سکینه پنجی پور

نقوش تزیینی از اواخر قرن هفتم ه.ق. توسط نگارگران ایرانی به شکل متفاوتی در کتب ادبی مصور به کار رفت. این شیوه جدید تذهیب طی قرن نهم ه.ق. تحت تأثیر تیموریان به تدریج فراگیر شد. تذهیب به کار رفته در مهمترین نسخ ادبی قرن نهم و دهم شاهنامه بایسنقری و شاه تهماسب نیز نشانگر پیوندهای هنر کتاب آرایی میان دو دوره است و وجوه ممیزه آنها زمینه خوبی برای مطالعه ایجاد می کند. در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای، به روش توصیفی- تطبیقی به مقایسه و تطبیق دو اثر پرداخته شد و هدف از انجام آن بررسی و تطبیق تذهیب های دو شاهنامه از دو دوره تیموری و صفوی است. اینکه چگونه مذهبان صفوی با اساس قرار دادن دستاوردهای تیموریان تحول بی نظیری در ایجاد تنوع و تکامل هر چه بیشتر نقوش در تلاش هستند. بررسی ها نشان می دهد که در تذهیب شاهنامه بایسنقری نقوش ختایی و اسلیمی در قاب های جداگانه بکار رفته اند و نقوش اسلیمی در حاشیه نقش قالب گونه دارد. رنگ غالب لاجورد و طلایی می باشد. در تذهیب شاهنامه شاه تهماسبی نقوش ختایی و اسلیمی از تنوع بیشتری برخوردار شد و نقوش ختایی و اسلیمی در کنار هم و همراه با پیچش های منظم به کار رفته اند. رنگ غالب در این اثر نیز لاجوردی و طلایی است و کاربرد رنگ هایی مانند قرمز و سیاه افزایش یافته است. تزیینات درون متنی در مقایسه با شاهنامه بایسنقری جزییات بیشتری داشته و جدول کشی آن مفصل تر است. بطور کلی تذهیب های شاهنامه شاه تهماسبی با وجود متأثر بودن از دوره های قبل از نقوش ظریف تر و قالب های متنوع تر برخوردار است.