غدیرى از دریا

خورشید هجدهم ذیحجة الحرام سال دهم هجرى، نورافکن مراسم باشکوهى بود. دراى رازآلود و شوق‏انگیز کاروانى عظیم در پهندشت‏حجاز مى‏پیچید و زمزمه موزون حرکت کائنات را که در ابتهاجى ولایى، به وجد آمده بودند تشکیل مى‏داد. کویر تفتیده، باران وحى را مى‏بلعید و نماد تشنگى هستى و عطش عالم بود.
در آن روز و در آن «نقطه عطف و عشق‏» سرود دیهیم دارى مولا نواخته شد و آفرینش به داشتن «على‏»(ع) بر خود بالید و با داشتن «ولى‏» بالندگى آغاز کرد. و آنگاه، پژواک این هنگامه در بستر زمان و زمین جارى شد تا دیواره‏هاى قرنها و قلبها را فرو ریزد و به دریاى ابدیت‏بپیوندد.
«الحمد لله الذى جعلنا من المتمسکین بولایة امیرالمؤمنین و الائمة علیهم السلام‏» (1)
سپاس که از آویختگان شهپر ولاى مولاییم.
از مجموعه صدها کتاب گرانسنگ که در تاریخ، معارف و پیام غدیر به قلم ارزشمند دانشمندان، نگارش یافته است چهارده کتاب خوب به عنوان «غدیرى از دریا» و «برکه‏اى از تبرک‏»، به جوانان عزیز معرفى شده و مطالعه آنها را خواسته‏ایم، این کتابها که در کتابخانه‏هاى عمومى، در دسترس همه است، پنجره‏هاى نور هستند به فضاى دل انگیز «غدیر»، فضایى آبى مثل آسمان و سبز مثل ایمان. پیشتر به نسل جوان کتابدوست و کتابخوان امت اسلامى درود مى‏فرستیم و دعاى توفیق داریم.
1 - داستان
قطره‏اى از دریا
محمد حسین صفاخواه
انتشارات قدیانى
چاپ اول / 1374 شمسى
2 جلد (328 صفحه رقعى)
کتاب سال جمهورى اسلامى ایران
این کتاب، مجموعه داستانهاى کتاب گرانمایه «الغدیر»، اثر ارزشمند علامه امینى(ره) است که به لحاظ داستان بودن، در ذائقه جوانان جامعه و عموم، خوشایندتر و خواندنى‏تر از نوشته‏هاى معمولى است و کیست که اثر و نقش داستان را نادیده گرفته و جاذبه جادویى قصه را به هیچ انگارد. آنجا که خدا قصه مى‏گوید و آنهم «احسن القصص‏» (2) و عبد صالح و مصلحى چون شهید مطهرى(ره)، «داستان راستان‏» مى‏نویسد، دیگر چگونه مى‏توان داستان نگفت و نخواند و نشنید؟ چقدر زیباست این سخن که: «لیکن سمیرک القرآن‏»، (3) باید قصه‏گوى شبهایت قرآن باشد. این است که «قطره‏اى از دریا» خواندنى مى‏شود کتابى که «غدیرى از دریا» است و برکه‏اى از برکت‏هاى الغدیر، و قصه‏گوى خلوت جوانان و نوجوانان (4)
2 - داستان
حساسترین فراز تاریخ
جمعى از دبیران دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه
قم‏چاپ چهاردهم / 1362 شمسى
1 جلد (314 صفحه رقعى)
(شامل داستان غدیر و مطالب غیر داستانى است)
در صفحه عنوان این کتاب مى‏خوانیم : در نزد کسى که پاک و روشن‏بین است آیین خداى، بهترین آیین است تاریخ جهان پر از نشیب است و فراز «حساسترین فراز تاریخ‏» این است
دکتر رسا
کتاب، از بهترین کارهاى قلمى روزگاران است، در شرایطى که سخن از تعهد و آرمانگرایى طاقت‏سوز بود و توان‏فرسا و اصحاب قلم در قلمرو دیگرى، راه مى‏سپردند، این کتاب که به جاى نام نویسنده عنوان «جمعى از دبیران‏» دارد فراهم آمد و روشنگر راه غدیریان زمان شد. اینها بخشى از سرفصل‏هاى کتابند:
داستان غدیر / اهمیت غدیر در تاریخ / غدیر در کتاب خدا / عید غدیر / صحنه تاریخى غدیر / امواج غدیر / فلسفه اجتماعى این بحث / کلمات بزرگان / و نویسندگان راجع به امام على(ع) و ...
در هنگام مطالعه این کتاب، حال و هواى «الغدیر» به انسان دست مى‏دهد و جاذبه بخش «داستان غدیر» که جداگانه هم چاپ شده است‏ستودنى است. (5)
شگفت معرفتى در سخنان آخر کتاب که راجع به امام على(ع) است نهفته است و عطر نهج‏البلاغه، در بخش سخنان امام(ع) جان را تلطیف مى‏کند گر چه از سخنان حضرت در نهج‏البلاغه - بطور محدود - گزیده‏هایى آمده است. جوانان عزیز امروز که بعضى از آنان، زمان تالیف کتاب را و آن فضا را درک نکرده‏اند کتاب را مى‏خوانند، کتابى که چاپهاى چهارده‏گانه آن نشان از لطف کتاب و تشنگى جامعه به معارف ناب دارد. (6)
3 - زندگینامه
علامه امینى، مصلح نستوه
سید علیرضا سید کبارى
سازمان تبلیغات اسلامى
چاپ اول / بهار 1372 شمسى
1 جلد (128 صفحه رقعى)
دیدار با ابرار9
(کتابهاى سرى «دیدار با ابرار»
کار گروهى از نویسندگان فاضل در پژوهشکده باقر العلوم(ع) سازمان تبلیغات اسلامى است.)
