سبا دوبحری

آنچه ما به عنوان منظر اقتصادی سکونتگاه ها، شهرها و روستاها می شناسیم ماحصل تعامل انسان با طبیعت و شیوه تفکر او نسبت به به کارگیری منابع، داد و ستد و توزیع این منابع در پیکره تاریخی است. مناظر اقتصادی در شهرها گاه به صورت اندام های شهری چون بازار نمود می یابند و گاه در قالب فعالیت و خرده فعالیت ها متبلور می شوند. با توجه به نقش این شهرها از لحاظ ژئوپولوتیک و منابعِ در اختیار، مناظر اقتصادی شکل می گرفتند و شهرها درجه ای از تشخّص را نسبت به یکدیگر دارا بودند. پس از انقلاب صنعتی و تحولاتی که گریبان شهرها را گرفت چرخش سرمایه در شهرها از حالت ارگانیک و مبتنی بر سازوکار ماهوی به فرآیند های یکنواخت و جهانی تبدیل شد. بافت های تاریخی شهرها به تبع منسوخ شدن برخی مشاغل و ظهور خیابان های نفوذی و انباشت نامتوازن سرمایه، روند متروک شدن را یکی پس از دیگری تجربه کردند. پررنگ شدن وجه سیاسی اقتصاد در شهرها و شکل گیری دولت های رانتی به ساخت وساز ها خصوصاً پیرامون بافت های تاریخی دامن زد. علاوه بر این اقتصاد سیاسی در فضاهای شهری همواره متأثر از امور اجتماعی بوده است، لذا بررسی مناظر اقتصادی و اقتصاد سیاسی شهرها از ره یافت آسیب های اجتماعی خالی از لطف نیست. شهر گرگان نیز همچون شهرهای معاصر با پیشینه تاریخی خود از این قاعده مستثنی نبوده و متأثر از آسیب های اجتماعی چون مفهوم حادواقعیتِ بودریار در حال طی کردن روند تخریب مناظر اقتصادی است. ظهور حادواقعیت ها، آسیبی در درجه اول اجتماعی است که با ورود به حوزه مصرف و نمایشی و زیبایی شناختی کردن زندگی از اساسی ترین عوامل استحاله مناظر اقتصادی شهرهای معاصر و همچنین شهر گرگان به حساب می آید.