در رابطه با لایه گسل تحلیل و از آزمون همبستگی پیرسون، جهت تعیین میزان همبستگی عوامل طبیعی با پراکنش سکونتگاه ها استفاده شد. نتایج حاصل از روش ضریب همبستگی نشان می دهد که بین عامل طبیعی گسل و توزیع سکونتگاه ها رابطه معنی داری در ناحیه مورد مطالعه وجود دارد و پراکنش سکونتگاه های روستایی مورد مطالعه در رابطه با قابلیت ها و محدودیت های محیطی- اکولوژیکی انتظام نیافته اند.

عوامل طبیعی نقش بسزایی در مکان گزینی و نحوه پراکنش روستاها دارند، بعضی از این عوامل می توانند نقش موثرتری تسبت به سایر عوامل داشته باشند، پژوهش حاضر به بررسی و ارزیابی استقرار 2793 مکان روستایی در ارتباط با عوامل طبیعی در کل سطح استان کرمانشاه می پردازد. مضافا" این که در نظر است تا عامل و یا عواملی که نقش بیشتری نسبت به سایر عوامل دارند مشخص شود و نیز نقشه پهنه بندی مناطق روستایی در سه تیپ مناسب، متوسط و نامناسب از لحاظ استقرار نسبت به عوامل طبیعی به دست آید برای نیل به این هدف، 8 عامل طبیعی شامل رودخانه های اصلی، گسل، عناصر اقلیمی از جمله بارش، تبخیر، دما، ارتفاع، شیب، لیتولوژی، بعنوان عوامل موثر در مکان یابی سکونتگاهها انتخاب گردید، با استفاده از نرم افزار ARC GIS نقشه های عامل به صورت رقومی تهیه وسپس با استفاده از مدل A.H.P وزن هر شاخص به دست آمد، برای ترکیب لایه ها و تهیه نقشه هدف از روش هم پوشانی ریاضی ( Overlay) استفاده گردید طبق این نقشه بیشترین تعداد روستاهای استان کرمانشاه در تیپ مناسب مستقر شده، وتنها 2/90 درصد روستاها در شرایط نامناسب طبیعی واقع شده اند، با توجه به مطالب فوق، می توان گفت که بین عوامل طبیعی و مکان گزینی روستاهای استان کرمانشاه رابطه مستقیم وجود دارد.