بانوان نمونه از نگاه وحى(3)
آرشیو
چکیده
متن
آنچه در این شماره از نظر خوانندگان گرامى مىگذرد، گفتارى در باره رفتار زنان شایسته و چگونگى روابط آنها با همسرانشان است و بخش دوم از مباحث مربوط به ویژگیهاى زن نمونه از نگاه وحى را تشکیل مىدهد.
تشکیل زندگى مشترک میان زنان و مردان و به موازات آن حفظ پیوند زناشویى، پیشینهاى به درازاى تاریخ آفرینش انسان دارد; بگونهاى که در عصر حاضر هم - مسایل مربوط به زناشویى - از جایگاه ویژهاى برخوردار است زیرا ازدواج، از نیازهاى ضرورى بشر، و جدایى از تلخترین مسایل زندگى انسان به شمار مىآید.
از اینرو قرآن کریم براى حفظ کانون خانواده، اصولى را ارائه کرده و رعایت آن را به همه مردان و زنان توصیه فرموده است. پنج مورد از این اصول به زنان اختصاص داده شده است. و زن نمونه از دیدگاه وحى، کسى است که این اصول را در زندگى مشترک به کار بندد و آن را مبناى روابط خود با همسرش قرار دهد.
1- گمان خوب به همسر
حسن ظن به همسر نخستین خشتبناى صلح و صفاى خانواده و اساس زندگى مشترک است. چنانکه بدگمانى بستر اصلى نزاعها و عامل بروز اختلافهاى خانوادگى است. بر همین اساس قرآن کریم زنان و مردانى را که تهمتهاى وارد شده به همسرانشان را بدون دستیابى به مدرک کافى پذیرفته و به آنان بدگمان مىشوند، با لحنى سرزنشآمیز و هشداردهنده مخاطب قرار داده و نمونهاى از بدگمانى را در ضمن واقعهاى که به «حدیث افک» شهرت یافته است، بیان مىکند.
«ان الذین جاؤوا بالافک عصبة منکم لا تحسبوه شرا لکم بل هو خیرا لکم لکل امرى منهم ما اکتسب من الاثم و الذى تولى کبره منهم له عذاب عظیم. لولا اذ سمعتموه ظن المؤمنون و المؤمنتبانفسهم خیرا و قالوا هذا افک مبین.»
کسانى که دروغ بزرگ - اتهام کار زشتبه یکى از همسران پیامبر - را آوردهاند، گروهى همدست از شمایند. آن را براى خود شر مپندارید، چه براى شما خیر است. براى هر فردى از آنان - دروغگویان - چیزى [کیفر گناه] است که مرتکب شده است و آن کس از آنان که سهم بزرگتر آن [دروغ] را پذیرفت، عذابى بزرگ دارد. چرا آنگاه که آن را شنیدید مردان و زنان مؤمن به خودشان گمان نیک نبردند و نگفتند: این دروغى آشکار است.
خداوند در (آیه 12) سوره نور از زنان و مردان مؤمن خواسته است که نه تنها پذیراى تهمتهاى بىدلیل دیگران در باره همسرانشان نباشند بلکه از همسران خود دفاع کرده و آن تهمتها را تکذیب کنند، بر این اساس، از نظر قرآن کریم زن نمونه کسى است که بناى روابط زناشویى میان خود و همسرش را بر حس ظن قرار دهد.
