بررسی تطبیقی دیدگاه فخر رازی و آیت الله جوادی آملی در دلالت آیه65 سوره «ص» بر توحید ذاتی
آرشیو
چکیده
توحید از بنیادی ترین اصول تعالیم و زیربنای اعتقادات دین مبین اسلام به شمار می آید و دارای شاخه های متعدد است. در این میان، توحید ذاتی جایگاهی اساسی و زیربنایی دارد. با توجه به اهمیت بحث توحید ذاتی، وجود آیات فراوان در این زمینه، و نیز تنوع دیدگاه های مفسران، این پرسش مطرح می شود که دیدگاه فخر رازی و آیت الله جوادی آملی درباره ی دلالت آیه ی ۶۵ سوره «ص» «قُلْ إِنَّمَا أَنَا مُنْذِرٌ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلَّا اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ» بر توحید ذاتی چیست؟ در این تحقیق که به روش تحلیلی تطبیقی انجام شده است، نظر این دو مفسر بزرگ مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که آیت الله جوادی آملی در رد نظر فخررازی معتقد است ساحت مقدس خداوند متعال از همه انحای وحدت امکانی مانند وحدت فردی، نوعی و جنسی منزه می باشد. از دیدگاه ایشان، چون وحدت خداوند متعال، وحدت امکانی نیست، هیچ چیز نمی تواند او را در ذات، صفات و افعال، مقهور و مغلوب نموده و در حدّی از حدود محدود سازد. ایشان همچنین فرض وجود خداوند ثانی را فرضی مستحیل می دانند؛ زیرا خود این فرض یک محدوده هستی است که وجود آن واحد قاهر، اصل فرض و فارض و مفروض را زیرمجموعه خود نگاه می دارد. به بیان دیگر، ذات باری تعالی چنان گستره وجودی بی نظیری دارد که اساساً جایی برای فرض وجود دیگری باقی نمی گذارد.A Comparative Analysis of Fakhr al-Razi's and Ayatollah Javadi Amoli’s Views on the Implication of Verse 65 of Surah Ṣād Regarding Tawhid Dhati (intrinsic monotheism)
Monotheism (Tawhid) is considered one of the most fundamental principles of Islamic teachings and the foundational basis of religious beliefs, encompassing abundant branches. Among these, Tawhid Dhati (intrinsic monotheism) holds a foundational and pivotal position. Given the significance of Tawhid Dhati, the abundance of Quranic verses addressing this topic, and the diversity of interpretations by exegetes, the following question arises: What are the views of Fakhr al-Razi and Ayatollah Javadi Amoli regarding the indication of verse 65 of Surah Ṣād – "Say, [O Muhammad], 'Indeed, I am only a warner, and there is no deity except Allah, the One, the Almighty'" – concerning Tawhid Dhati? This research, conducted through an analytical-comparative method, examines the views of these two prominent exegetes. The findings indicate that Ayatollah Javadi Amoli rejects Fakhr al-Razi’s perspective, asserting that the sacred essence of God Almighty is transcendent beyond all forms of possible unity (wahdah imkāniyyah), such as numerical, generic, or categorical unity. In his view, since the unity of God Almighty is not a possible unity, nothing can dominate or subordinate Him in His essence, attributes, or actions, nor can anything confine Him within defined limits. Furthermore, he considers the assumption of a second deity an impossible hypothesis, as the very premise of such an assumption constitutes an ontological boundary. The existence of the One Almighty encompasses the assumption itself, its basis, and its components as subordinate to His essence. In other words, the unique existential scope of the Divine Essence leaves no room for the assumption of any other existence.
تبلیغات
