حسین قاضی خانی

یکی از ابعاد تاریخ و سیره معصومان(ع)چگونگی تعامل آن ها با خانواده و همسران خود است. اختلافات خانوادگی یکی از ابعاد گریزناپذیر زیست خانوادگی است و با توجه به این که بخش زیادی از این اختلاف ها ریشه در مسائل اقتصادی دارد، این جستار بر آن است که با روش توصیفی تحلیلی چگونگی مواجهه پیامبر(ص)و ائمه(ع) با تنش زایی امور اقتصادی در روابط همسران را از منظر تاریخی بررسی نماید. بدین منظور، ابتدا داده های مرتبط با مسئله از میان نگاشته های کهن تاریخی، حدیثی و تفسیری جمع آوری و سپس در ترکیب اطلاعات هم راستا، راهکار مرتبط با آن محور شناسایی شده است تا با کنار هم نهادن راهکارها، شیوه مواجهه معصومان(ع) با مسئله به دست آید. یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که اقدامات معصومان(ع) بر دو گونه راهکارهای پیشگیرانه و راهکارهای برون رفت از تنش بوده است. در گونه ی اول؛ محورهایی همچون توجه به توان اقتصادی مرد قبل از ازدواج، نقش هدیه دادن در کدورت زدایی، تعامل همسران در دخل وخرج منزل، آگاهی بخشی به وظائف مالی، اهمیت دادن به نظر همسر و اصلاح رسم های ناصواب و در گونه ی دوم؛ محورهایی همچون نپذیرفتن زیاده طلبی اقتصادی و تأمین ضروریات زندگی از اموال مرد حتی بدون اطلاع وی چهره نشان داده اند.

دسترسی به آمار در تحلیل رویدادهای تاریخی، به ویژه آن دسته از رویدادهایی که جزئیات آن بر ما پوشیده است، نقشی مهم و اثرگذار دارد. در رویداد کربلا، آگاهی از تعداد نیروهای عمربن سعد در روز عاشورا، ازآنجاکه این نیروها از کوفه فراهم آم ده بودند، در تح لیل چگ ونگی مواجهه کوفیان با امام حسین اثرگذار است. برای آگاهی از آمار نیروهای تحت فرمان عمربن سعد در روز عاشورا، با استقرا در منابع تاریخی تا قرن پنجم هجری، داده ها بر اساس سیر زمانی نگارش منابع گردآوری شد و سپس، ضمن ترسیم تطور آنها در سنج ش با یکدیگر، بررس ی و تح لیل گ ردیدند؛ تا بتوان به یک دیدگ اه برآم ده از تاریخ دس ت یافت. برای اعتبارسنجی این دیدگاه، به تحلیل حادثه در بستر تاریخی نیز توجه شده است.یاف ته ها نش ان از آن دارد که اگرچه که ن نگاش ته های تاریخ ی به آم ار نیروه ای عمربن سعد در روز عاش ورا نپرداخته اند، ولی گزارش بلاذری از نیروهای اعزامی، سازگاری بیشتری با دیگر منابع دارد و از سوی دیگر، نیمی یا بیش از نیمی از نیروهای اعزامی از کوفه، حاضر به رویارویی با امام نبودند و در راه می گریخته اند. ازاین رو، بین آمار نیروهای اعزامی از کوفه و افراد حاضر در صحنه کربلا نیز تفاوت وجود دارد.