زهرا زادسر

در هنر ساسانی، نقش پادشاهان اغلب، سوار بر اسب و همراه با نمادهای سلطنتی و فر و شکوهِ شاه رایج است. در تصاویر برجای مانده از اسب پادشاهان ساسانی، یک جفت شکل مخروطی، در بعضی موارد دایره شکل (منگوله) در پشت اسب آویزان است. این منگوله ها توسط زنجیری به جل یا پاردم اسب متصل شده است. بسیاری معتقدند این منگوله ها برای تزیین اسب های ساسانی به کار برده می شدند. باتوجه به استفاده مکرر این نقش برای اسب پادشاهان، این فرضیه شکل می گیرد که استفاده از این نقوش در هنر ساسانی، فراتر از تزیین بوده، مفهومی نمادین و سلطنتی در هنر ساسانی داشته است. هدف این پژوهش، شناسایی مفهوم و کاربرد منگوله ها در هنر ساسانی به ویژه نقوش بشقاب هاست. براین اساس، سؤال اصلی پژوهش مطرح می شود که نقش منگوله چه مفهوم و کاربردی در هنر ساسانی و به خصوص در بشقاب های آن دوره داشته است؟ نقوش منگوله ها در چندین اثر بررسی می شود که شامل بشقاب های نقره و طلای ساسانی و سنگ نگاره هاست. در بررسی این تصاویر از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده و این نتیجه به دست آمده است که احتمالاً نقوش منگوله ها از نقش گل های گوناگون، به ویژه گل نیلوفرِ دوره ساسانی اقتباس شده و چون گل نیلوفر نمادی از فَر بوده است، منگوله ها نیز نمادی از فر شاهی به شمار می آمده است و در جنگ ها احتمال پیروزی پادشاه بر دشمن خود را افزایش می داده و عنصری برای مشروعیت بخشیدن به قدرت شاهنشاه بوده است.