2- رعایتحقوق همسر
زندگى مشترک مقتضى حقوق متقابل میان آنان است. تجربه این حقیقت را به اثبات رسانده است که هر گاه زنان و مردان در زندگى زناشویى خویش، حقوق مشترک میان خود را رعایت کردهاند، از زندگى آرام و شیرینى بهرهمند شدهاند و آنگاه که حقوق متقابل را نادیده انگاشتهاند، کانون گرم خانواده به سردى گراییده است; از اینرو خداوند زن نمونه و شایسته را فردى مىداند که در برابر حقوق بحق همسرش خود را مسؤول مىداند و هرگز آن را پایمال نمىکند. این حقیقت در سوره نساء چنین مورد تاکید قرار گرفته است: «فالصلحت قنتتحفظت للغیب بما حفظ الله و التى تخافون نشوزهن فعظوهن و اهجروهن فى المضاجع و اضربو هن فان اطعنکم فلا تبغوا علیهن سبیلا ...» پس زنان شایسته آنهایند که از شوهرانشان اطاعت کنند و - عفتخویش و حق شوهران خود را - در حال غیبت آنان نگهدارند و زنانى که از سرکشى و نافرمانیشان - در اداى حقوق بحق همسر - بیم دارید - نخست - پندشان دهید و - اگر مؤثر نیفتاد - بستر خواب را از آنان جدا کنید و - اگر باز سودمند نشد - آنان را بزنید پس اگر از شما - در کار حق و اداى حقوق همسرى - فرمان بردند، راهى - بر آنان - براى آزار دادنشان - مجویید ....
از آیه فوق چنان درمىیابیم که از اوصاف و ویژگیهاى زنان نمونه و شایسته (الصلحت) اداى حقوق بحق و قانونى شوهرانشان و اطاعت از آنان در محدوده قانونى است.
ناگفته نماند که ضرورت اطاعت زن از شوهر، تنها در محدوده حقوق مسلم و شناخته شده همسران از مسایل مسلم و قطعى در فقه اسلامى است. و همسران بیش از آن حق امر و نهى کردن را ندارند.
زن نمونه کسى است که بناى روابط زناشویى میان خود و همسرش را بر حسن ظن قرار دهد.
3- رازدارى در حفظ زندگى
حفظ اسرار زندگى، از توصیههاى مهم قرآن به زنان و مردان مؤمن است. در کتب تفسیرى و تاریخى آمده است: پیامبر(ص) روزى سخنى به عنوان راز و امانتبه یکى از همسرانش گفت و از او با تاکید خواستبراى هیچ کس - حتى براى دیگر همسرانش - بازگو نکند. ولى او این راز را براى یکى از همسران رسول خدا نقل کرد.
خداوند متعال این داستان را در قرآن مجید با لحنى عتابآمیز چنین بیان فرمود: «و اذ اسر النبى الى بعض ازواجه حدیثا فلما نبات به و اظهره الله علیه عرف بعضه و اعرض عن بعض فلما نباها به قالت من انباک هذا قال نبانى العلیم الخبیر. و -یاد کنید - آنگاه کهپیامبر با یکى از زنان خویش سخنى به راز گفت، پس آن زنخداوند زن نمونه و شایسته را فردى مىداند که در برابر حقوق بحق همسرش خود را مسؤول مىداند و هرگز آن را پایمال نمىکند.
- حفصه - آن راز را فاش کرد - به عایشه باز گفت - و خدا او - پیامبر - را بر آن آگاه ساخت، برخى از آن را - به آن زن - شناساند و از برخى چشم پوشید - به روى وى نیاورد - پس چون وى - حفصه - را بدان آگاه کرد، گفت: چه کسى این - فاش کردن را - را به تو خبر داد؟ گفت: - خداى - داناى آگاه به من خبر داد.
با اندک دقت در آیه فوق درمىیابیم، همسران رسول خدا که رفتارشان باید الگوى دیگران باشد (این حقیقت هم در آیات گوناگون از جمله در سوره احزاب، آیه 32 به صراحتبیان شده است) حق نداشتند رازى را که رسول خدا به آنان گفت، فاش سازند.
4- چشمپوشى و بخشش
چشمپوشى از خطاهاى همسر و یا بخشیدن برخى از حقوق مسلم در زندگى مشترک، از عوامل موفقیت و خوشبختى همسران است.
