محمدمهدی رضوانی حقیقی شیرازی

الشعر السیاسی شعر یعبّر به الشاعر عن انتمائه إلی حزب سیاسی یری فیه آماله، والهجاء السیاسی تعبیر عن موقف الشاعر حیال أعداء الحزب الذی ینتمی إلیه حینما یتعرّض لهم بالهجاء، والأدب العربی حافل بألوان الهجاء بهذا المعنی. تتناول هذه الدراسه موضوع الهجاء السیاسی فی تجربه ابن بسّام البغدادی، وتطمح من خلال المنهج الوصفی التحلیلی أن تکشف العلاقات الموجوده بین السیاسه العبّاسیه وهجاء الشاعر، فیتمّ ذلک من خلال دراسه نماذج من أهاجی الشاعر السیاسیه وتحلیلها فنّیًا، کما تسعی إلی تقدیم دراسه موجزه من موسیقی الأشعار المدروسه الداخلیه منها والخارجیه؛ لیُدرَک مدی فاعلیه الموسیقی فی تعمیق معنی الهجاء والسخریه ودورها فی إثراء تجربه الشاعر. الظروف السیاسیه والاجتماعیه الخاصّه التی عاشها الشاعر فی مجتمع العراق فی القرن الثالث الهجری هیأت له فرصهً فریدهً لیتّخذ الهجاء منحیً لفنّه، کما یُثبت شاعریته من خلال فنّه وهجائه، ویقوّم هجاءه بالسخریه اللاذعه، ولیست السخریه عنده أداه للتّرفیه والتسلیه والتشّفی أو لإضحاک المتلقّین فقط، بل هی أداه لإعلان غضبه ضدّ السلطه العبّاسیه، ووسیله لإقذاع رجالها وسط الجماهیر، فلذلک تتّخذ أهاجیه طابعًا شعبیًا، فتدور فی أوساط الشعب.

خداوند متعال واژه های قرآن کریم را به گونه ای معماری کرده است که برای درک برخی از آن ها باید شبکه ای از معناهای مرتبط به هم را تشکیل داد. یکی از این واژه ها، لفظ اسماء در آیات 31 تا 33 سوره بقره است. یافته ها حاکی از وجود اقوال تفسیری فراوانی در این خصوص است. در این نوشتار تحلیلی کتابخانه ای، اقوال مفسرین به یازده وجه تقسیم گردیده و سعی شده است با کاربست روش معناشناختی ایزوتسو ، آن ها را بررسی و نقد کرد و سپس تفسیر آیات مذکور با رویکرد معناشناختی به واژه "اسماء"، بیان می شود. اهمیت این موضوع، دست یافتن به شبکه معنایی واژه "اسماء" است چون اساساً ضرورت دارد برای ارائه تفسیر بهتر، مؤلفه های معنایی واژه ها را در بافت متنی قرآن کریم، وا کاوید. هدف این نوشتار، ارائه شبکه معنایی واژه "اسماء" به جامعه علمی قرآنی است تا نتایج آن در پژوهش های تفسیری و قرآن پژوهی مورد استفاده قرار گیرد.

باهم آیی وقوع دو یا چند کلمه با فاصله کوتاه درون یک پیکره زبانی است که انتخاب هر واژه بر روی انتخاب سایر واژگان و وقوع آنها اثر می گذارد. در مطالعات گوناگون زبانشناختی، اغلب تنها از یک نوع با هم آیی سخن به میان آمده است و در تقسیم بندی انواع باهم آیی، تنها به ویژگی های صوری و دستوری واژگان همنشین پرداخته شده است. در این پژوهش تلاش شده ضمن ارائه تعریفی دقیق و جامع از با هم آیی و معیارهای تعیین آن، انواع مختلف آن را در قرآن کریم کشف و تبیین نماییم. یافته های تحقیق نشان می دهد که قرآن کریم به عنوان یک اثر ادبی فرابشری، برای القای اندیشه و مفاهیم و تأثیرگذاری بر مخاطب از شگردهای گوناگونی استفاده کرده است که یکی از مهمترین این شگردها، کاربرد هم آیی واژگان در بافت زبانی آیات است. در این پژوهش تعداد 14 نوع از انواع با هم آیی واژگان در قرآن کریم مانند: تقارب، شمول معنایی، تقابل معنایی، جزء واژگی، هم آوایی حوزه ای، تداعی آوایی، با هم آیی حجمی، با هم آیی نبوی (آیت)، رابطه وسیله و ابزار، رابطه جنسی، رابطه مکانی، رابطه زمانی، رابطه علّی و رابطه صفتی اسنادی، کشف و استخراج گشته است.