تغییر نام واحدهای جغرافیایی آذربایجان، از سال 1316 تا 1385
آرشیو
چکیده
نام های جغرافیایی بازگوکننده هویت فرهنگی و طبیعی ملل روی زمینند که اغلب به دور از امیال سیاسی و اجتماعی پدید آمده و در حقیقت زاییده فطرت انسان ها می باشند. نام های جغرافیایی ریشه در فرهنگ و زبان ملل ساکن در واحدهای مختلف جغرافیایی دارند و به منزله سند هویت و شناسنامه اقوام مختلف محسوب می شوند. رضاشاه بعد از تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی به قدری در محو و نابودی نام و آثار باقی مانده از سلسله قاجاریه و سایر آثار باقی مانده از گذشتگان افراط به خرج داد که حتی اعتراض یحیی دولت آبادی را نیز که خود در روی کار آمدن سلسله پهلوی نقش داشت برانگیخت. زیرا طبق نقشه و طرح تئوریسین های رضاشاه قرار بود نام آثار تاریخی، کاخ ها، شهرها، دهات، کوه ها، رودخانه ها، جنگل ها و سایره را که نام غیرفارسی داشتند، دوباره نامگذاری کنند. تغییر نام واحدهای جغرافیایی آذربایجان از سال 1316 لغایت 1385 هجری شمسی را به نقل از کتاب های: «سرگذشت تقسیمات کشوری ایران»(5) و «فرهنگ اسامی روستاهای آذربایجان شرقی» و «واژه های برابر فرهنگستان ایران» (6) نقل می کنیم.The Change of Geographical Names in Azerbaijan from 1937-2006 *************** Azərbaycanın coğrafi adlarının dəyişdirilməsi - 1937-2006 ****************** Azerbaycan'ın Coğrafi Adlarının Değiştirilmesi 1937-2006
Geographical names reflect the cultural and natural identity of nations and are often born from human intuition, free from political or social agendas. These names are rooted in the culture and language of the people inhabiting geographical regions and serve as documents of identity for different ethnic groups. After transitioning the monarchy from the Qajars to the Pahlavis, Reza Shah excessively pursued the erasure of names and remnants associated with the Qajar dynasty and earlier historical legacies, even provoking protests from figures like Yahya Dolatabadi, who had supported the rise of the Pahlavi dynasty. According to the plans of Reza Shah’s theoreticians, historical sites, palaces, cities, villages, mountains, rivers, forests, and other entities with non-Persian names were to be renamed. This article documents the changes in geographical names across Azerbaijan from 1316 to 1385 Solar Hijri (1937–2006 CE), based on sources such as The History of Iran’s Administrative Divisions (5), The Lexicon of Village Names in East Azerbaijan, and Equivalent Terms by the Iranian Academy (6).******************
Coğrafi adlar millətlərin mədəni və təbii kimliyini əks etdirir və çox vaxt siyasi və ya sosial məqsədlərdən uzaq, insan fıtrətinin məhsuludur. Bu adlar müxtəlif coğrafi bölgələrdə yaşayan xalqların mədəniyyəti və dilində köklənib, müxtəlif etnik qrupların şəxsiyyət sənədi kimi çıxış edir. Rza Şah Qacarlar sülaləsindən Pəhləvilərə hakimiyyət keçidindən sonra Qacar dövrünə aid adlar və tarixi irsi silmək üçün həddindən artıq səy göstərdi, hətta Pəhləvi sülaləsinin gəlişində rol oynamış Yəhya Dövlətabadi kimi şəxslərin etirazına səbəb oldu. Rza Şahın nəzəriyyəçilərinin planlarına görə, qeyri-fars mənşəli tarixi abidələr, saraylar, şəhərlər, kəndlər, dağlar, çaylar, meşələr və digər obyektlərin adları dəyişdirilməli idi. Bu məqalə İranın İnzibati Bölgələrinin Tarixi (5), Şərqi Azərbaycan Kənd Adları Lüğəti və İran Akademiyasının Ekvivalent Terminləri (6) kimi mənbələr əsasında Azərbaycanın 1316-1385 Hicri-Şəmsi (1937-2006 Miladi) illərində coğrafi adların dəyişdirilməsi prosesini sənədləşdirir.***************
Coğrafi adlar, milletlerin kültürel ve doğal kimliğini yansıtır ve çoğunlukla siyasi veya sosyal kaygılardan uzak, insan doğasının bir ürünüdür. Bu adlar, coğrafi bölgelerde yaşayan halkların kültürü ve dilinde kök salmış olup farklı etnik grupların kimlik belgesi işlevi görür. Rıza Şah, Kaçar Hanedanından Pehlevi hanedanına geçişten sonra, Kaçar dönemine ait adları ve tarihî mirası silmek için aşırı bir çaba gösterdi; hatta Pehlevi Hanedanının iktidara gelmesinde rol oynamış Yahya Devletabadi gibi isimlerin bile tepkisini çekti. Rıza Şah'ın teorisyenlerinin planlarına göre, Farsça olmayan tarihî eserlerin, sarayların, şehirlerin, köylerin, dağların, nehirlerin, ormanların ve diğer varlıkların adları değiştirilecekti. Bu makale, İran'ın İdari Bölümlerinin Tarihi (5), Doğu Azerbaycan Köy Adları Sözlüğü ve İran Akademisi'nin Eşdeğer Terimleri (6) gibi kaynaklara dayanarak Azerbaycan'ın 1316-1385 Hicri-Şemsi (1937–2006 Miladi) yılları arasında coğrafi adların değiştirilme sürecini belgelemektedir.
تبلیغات