خداوند سبحان زنان شایسته را با تشویق و ملاطفت مورد خطاب قرار داده و این نکته مهم را گوشزد مىکند که شما زنان هر چند مىتوانید حقوق خویش - از جمله مهریه - را از همسرانتان تماما بازستانید ولى اگر راه گذشت را در پیش گیرید و بزرگوارانه از حق خود بگذرید، این روش شایستهتر و نزدیکتر به تقواپیشگى است.
اکنون به متن آیه مورد نظر مىپردازیم:
«و ان طلقتموهن من قبل ان تمسوهن و قد فرضتم لهن فریضة فنصف ما فرضتم الا ان یعفون او یعفوا الذى بیده عقدة النکاح و ان تعفوا اقرب للتقوى و لا تنسوا الفضل بینکم ان الله بما تعملون بصیر. و اگر پیش از آنکه با زنان نزدیکى کنید، آنها را طلاق دهید و کابینى معین کنید، نیم آنچه مقرر داشتهاید برشماست، مگر آنکه خود آنان [زنان] یا کسى که اختیار زناشویى به دست اوست، گذشت کند و گذشتشما به تقواپیشگى نزدیکتر استو بزرگوارى را میان خود فراموش نکنید، زیرا خدا بدانچه مىکنید بیناست.
5- پاکدامنى و امانتدارى در غیاب شوهر
پاکدامنى و امانتدارى در غیاب همسر از عوامل تداوم زندگى مشترک میان زنان و مردان است. اگر زن و شوهر به دور از چشم هم به خیانت و ناپاکى دستبیالایند یا گمان چنین آلودگى از جانب ایشان برود، کانون گرم خانواده به سردى مىگراید و چه بسا متلاشى شدن آن را در پى داشته باشد. بویژه اگر آلودگى از جانب زنان صورت گیرد. از اینرو خداوند در توصیف و تمجید از زنان نمونه و شایسته ایشان را به پاکدامنى و امانتدارى در غیاب شوهر توصیف کرده و چنین ستوده است: «فالصلحت قئنتحفظت للغیب بما حفظ الله ... زنان نیکو و شایسته، فرمانبردارند و به دور از چشم شوهرانشان - عفت و پاکدامنى خویش را - نگهدارندهاند.
تشکیل زندگى مشترک میان زنان و مردان و به موازات آن حفظ پیوند زناشویى، پیشینهاى به درازاى تاریخ آفرینش انسان دارد; بگونهاى که در عصر حاضر هم - مسایل مربوط به زناشویى - از جایگاه ویژهاى برخوردار است زیرا ازدواج، از نیازهاى ضرورى بشر، و جدایى از تلخترین مسایل زندگى انسان به شمار مىآید.
از اینرو قرآن کریم براى حفظ کانون خانواده، اصولى را ارائه کرده و رعایت آن را به همه مردان و زنان توصیه فرموده است. پنج مورد از این اصول به زنان اختصاص داده شده است. و زن نمونه از دیدگاه وحى، کسى است که این اصول را در زندگى مشترک به کار بندد و آن را مبناى روابط خود با همسرش قرار دهد.
1- گمان خوب به همسر
حسن ظن به همسر نخستین خشتبناى صلح و صفاى خانواده و اساس زندگى مشترک است. چنانکه بدگمانى بستر اصلى نزاعها و عامل بروز اختلافهاى خانوادگى است. بر همین اساس قرآن کریم زنان و مردانى را که تهمتهاى وارد شده به همسرانشان را بدون دستیابى به مدرک کافى پذیرفته و به آنان بدگمان مىشوند، با لحنى سرزنشآمیز و هشداردهنده مخاطب قرار داده و نمونهاى از بدگمانى را در ضمن واقعهاى که به «حدیث افک» شهرت یافته است، بیان مىکند.
«ان الذین جاؤوا بالافک عصبة منکم لا تحسبوه شرا لکم بل هو خیرا لکم لکل امرى منهم ما اکتسب من الاثم و الذى تولى کبره منهم له عذاب عظیم. لولا اذ سمعتموه ظن المؤمنون و المؤمنتبانفسهم خیرا و قالوا هذا افک مبین.»
