روزبه برکت رضایی

«جحفه» از میقات های پنجگانه مشهور برای افراد آفاقی است که قصد حج و عمره را داشته باشند. این میقات هم اکنون در حج برای بسیاری از زائران که از فرودگاه جده و یا جاهای دیگر وارد عربستان می شوند و به هر دلیل نمی خواهند به مدینه بروند، مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین افرادی که از مدینه منوره، از راه معمول حرکت نکرده و از مسجد شجره عبور ننمایند نیز می توانند از جحفه محرم شوند. حال پرسش این است که آیا همه زائران   چه افراد معذور و چه غیر معذور   می توانند با توجه به در پیش بودن میقات جحفه، از میقات شجره احرام نبسته و در جحفه محرم شوند؟ معیار جواز عبور از جحفه، مریضی و ناتوانی است یا مطلق عذر و ضرورت؟  در این نوشتار پس از طرح اجمالی تاریخچه منطقه، با توجه به فتاوای فقهای عظام و روایات، به اثبات اصل میقات بودن جحفه برای اهل شام، مصر، مغرب و هر آنکه از آنجا می گذرد، پرداخته شده است. در ادامه با استمداد از روایاتت متعدد در مسأله و کند وکاو آرای اندیشمندان اسلامی دیدگاه مشهور به اثبات رسیده که فقط معذورین، بیماران و ناتوانان می توانند به جای میقات مسجد شجره از جحفه احرام ببندند.

میقات عقیق زمانی توسط پیامبر(ص) برای مردم عراق تعیین شد که هنوز کشوری به این نام پدید نیامده بود و ایشان با استفاده از علم غیب، آن را تعیین فرمودند. می قات وادی عقیق هرچند هم اکنون کمتر مورد بهره برداری قرار می گیرد ولی با توجه به ساخت تأسیساتی در منطقه «الضریبه» در آینده مورد استفاده بیشتری قرار خواهد گرفت. در این نوشتار فقهی، با شفاف سازی ابتدا و انتهای دقیق مکان می قات عقیق، در پی آنیم که بگوییم: عقیق، می قات حج و عمره تمام کسانى است که از نواحى شرقى عبور می کنند. همچنین در حال اختیار، احرام از هر سه بخشِ عقیق؛ یعنی مسلخ، غمره و ذات عرق جایز است.

افراد آفاقی به غیر از میقات های شجره، جحفه و عقیق، می توانند از میقات های «قرن المنازل» و «یلمل م» نیز اح رام ببن دند. از آن جه ت که در باره این دو میقات قدیم ی و نزدیک ترین میقات ها به مکه، کمتر بحث شده است، این نوشتار بدان اختصاص می دهیم. آنچه در موضوع شناسی این دو میقات قابل توجه است؛ «سیل الکبیر» در منطقه قرن المنازل واقع است، لیکن اطلاق قرن المنازل به «وادی محرم» قابل اثبات نیست. همچنین در مسیر یمن به مکه، فقط در راه تهامه یلملم واقع می شود و دو راه دیگر به قرن المنازل ختم می گردد. از جهت حکمی، اصل میقات بودن این دو، به استناد روایات متعدد مورد اتفاق فقهای فریقین است و روایات معارض، معرض عنها هستند. گفتنی است، خدمه کاروان ها در ایام حج تمتع که برای امور کاروان با نیت عمره مفرده وارد مکه مکرمه شده و چند روز قبل از آغاز حج می خواهند محرم به احرام تمتع شوند، احرام از این دو میقات به خاطر نزدیکی آن ها به مکه پیشنهاد می گردد.