محمود سعیدی مهر

رشد شتابان جمعیت شهری و آلودگی های زیست محیطی، ازجمله مسائل حائز اهمیتی است که امروزه نظر بسیاری از مدیران و برنامه ریزان شهری را به خود معطوف کرده است. در این میان چگونگی جمع آوری و حمل زباله و بازیافت آن در مناطق پیراشهری از اهمیت ویژه ای برخوردار است، لذا مشارکت مردمی در این زمینه می تواند آثار مثبت اقتصادی و زیست محیطی فراوانی به همراه داشته باشد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل نقش مشارکت در مدیریت پسماند مناطق پیراشهری شهر زاهدان می باشد. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش تحقیق، پیمایشی است. داده های موردنیاز تحقیق به روش اسنادی - میدانی (پرسشنامه و مشاهده) گردآوری شده است. جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و مدل PUA استفاده شده است. نتایج رتبه بندی شاخص های، ابعاد مشارکت نشان داد: در بعد مشارکت در تصمیم گیری (مشارکت در ارائه برنامه های تفکیک زباله از مبدأ)، در بعد مشارکت ید ی (مشارکت در اطلاع رسانی معضلات زیست محیطی و حفظ محیط زیست) و در بعد مشارکت مالی (تحویل زباله های تفکیکی به صورت رایگان) در اولویت قرار دارند. نتایج مقادیر ضریب همبستگی پیرسون بین ابعاد مشارکت (تصمیم گیری، ید ی و مالی) و مدیریت پسماند مناطق پیراشهری، نشان داد که بین تمامی متغیر های مستقل (ابعاد مشارکت) با مدیریت پسماند مناطق پیراشهری زاهدان رابطه مثبت و معنی داری در سطح اطمینان ۹۹ درصد وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که مشارکت در مدیریت پسماند در مناطق پیراشهری زاهدان مؤثر می باشد. درنهایت به منظور شناسایی عوامل مؤثر در مشارکت شهروندان در مدیریت پسماند در مناطق پیراشهری زاهدان از مدل PUA، استفاده گردید.

امروزه با افزایش جمعیت و در پی آن بالا رفتن مصرف، تولید پسماند در ابعاد گوناگون خانگی، شهری، صنعتی و بیمارستانی به سرعت گسترش یافته است و کاهش تولید پسماند امری ضروری است. یکی از بخش های اصلی مدیریت شهری، مدیریت پسماند شهری است، که در کلیه مراحل آن، یکی از کلیدهای موفقیت، آگاهی و مشارکت شهروندان می باشد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل ابعاد مشارکت شهروندان در مدیریت پسماند در مناطق شهری زاهدان، می باشد. تحقیق حاضر بر اساس هدف، یک تحقیق توسعه ای، بر حسب ماهیت، تلفیقی از روش های کیفی و کمی و بر حسب روش از نوع پیمایشی و نحوه اجراء توصیفی-تحلیلی می باشد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، توصیفی و استنباطی از محیط نرم افزار (SPSS) و مدل آراس خاکستری (ARAS-G) استفاده شد. جامعه آماری پژوهش حاضر جمعیت شهروندان مناطق پنجگانه شهر زاهدان (672589 نفر) نفر می باشد، که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 384 نفر تعیین شد. نتایج بررسی ارتباط بین متغیر های توصیفی (شغل، جنس، سن و تحصیلات) و پذیرش اجتماعی مدیریت پسماند نشان داد، زنان به مراتب بیشتر از مردان مدیریت پسماند را در شهر زاهدان پذیرش کردند. همچنین هر چه میزان تحصیلات بیشتر می شود میزان پذیرش مدیریت پسماند نیز افزایش می یابد. بیشترین میزان همبستگی در سن 26-35 سال و کمترین میزان همبستگی اسپیرمن در سن 46 و بالاتر می باشد. نتایج مدل (آراس خاکستری)، نشان داد، در میان مناطق پنجگانه شهر زاهدان، منطقه پنج با مقدار k (9324/0)، بالاترین رتبه را در مشارکت شهروندان در مدیریت پسماند به خود اختصاص داده است.