کسانى که دروغ بزرگ - اتهام کار زشتبه یکى از همسران پیامبر - را آوردهاند، گروهى همدست از شمایند. آن را براى خود شر مپندارید، چه براى شما خیر است. براى هر فردى از آنان - دروغگویان - چیزى [کیفر گناه] است که مرتکب شده است و آن کس از آنان که سهم بزرگتر آن [دروغ] را پذیرفت، عذابى بزرگ دارد. چرا آنگاه که آن را شنیدید مردان و زنان مؤمن به خودشان گمان نیک نبردند و نگفتند: این دروغى آشکار است.
خداوند در (آیه 12) سوره نور از زنان و مردان مؤمن خواسته است که نه تنها پذیراى تهمتهاى بىدلیل دیگران در باره همسرانشان نباشند بلکه از همسران خود دفاع کرده و آن تهمتها را تکذیب کنند، بر این اساس، از نظر قرآن کریم زن نمونه کسى است که بناى روابط زناشویى میان خود و همسرش را بر حس ظن قرار دهد.
2- رعایتحقوق همسر
زندگى مشترک مقتضى حقوق متقابل میان آنان است. تجربه این حقیقت را به اثبات رسانده است که هر گاه زنان و مردان در زندگى زناشویى خویش، حقوق مشترک میان خود را رعایت کردهاند، از زندگى آرام و شیرینى بهرهمند شدهاند و آنگاه که حقوق متقابل را نادیده انگاشتهاند، کانون گرم خانواده به سردى گراییده است; از اینرو خداوند زن نمونه و شایسته را فردى مىداند که در برابر حقوق بحق همسرش خود را مسؤول مىداند و هرگز آن را پایمال نمىکند. این حقیقت در سوره نساء چنین مورد تاکید قرار گرفته است: «فالصلحت قنتتحفظت للغیب بما حفظ الله و التى تخافون نشوزهن فعظوهن و اهجروهن فى المضاجع و اضربو هن فان اطعنکم فلا تبغوا علیهن سبیلا ...» پس زنان شایسته آنهایند که از شوهرانشان اطاعت کنند و - عفتخویش و حق شوهران خود را - در حال غیبت آنان نگهدارند و زنانى که از سرکشى و نافرمانیشان - در اداى حقوق بحق همسر - بیم دارید - نخست - پندشان دهید و - اگر مؤثر نیفتاد - بستر خواب را از آنان جدا کنید و - اگر باز سودمند نشد - آنان را بزنید پس اگر از شما - در کار حق و اداى حقوق همسرى - فرمان بردند، راهى - بر آنان - براى آزار دادنشان - مجویید ....
از آیه فوق چنان درمىیابیم که از اوصاف و ویژگیهاى زنان نمونه و شایسته (الصلحت) اداى حقوق بحق و قانونى شوهرانشان و اطاعت از آنان در محدوده قانونى است.
ناگفته نماند که ضرورت اطاعت زن از شوهر، تنها در محدوده حقوق مسلم و شناخته شده همسران از مسایل مسلم و قطعى در فقه اسلامى است. و همسران بیش از آن حق امر و نهى کردن را ندارند.
زن نمونه کسى است که بناى روابط زناشویى میان خود و همسرش را بر حسن ظن قرار دهد.
3- رازدارى در حفظ زندگى
حفظ اسرار زندگى، از توصیههاى مهم قرآن به زنان و مردان مؤمن است. در کتب تفسیرى و تاریخى آمده است: پیامبر(ص) روزى سخنى به عنوان راز و امانتبه یکى از همسرانش گفت و از او با تاکید خواستبراى هیچ کس - حتى براى دیگر همسرانش - بازگو نکند. ولى او این راز را براى یکى از همسران رسول خدا نقل کرد.
