پروین یوسف زاده

هوش معنوی، بالاترین سطح هوش است، که ظهور و ابراز آن، با معنویت در ارتباط است. هدف پژوهش حاضر، بررسی مبانی انسان شناختی هوش معنوی و استنتاج اصول و روش های تربیتی مرتبط با آن از منظر مولاناست. این پژوهش در زمره  تحقیقات کیفی است که در آن از دو روش، توصیفی- تحلیلی و استنتاجی (روش بازسازی شده فرانکنا) استفاده شده است. نتایج پژوهش این گونه نشان داد که می توان مواردی نظیر:اصالت هوش و اندیشه، امکان درک معنا، پذیرش ربوبیت الهی، درک نیاز انسان به بازگشت به اصل خویش  و دو ساحتی بودن انسان را به عنوان مبانی انسان شناختی هوش معنوی از منظر مولانا، مطرح ساخت.بر اساس این مبانی، اصولی همچون تربیت عقل و هدایت اندیشه، برخورداری از علم تحقیقی، پذیرش شریعت و پیمودن مسیر طریقت، خودشناسی و صفای باطن ارائه شده است.بر اساس این اصول، می توان اظهار داشت، به کارگیری روش هایی همچون مصاحبت با صاحبان عقل کلی، هدایت و اصلاح اندیشه، ترک خودبینی و انانیت در برابر خداوند، سکوت، تقویت روحیه حقیقت جویی، آموزش حکمت دینی، درمان بیماری های روحی و اخلاقی، تأمل در خویشتن، مراقبه و... برای پرورش هوش معنوی مؤثرند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مهارت های معنوی بر شادکامی و سرمایه روان شناختی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه ناحیه دو شهر کرمان انجام شد. طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی، با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بوده است. برای این منظور از بین دانش آموزان دختر مقطع متوسطه ناحیه دو شهر کرمان و با استفاده از نمونه گیری تصادفی، تعداد سی نفر انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ابزار پژوهش مقیاس شادکامی آکسفورد(آرگایل و لو، 1990) و مقیاس سرمایه روان شناختی(لوتانز و همکاران، 2005) بود که در مرحله قبل و بعد از آزمایش در هر دو گروه اجراشد. گروه آزمایش طی ده جلسه 90 دقیقه ای تحت آموزش مهارت های معنوی با رویکرد اسلامی قرار گرفتند. داده ها با استفاده از تحلیل آماری کوواریانس مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها نشان داد آموزش مهارت های معنوی بر افزایش شادکامی دانش آموزان موثر است. همین طور یافته ها نشان داد که آموزش مهارت های معنوی بر همه مؤلفه های سرمایه روان شناختی به جز خودکارآمدی تاثیرگذار بوده است. در نتیجه می توان از آموزش مهارت های معنوی برای افزایش شادکامی و سرمایه روان شناختی دانش آموزان استفاده کرد.