محیا پوریزدان پناه کرمانی

دیدگاه اسلام در باره صلح مسلمانان با دیگران حتی کافران در آیه 61 سوره أنفال؛ معروف به آیه صلح، نمود یافته است. مفسران فریقین در تبیین آیه شریفه و بیان مراد الهی اختلاف نظر دارند که حاصل سخن ایشان در دو دیدگاه در مقاله إرائه شده است. برخی معتقدند این آیه مختص اوائل هجرت پیامبر اکرم(ص) بوده است. در آن دوران به دلیل قدرت أندک مسلمانان، دستور الهی به صلح و إغماض از عملکرد دشمنان تعلق گرفته و بعد از قدرتمندی مسلمانان این آیه نسخ شده است. در مقابل بعضی دیگر از مفسران به دلیل تفاوت در نوع مخاطب آیات و محدود و موقت بودن آیه شریفه، حکم آیه را جاری دانسته و اعتقاد به نسخ در این آیه را منتفی می دانند. نظر نگارندگان در این مقاله که با روش تحلیلی توصیفی و با رویکرد داوری تنظیم شده بر آن است که هر چند آیه شریفه نسخ نشده أما کفار معاند مشمول حکم آیه نبوده و صلح با غیرکفار نیز مشروط به مصلحت مسلمانان است.

آیات قرآن متناسب با شرایط عصر نزول که 23 سال به طول انجامید دستورالعمل جامعی از صلح در روابط خارجی تعریف می کند؛ به گونه ای که این برنامه راهبردی در شرایط صلح و جنگ هم سو با فطرت و عقل بشر بدون هیچ تعارضی می باشد؛ ولی تحلیل های برخی جوامع اسلامی سبب انحرافاتی در این برنامه یکپارچه شده است؛ لذا، لازم است با تحلیل دیدگاه مفسرین در رفع تناقض از آیات مشکله صلح نظر اسلام درباره صلح شرافتمندانه تبیین شود. پیرو این هدف در این مقاله با روش گردآوری کتابخانه ای و شیوه تحلیلی-توصیفی سعی شده است به رفع تناقض ظاهری از آیات 58، 61 و 62 سوره انفال و آیه 35 سوره محمد صلی الله علیه واله وسلم پرداخته شود. شاخصه به دست آمده بیانگر آن است که صلح از دیدگاه اسلام منوط به آن است که: 1. کافر تمایل راستین به انعقاد صلح داشته باشد و مصلحت در پذیرش صلح باشد؛ 2. در صورت احتمال خیانت با توکل بر خدا دعوت صلح را استجابت کنند ولی در صورت وجود دلایل قطعی مبنی بر نقض عهد از جانب کفار، مسلمانان پیمان خود را با اعلام قبلی بشکنند.