چکیده

فهم چگونگی وحی و ارتباط نبی با خدا از دغدغه های همیشگی دین پژوهان بوده است. ازطرفی، احادیث موجود در منابع نقلی، داده هایی هستند که به عنوان منبع معرفتی در تببین و شناخت مسائل دینی کاربرد به سزایی دارند. یکی از موارد کاربرد این منابع، مراحل و مراتب وحی آیات قرآن کریم بر رسول خدا… است. در نوشتار پیش رو، با روش توصیفی و تحلیلی، به بررسی روایات منابع حدیثی امامیه درباره فرایند وحی به واسطه فرشته پرداخته شده است. با تبیین و تحلیل روایات به دست می آید که فرایند و مراحل وحی قرآن کریم، بیشتر مسیری با واسطه است و ابتدای آن از جانب خداست و به دنبال آن واسطان وحی قرار دارند و تا واپسین مرحله آن، یعنی کتابت وحی، با املای جبرئیل از هرگونه دخالت بشری به دور است. ازجمله رهاوردهایی که با بررسی همه جانبه و رفع تعارضات و اختلافات تمام روایات درباره فرایند وحی به دست آمد، آنکه این تنها جبرئیل نیست که واسط و حامل وحی است، بلکه واسطان دیگری پیش از ابلاغ وحی به او وجود داشته اند. جبرئیل تنها واپسین واسط وحی است و واسطان دیگر نیز در این فرایند نقش و تأثیر دارند که غالباً مغفول واقع می شوند و در این مقاله وجود آن ها اثبات و مراحل و مراتب آنان مشخص شده است؛ همچنین به مسائل دیگری دراین باره و پیرامون آن پاسخ داده شده است. فهم و اثبات این حقیقت، بیانگر وجود فرایندی مهم و حفاظت شده است که مصونیت وحی را از هرگونه دخل و تصرف غیر بازمی دارد.

Explaining the process of revelation of the Qur'an to the Messenger of God in light of Imamiyah [Shi’ah] narrations

Understanding how the Prophet was inspired and communicated with God has always been a concern of theologians. On the other hand, the hadiths in the narrated sources are data that can be used as a source of knowledge in explaining and understanding religious issues. One of the applications of these sources is the stages and levels of revelation of the verses of the Holy Quran to the Messenger of God. In the present article, by means of descriptive and analytical methods, the narrations of Imami hadith sources about the process of revelation by the angel have been studied. By explaining and analyzing the narrations, it is obtained that the process and stages of the revelation of the Holy Qur'an are mostly mediated and its beginning is from God, followed by the mediator of revelation, and until its last stage, that is, the writing of the revelation with the spelling of Gabriel is far from any human intervention. One of the results obtained by comprehensively examining and resolving the contradictions and differences of all narrations about the process of revelation is that it is not only Gabriel who is the mediator and bearer of revelation, but other intermediaries existed before the revelation was delivered to him. Gabriel is only the last mediator of revelation, and other mediators also have a role and influence in this process which is often overlooked, and in this article, their existence is proven and their stages and levels are specified. Other questions about and around it have also been answered. Understanding and proving this fact indicates the existence of an important and protected process that prevents the immunity of revelation from any intrusion.

تبلیغات