زبان قوانین حمورابی (بازخوانی پنج قانون)
آرشیو
چکیده
در مقاله پیشرو تلاش گردید خوانش مجددی از کهن ترین قانون مدنی جهان مشهور به قانون حمورابی با خوانش پرفسور هارپر با تکیه بر منابع زبان ترکی انجام گردد، پس در هر بخش ابتدا با آوردن اصل خوانش هارپر به همراه خطوط میخی مرتبط از کتاب وی شانس خوانش اصل مقاله به خواننده داده شد، سپس در ادامه ترجمه فارسی دکتر بادامچی را نیز آوردیم و در نهایت خوانش جدید را با مشخص نمودن جزئیات هر نشانه انجام داده و آوانویسی انجام شده رو با شرح کلمه به کلمه در سه قسمت فارسی، ترکی آذربایجانی با الفبای عربی و ترکی آذربایجانی با الفبای لاتین ارائه نمودیم. البته که به این کار بسنده ننموده و با آوردن نوشتار میخی سطور به شرح خوانش تک به تک میخ ها نموده و ارتباط آن را با زبان ترکی را بررسی نمودیم. لازم به ذکر است که در پاورقی ها آوانویسی ها، نکات فنی و... آورده شده و در ریشه یابی لغات و شرح آنها علاوه بر نظرات هارپر از منابع درجه یک باستانی همانند نظرات هلک، سایت های پنسیلوانیا، سایت های اکدی، منابع ایلامی و نیز منابع معتبر ترکی چون کتیبه اورخون، قوتادغوبیلیک، دیوان الغات الترک، کتاب ها و سایت های ریشه شناسی مشهور بهره بردیم. از نکات مهم بازخوانی ما اینست که مفهوم به دست آمده در بازخوانی از دریچه ترکی در بسیاری از موارد نه تنها تفاوت فاحشی با خوانش هارپر ندارد بلکه گاهی برای یک لغت دو یا چند خوانش قابل فهم در تورکی بدست آمده، برای مثال در خوانش رودخانه ما به خوانش های " آرکولار : رودها، سولار : آبها و دورولار : آبهای روان( محل عمیق رودخانه معمولا آب شفاف دارد) " دست یافتیم که خود نشانگر واقعیت فرضیه ما بوده و خوانش شانسی را به چالش می کشد به علاوه در مواردی اصطلاحات ترکی نیز به دست آمد و مورد دیگر اینست که هر کجا خوانش ما با هارپر فرق داشت نیز باز درراستای تکمیل خوانش او بوده برای مثال در قضیه عزل قاضی ما به عزل او توسط " قوم اولو: کاهن اعظم " رسیدیم که در خوانش هارپر خبری از آن نبود. نکته مهم آخر اینست که از منظر صرف افعال و پسوندها نیز همخوانی با منابع تورکی را مشاهده نمودیم. به هر حال تلاش گردید تا کاری در خور خوانندگان تقدیم گردد و امید است این کار چراغی برای راه سنگلاخی و تاریک پیش روی محققین باشد."The Language of Hammurabi's Laws (A Review of Five Laws)"**** "Hammurabi Kanunlarının Dili (Beş Kanunun Yeniden Okunması)"**** "Hammurabi Qanunlarının Dili (Beş Qanunun Yenidən Oxunması)"
This paper aims to present a new reading of the world's oldest civil law, known as the Code of Hammurabi, based on Professor Harper’s interpretation, while incorporating sources from the Turkish language. In each section, Harper’s original reading is first introduced along with the relevant cuneiform inscriptions from his book, allowing readers to access the original text. Then, Dr. Badamchi’s Persian translation is provided, and finally, a new interpretation is conducted, identifying details of each sign. The resulting transcription is presented with word-by-word explanations in three formats: Persian, Azerbaijani Turkish in Arabic script, and Azerbaijani Turkish in Latin script.
Furthermore, the study does not stop at this level; it also examines the cuneiform text in greater depth, analyzing each individual sign and exploring its linguistic connections to Turkish. Footnotes include transcriptions, technical remarks, and etymological discussions, utilizing not only Harper’s insights but also primary historical sources such as R.Hallcok’s studies, references from Pennsylvania, Akkadian and Elamite sources, as well as reputable Turkish references like the Orkhon Inscriptions, Kutadgu Bilig, Divanü Lugati’t-Türk, and widely recognized etymological texts.
One key finding of this reassessment is that, from a Turkish linguistic perspective, the obtained meanings do not significantly diverge from Harper’s original interpretation. In many cases, multiple comprehensible readings have emerged for a single word. For example, for the word "river," the interpretations of "Arkolar: Rivers, Sular: Waters, and Durular: Clear waters (deep sections of the river usually have clear water)" have been identified, reinforcing our hypothesis and challenging arbitrary readings. Additionally, Turkish-specific terminology has been recognized. Another important aspect is that wherever our interpretation differs from Harper’s, it does so in a way that enhances his reading. For instance, regarding the removal of a judge, our findings indicate that he was dismissed by the "Gum Ulu : High Priest," a detail absent in Harper’s version.
Finally, morphological aspects such as verb conjugations and suffixes have also shown alignment with Turkish sources. Ultimately, the aim has been to provide readers with a valuable academic contribution, with the hope that this work will serve as a guiding light for researchers navigating the rugged and uncertain path ahead.****
Bu makalede, dünyanın en eski medeni kanunu olarak bilinen Hammurabi Yasası’nın, Profesör Harper’ın yorumuna dayanarak Türk dili kaynaklarıyla yeniden okunması amaçlanmıştır. Her bölümde önce Harper’ın orijinal okuması ile kitabındaki ilgili çivi yazısı metinleri sunularak okuyucuya metnin aslını anlama şansı verilmiştir. Ardından Dr. Badamchi’nin Farsça çevirisine yer verilmiş ve son olarak, her işaretin detayları belirlenerek yeni bir okuma yapılmıştır. Yapılan transkripsiyon ise kelime kelime açıklamalarla üç farklı formatta sunulmuştur: Farsça, Arap harfleriyle Azerbaycan Türkçesi ve Latin harfleriyle Azerbaycan Türkçesi.
