کارکرد تمثیل عرفانی «وحدت» در گلشن راز شیخ محمود شبستری و تزئینات معماری گنبد سلطانیه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

تمثیل در حوزه ادبیات عرفانی ازجمله مهم ترین مبانی کاربردی در تبیین حقایق عارفانه محسوب می گردد. از این رو، عرفا برای بیان رموز عرفانی و کنایی ملزم به استفاده از زبان تمثیل می باشند. از میان اصطلاحات صوفیانه، تمثیل عرفانی «وحدت» به عنوان یکی از کاربردی ترین تعبیرات عارفانه در گلشن راز شیخ محمود شبستری مطرح است. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر جمع آوری داده های کتابخانه ای انجام شده است. از منظر عرفایی چون شیخ محمود شبستری انسان همانند قطره ای از دریای وحدت الهی در این جهان باید مراحلی را طی کند که در سلوک نظری و تصفیه باطن (سلوک عملی) بتواند در مراتب معرفت شهودی به وحدانیت حق نائل گردد؛ چراکه با وجود تعیناتی که در ظاهر این جهان و کائنات می بینیم، در حقیقت کثرات به مانند ذراتی جزوی از کل مطلق محسوب می گردند و تبیین این مسئله از تمثیل وحدت و ترکیبات آن در گلشن راز به عنوان نقطه عطفی در عرفان شیخ محمود شبستری تجلی می نماید. همچنین در تزئینات گنبد سلطانیه نیز نمودهای واضحی از وحدت عارفانه در نقوش هندسی و گیاهی وجود دارد.اهداف پژوهش:تبیین کارکرد تمثیل عرفانی وحدت و ترکیبات آن در گلشن راز از منظر شیخ محمود شبستری.بررسی عرفانی وحدت و ترکیبات آن در گلشن راز و تزئینات گنبد سلطانیه.سؤالات پژوهش:تمثیل وحدت در گلشن راز شیخ محمود شبستری در چه مفهومی استفاده شده است؟آیا کاربرد تمثیل وحدت در گلشن راز و تزئینات گنبد سلطانیه چه جلوه های دیگری هم دارد؟