مهسا مرادیان

هدف: پژوهش حاضر با هدف مطالعه میزان استناد، دانلود، اشاره و نشانه گذاری کتاب های الکترونیکی منتشر شده از سوی اشپرینگر در چهار حوزه موضوعی علوم پایه، مهندسی، علوم پزشکی و علوم اجتماعی در یک بازه زمانی سه ساله پس از انتشار کتاب ها انجام گرفته است. روش پژوهش: این پژوهش نوعی مطالعه توصیفی - همبستگی است که با استفاده از شاخص های استنادی، دگرسنجی و کاربرد انجام شده است. نمونه پژوهش شامل 1184 کتاب الکترونیکی در چهار حوزه موضوعی علوم پایه، علوم اجتماعی، مهندسی و پزشکی که در سال 2013 توسط مؤسسه انتشاراتی اشپرینگر منتشر شده اند. داده های پژوهش از طریق بوکمتریکس، پلتفرم اختصاصی اشپرینگر جهت نمایش عملکرد کتاب های الکترونیکی، گردآوری شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس انجام شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که بیشترین میزان استناد به کتاب های علوم پایه تعلق دارد، بیشترین میزان اشاره در رسانه های اجتماعی به کتاب های علوم پزشکی و بیشترین میزان دانلود و نشانه گذاری به کتاب های مهندسی تعلق داشته است. تمامی کتاب های مورد بررسی حداقل یک بار دانلود شده اند، در حالی که سهم کتاب های نشانه گذاری شده معادل 90/2 درصد، سهم کتاب های استناد شده معادل 67/9 درصد و سهم کتاب های اشاره شده در رسانه های اجتماعی تنها معادل 19/5 درصد بوده است. همچنین بیشترین سهم دانلود کتاب های الکترونیکی در هر چهار حوزه موضوعی، شش ماه تا هجده ماه بعد از انتشار کتاب ها اتفاق افتاده است. نتایج آزمون همبستگی نشان دهنده وجود رابطه آماری معنی دار و مثبت میان تعداد استناد، دانلود، اشاره و نشانه گذاری کتاب های الکترونیکی در هر چهار حوزه موضوعی مورد مطالعه است. نتیجه گیری: شاخص های جایگزین مانند میزان دانلود، اشاره و نشانه گذاری کتاب های علمی می توانند در کنار شاخص های سنتی استنادی، جهت مطالعه اثرگذاری کتاب های الکترونیک مورد استفاده قرار گیرند. از این رو آشنایی کتابداران و جامعه پژوهشی کشور با شاخص های جایگزین حائز اهمیت است.

هدف: این پژوهش با هدف مطالعه رابطه میان عملکرد پژوهشی دانشگاه های برتر جهان بر اساس شاخص های علم سنجی و جایگاه آن ها در ده نظام رتبه بندی بین المللی انجام می گیرد. روش: پژوهش حاضر نوعی مطالعه کمی و همبستگی بوده و با استفاده از شاخص های علم سنجی انجام می گیرد. جامعه ی این پژوهش شامل ده نظام رتبه بندی دانشگاهی بین المللی بوده و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، 100 دانشگاه نخست در هر یک از ده نظام رتبه بندی در سال 2016 بررسی شده است. پایگاه سایول از محصولات الزویر جهت گردآوری شاخص های عملکرد پژوهشی دانشگاه ها و نرم افزار اس.پی.اس.اس نسخه 18 جهت مطالعه همبستگی میان شاخص های علم سنجی و جایگاه دانشگاه ها در نظام های رتبه بندی مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که در تمامی ده نظام رتبه بندی مورد بررسی، رابطه آمادار معنادار و معکوسی میان عملکرد دانشگاه ها در شش شاخص بروندادهای علمی، استنادهای دریافتی، میانگین استنادی، اثرگذاری استنادی وزن دهی شده در سطح رشته، بروندادهای علمی پراستناد و بروندادهای علمی در مجلات برتر و جایگاه بهتر آن ها در نظام های رتبه بندی وجود دارد. در سوی مقابل، رابطه آماری معنادار میان عملکرد دانشگاه ها بر اساس شاخص همکاری بین المللی و رتبه آن ها تنها در نظام رتبه بندی یو.اس.نیوز اند ورلد ریپورت مشاهده شد. عملکرد پژوهشی دانشگاه ها تاثیر بسیار زیادی در جایگاه آن ها در نظام های رتبه بندی بین المللی دارد. نتیجه گیری: دانشگاه ها با برنامه ریزی در زمینه افزایش کمیت و کیفیت بروندادهای پژوهشی از شانس بیشتری برای ورود و ارتقاء جایگاه در نظام های رتبه بندی بین المللی برخوردار خواهند بود.