Bununla yetinmeyerek, çivi yazısı satırlarını detaylı bir şekilde ele alarak, her işaretin ayrı ayrı yorumlanmasını sağlamış ve Türkçe ile olan bağlantısını incelemiş bulunmaktayız. Ayrıca, dipnotlarda transkripsiyonlar, teknik ayrıntılar ve kelime kökenlerine dair açıklamalar yer almakta olup, Harper’ın görüşlerinin yanı sıra Helock’in çalışmaları, Pennsylvania , Akad ve Elam kaynakları ile Orhon Yazıtları, Kutadgu Bilig, Divanü Lugati’t-Türk ve tanınmış etimoloji kaynakları gibi birinci derece tarihi referılmıştır.
Öne çıkan bulgulardan biri, Türkçe perspektifiyle yapılan yeni okumanın birçok noktada Harper’ın yorumuyla çelişmemesi, hatta bazı durumlarda Türkçede bir kelime için birden fazla anlam katmanı sunmasıdır. Örneğin, "nehir" kelimesi için “Arkolar: Nehirler, Sular: Sular ve Dorular: Akan sular (genellikle derin bölümlerde su berraktır)” gibi farklı okumalara ulaşılmış olup, bu durum bizim hipotezimizi desteklemekte ve rastlantısal okumaları sorgulamaktadır. Ayrıca, Türkçe terminolojilere de rastlanmıştır. Diğer önemli nokta ise, Harper’ın yorumundan farklı olan yerlerde yaptığımız okumaların, onun yorumunu tamamlayıcı nitelikte olmasıdır. Örneğin, hâkimin görevden alınmasıyla ilgili bölümde, onun " Gum Ulu : A’zam Qum " tarafından görevden alındığını tespit etmiş olmamız, Harper’ın yorumunda bulunmayan bir detaydır.
Son olarak, fiil çekimleri ve ekler açısından da Türkçe kaynaklarla uyum gözlenmiştir. Sonuç olarak, okuyuculara değerli bir çalışma sunma gayreti içerisinde olunmuş ve umulur ki bu çalışma, araştırmacıların önündeki zorlu ve karanlık yolu aydınlatan bir ışık görevi görür.****
Bu araşdırmada, dünyanın ən qədim mülki qanunu olaraq bilinən **Hammurabi Qanunu**, **Professor Harper**-in oxunuşu əsasında, türk dili mənbələrinə istinad edilərək yenidən analiz olunmuşdur. Hər bölmədə əvvəlcə Harper-in oxunuşu və müvafiq mixi yazılar təqdim edilərək, oxucuya məqalənin orijinal versiyasına baxış imkanı yaradılmışdır. Daha sonra **Dr. Badamçi**-nin farsca tərcüməsi əlavə edilmiş və sonda yeni bir oxunuş təqdim edilərək, hər bir işarənin detalları göstərilmişdir. Bundan əlavə, transkripsiya **farsca**, **ərəb əlifbası ilə Azərbaycan türkcəsi** və **latın əlifbası ilə Azərbaycan türkcəsi** şəklində təqdim olunmuşdur.
Sadəcə bu təhlillə kifayətlənməyib, mixi yazıların hər bir sətirini ayrıca oxuyub, türkcə ilə əlaqəsini araşdırmışıq. Qeyd etmək lazımdır ki, **dipnotlarda** fonetik yazılar, texniki qeydlər və ətraflı etimoloji analizlər yer almışdır. **Harper-in fikirləri** ilə yanaşı, **Hallock**, **Pennsylvania**, **Akkad mənbələri**, **Elam mənbələri** və **Türk etimoloji mənbələri**—o cümlədən **Orxon yazıları**, **Kutadgu Bilik**, **Divanü Lüğat-it-Türk** və nüfuzlu etimoloji araşdırmalar—əsas götürülmüşdür.
Tədqiqatımızın mühüm nəticələrindən biri budur ki, türkcə baxış açısı ilə aparılan yenidən oxunuş, Harper-in təqdim etdiyi variantdan ciddi fərqlənməyərək, bəzi sözlər üçün **iki və ya daha çox türkcə oxunuş** təklif edə bilmişdir. Məsələn, **çay** anlayışı üçün "Arkular: Çaylar", "Sular: Sular" və "Dorular: Axar sular (çayın dərin yerlərində adətən şəffaf su olur)" kimi variantlar əldə edilmişdir, bu da hipotezimizi təsdiqləyir və təsadüfi oxunuşları sual altına alır. Bundan əlavə, **bəzi türk terminləri də müəyyən olunmuşdur**. Başqa bir nümunə olaraq, **hakimin işdən uzaqlaşdırılması** məsələsində Harper-in oxunuşundan fərqli olaraq, **"Qum Ulu: Baş kahin"** ifadəsinə rast gəlinmişdir. **İsmi və feil şəkilçiləri baxımından da türk mənbələri ilə ahəng müşahidə edilmişdir**.
Nəticə etibarilə, oxucular üçün dəyərli bir iş ortaya qoymağa çalışılmış və bu tədqiqatın, bu sahədə çalışan tədqiqatçılar üçün çətin və qaranlıq yolda bir işıq olacağı ümid edilmişdir.
تبلیغات