خداوند متعال این داستان را در قرآن مجید با لحنى عتابآمیز چنین بیان فرمود: «و اذ اسر النبى الى بعض ازواجه حدیثا فلما نبات به و اظهره الله علیه عرف بعضه و اعرض عن بعض فلما نباها به قالت من انباک هذا قال نبانى العلیم الخبیر. و -یاد کنید - آنگاه کهپیامبر با یکى از زنان خویش سخنى به راز گفت، پس آن زنخداوند زن نمونه و شایسته را فردى مىداند که در برابر حقوق بحق همسرش خود را مسؤول مىداند و هرگز آن را پایمال نمىکند.
- حفصه - آن راز را فاش کرد - به عایشه باز گفت - و خدا او - پیامبر - را بر آن آگاه ساخت، برخى از آن را - به آن زن - شناساند و از برخى چشم پوشید - به روى وى نیاورد - پس چون وى - حفصه - را بدان آگاه کرد، گفت: چه کسى این - فاش کردن را - را به تو خبر داد؟ گفت: - خداى - داناى آگاه به من خبر داد.
با اندک دقت در آیه فوق درمىیابیم، همسران رسول خدا که رفتارشان باید الگوى دیگران باشد (این حقیقت هم در آیات گوناگون از جمله در سوره احزاب، آیه 32 به صراحتبیان شده است) حق نداشتند رازى را که رسول خدا به آنان گفت، فاش سازند.
4- چشمپوشى و بخشش
چشمپوشى از خطاهاى همسر و یا بخشیدن برخى از حقوق مسلم در زندگى مشترک، از عوامل موفقیت و خوشبختى همسران است.
خداوند سبحان زنان شایسته را با تشویق و ملاطفت مورد خطاب قرار داده و این نکته مهم را گوشزد مىکند که شما زنان هر چند مىتوانید حقوق خویش - از جمله مهریه - را از همسرانتان تماما بازستانید ولى اگر راه گذشت را در پیش گیرید و بزرگوارانه از حق خود بگذرید، این روش شایستهتر و نزدیکتر به تقواپیشگى است.
اکنون به متن آیه مورد نظر مىپردازیم:
«و ان طلقتموهن من قبل ان تمسوهن و قد فرضتم لهن فریضة فنصف ما فرضتم الا ان یعفون او یعفوا الذى بیده عقدة النکاح و ان تعفوا اقرب للتقوى و لا تنسوا الفضل بینکم ان الله بما تعملون بصیر. و اگر پیش از آنکه با زنان نزدیکى کنید، آنها را طلاق دهید و کابینى معین کنید، نیم آنچه مقرر داشتهاید برشماست، مگر آنکه خود آنان [زنان] یا کسى که اختیار زناشویى به دست اوست، گذشت کند و گذشتشما به تقواپیشگى نزدیکتر استو بزرگوارى را میان خود فراموش نکنید، زیرا خدا بدانچه مىکنید بیناست.
5- پاکدامنى و امانتدارى در غیاب شوهر
پاکدامنى و امانتدارى در غیاب همسر از عوامل تداوم زندگى مشترک میان زنان و مردان است. اگر زن و شوهر به دور از چشم هم به خیانت و ناپاکى دستبیالایند یا گمان چنین آلودگى از جانب ایشان برود، کانون گرم خانواده به سردى مىگراید و چه بسا متلاشى شدن آن را در پى داشته باشد. بویژه اگر آلودگى از جانب زنان صورت گیرد. از اینرو خداوند در توصیف و تمجید از زنان نمونه و شایسته ایشان را به پاکدامنى و امانتدارى در غیاب شوهر توصیف کرده و چنین ستوده است: «فالصلحت قئنتحفظت للغیب بما حفظ الله ... زنان نیکو و شایسته، فرمانبردارند و به دور از چشم شوهرانشان - عفت و پاکدامنى خویش را - نگهدارندهاند.
تبلیغات
