پیرامون بیتی از حکیم گنجه (کاوشی در مفهوم «خداوندان خداوند» در منظومه فکری نظامی) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
تعبیر «خداوندان خداوند» در سرآغاز منظومه خسرو و شیرین نظامی ذیل عنوان «در توحید باری»، نه به لحاظ لفظی و نه معنوی با موازین اصل توحید در کلام اسلامی سازگار نیست. مسأله کانونی این مقاله آن است که با شرح و تفسیر این ابیات، بتواند ضمن تبارشناسی افکار نظامی، برای فهم دقیق ژرفای اندیشه های این حکیم سخنور، الگویی معرفت شناسانه و هستی شناختی ارائه نماید. این الگوی پیشنهادی عبارت است از: «جهان بینی هرمسی». این جستار درصدد تأویل عبارتِ «خداوندان خداوند» در کلام نظامی بر اساس نظام معرفتی هرمسی و تعمیم آن به کلّ سامانه الهیاتی حکیم گنجوی می باشد. بدین منظور ابتدا با کاوش در تاریخچه و محتوای متون هرمسی، طرحی کلی از سامانه یزدان شناختی آن به دست داده، آنگاه ردّ پای آن آموزه ها را در متون ایرانی و سپس اسلامی جستجو کرده ایم. در مرحله بعدی نفوذ آن تعالیم را از طریق صابئیان حران، و آثار سهروردی در فضای فکری دوره مقارن نظامی بر رسیده، با شواهد درون متنی و برون متنی کوشیده ایم تأثّر وی را از اندیشه های هرمسی، به ویژه الهیات دوگانه انگار آن، نشان دهیم که قائل به وجود یک خدای متعال و یک خدای خالق است.About a verse by sage of Ganja (An Exploration of the Concept of " The Lord of Lords " in the Nizami's Thought System)
The interpretation of "The Lord of Lords" at the beginning of a romance by Nizami Ganjavi (1141 – 1209): “Khosrow and Shirin”, under the title "About Monotheism" is neither verbal nor spiritually compatible with the principles of monotheism in Islamic theology. The central issue of this article is that by explaining and interpreting these verses, it can provide an epistemological and ontological model for an accurate understanding of the depth of the thoughts of this sage. This proposed model is: "Hermetic worldview". This article seeks to interpret the phrase "The Lord of Lords" in Nizami's theology based on the Hermetic epistemological system and to generalize it to the entire theological system of Nizami. For this purpose, first, by exploring the history and content of Hermetic texts, we have provided a general outline of its theological system, and then we have searched for the traces of those teachings in Iranian and then Islamic texts. In the next stage, we have studied the influence of those teachings through the Sabians of Harran, and Suhrawardi's works in the intellectual atmosphere of the contemporary Nizami period, and with intra-textual and extra-textual evidences, we have tried to show influence of Hermetic ideas on him, especially Hermetic dualistic theology, which believes in the existence of a supreme God and a creator God.
تبلیغات
