رهیافتی تاریخی به عبارت «حائک بن حائک» در خطبه 19 نهج البلاغه (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
واژه حائک در خطبه 19 نهج البلاغه خطاب به اشعث بن قیس به کار رفته است. این واژه از نظر لغوی دربردارنده معانی مختلفی از جمله ضمیمه کردن چیزی به چیز دیگر، بافندگی پارچه، راه رفتن با تکبر و ناز و معنای مجازی جمله سازی و شعر گفتن است. شارحان نهج البلاغه در گزینش و تطبیق این معانی بر اشعث بن قیس دیدگاههای مختلفی ارائه کرده اند که برخی از آنها با واقعیت تاریخی و برخی دیگر با کلام و سیره حضرت علی (ع) مطابقت ندارد. این مقاله ضمن بررسی معانی مختلف واژه حائک به نقد و بررسی دیدگاه های شارحان نهج البلاغه در عبارت «حائک بن حائک» می پردازد و تلاش می کند تا بر اساس سیاق خطبه و مستندات تاریخی موجود، معنای صحیح آن را مشخص سازد. نتایج این مقاله نشان می دهد که از بین چهار معنای بافنده بودن اشعث، نقصان عقل و قلت استعداد، راه رفتن با تکبر و ناز و کذاب بودن وی، صرفا معنای اخیر به دلیل سازگاری با شرایط صدور خطبه و سیاق آن، صحیح به نظر می رسد. دیگر معانی ذکر شده به دلایلی همچون نبود شواهد تاریخی مشخص و صحیح نبودن پیش فرض بافنده بودن اشعث، قابلیت استناد ندارند.A Historical Approach to the Phrase “Ḥāʾik ibn Ḥāʾik” in Sermon 19 of Nahj al-Balāgha
The word "ḥāʾik" in Sermon 19 of Nahj al-Balāgha is used to address 'Ash'ath ibn Qays. Linguistically, this word encompasses various meanings, including joining one thing to another, weaving fabric, walking with pride and coquetry, and the metaphorical meaning of composing sentences and poetry. Commentators of Nahj al-Balāgha have presented different views in selecting and applying these meanings to 'Ash'ath ibn Qays, some of which do not align with historical reality or the speech and conduct of Imam Ali (AS). This article examines the various meanings of the word "ḥāʾik" and critically analyzes the views of Nahj al-Balāgha commentators regarding the phrase "ḥāʾik ibn ḥāʾik." It attempts to determine the correct meaning based on the context of the sermon and available historical evidence. The results indicate that among the four meanings – 'Ash'ath being a weaver, having a deficient intellect and limited aptitude, walking with pride and coquetry, and being a liar - only the latter meaning appears to be correct due to its consistency with the circumstances of the sermon's delivery and its context. Other mentioned meanings lack credibility due to reasons such as the absence of specific historical evidence and the incorrect assumption of 'Ash'ath being a weaver.
تبلیغات