در مجموعه کتابهاى زندگى درس‏آموز عالمان بزرگ که عنوان «دیدار با ابرار» دارد یک جلد به «علامه امینى، مصلح نستوه‏» شناخته مى‏شود که از این «مرزبان حماسه جاوید» مى‏گوید، مطالعه زندگى امینى یعنى سفر به نیم قرن خانه‏به‏دوشى براى حق، پنجاه سال کتابخواهى و غدیرپژوهى خستگى‏ناپذیر، سالها و ماه‏ها رنج و شکنج‏براى گنج العرش ولایت، روزها و شبها سلوک سبز در راه مظلومیت امام على(ع) حیات طیبه امینى یعنى «عشق و دیگر هیچ‏». آن روز که جوانان در خلوت خویش با امینى و افکار بلند او باشند، مرگ تهاجم فرهنگى را باید به سرور بنشینیم ولى اگر... اگر نسل جوان ما امینى چون «امینى‏» را درک نکند به ناچار، خائنان بر ما خواهند تاخت که هرگز چنان مباد. (7)
4 - نثر ادبى
غدیر، برکه‏اى و دریایى
جواد نعیمى
سازمان تبلیغات اسلامى
چاپ اول / 1370 شمسى
1 جلد (206 صفحه رقعى)
نام زیباى این کتاب، این قلم را به یاد یک رباعى انداخت که خالى از لطف نیست:
سردار رشید جبهه توحیدى منظومه عشق را تو چون خورشیدى «گنجایش بحر» در سبو، ممکن شد ز آنروز که در غدیر خم گنجیدى
«مجید»
آرى برکه‏اى و دریایى، اقیانوسى گنجیده در غدیرى. این کتاب، علاوه بر مطالب خوبى که در باره غدیر دارد در بخشى با عنوان «چکاد بیکرانه دریا» نیم نگاهى به زندگى امام امیرالمؤمنین(ع) دارد که دلهاى عاشق رابه خواندن مى‏خواند! (8)
5 - شعر
دریا در غدیر
ثابت محمودى (سهیل)
حوزه هنرى سازمان تبلیغات اسلامى
چاپ اول / آبان 1364 شمسى
1 جلد / 90 صفحه رقعى
(قالبهاى گوناگون شعر در موضوعات معارف)
به جانش داغ مظلوم غدیر است که دریاى کلامش دلپذیر است از او تنها همین را مى‏توان گفت دلش بى‏انتها مثل کویر است (9)
شعر، کبوتر نامه‏رسان رام و آرامى است‏براى ارسال پیامهاى انسانى به نسلها و عصرها البته گلوله سرخ و سوزانى نیز هست‏براى دار بر دوشانى که از شعرشان تعهد مى‏تراود، شعر را با «غدیر» سر و سرى است «الغدیر» را نگاه کنید، اولین شعر غدیر را «حسان بن‏ثابت‏» با گرفتن اجازه از پیامبر(ص) در صحنه غدیر و متن ماجرا سروده است. (10)
جوانان اهل ذوق و هنرمند را به مطالعه معارف غدیر و پراکندن پیامهاى آن بر بال شعر و هنر متعهد مى‏خوانیم، نستوه نسلها، امینى و امام مظلومش على(ع) «اقیانوس آرام‏» قرآن و عرفان، و قلزم قدیر حماسه و ایمان به یاران باهنر متعهد، «رجایى‏» روشن دارند. (11)
6 - حدیث
ارمغان غدیر
سید عبدالله فاطمى‏نیا
انتشارات سروش
چهل حدیث
کتابهاى به ظاهر کوچک «چهل حدیث‏» به خاطر پیامهاى بزرگى که دارند، خوانندگان مشتاقى یافته‏اند، چاپ حدود یکصد عنوان از این گلبرگها در موضوعات گوناگون و از سوى افراد و نهادهاى مختلف فرهنگى، گواه بر این مطلب است، خیلى راحت، دست گرفته مى‏شود و از آن هم راحت‏تر تمام مى‏شود! و البته این هم رهنمود خود صاحبان حدیث است. (12)
نوشتن چهل حدیث‏به عنوان سنتى برگرفته از اسلام، دانشمندان ما را از دیرباز به این تحقیق مفید و کارآمد و ضمنا کوتاه، وادار کرده است، همین سنت، استاد فاطمى‏نیا را به نگارش «ارمغان غدیر» خوانده است که با همت انتشارات سروش به یک چهل حدیث زیبا تبدیل شده است، خوش به حال دلهاى آسمانى جوانانى که با مطالعه حدیث اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به زندگى خویش حال و هواى معطر معارف آل الله مى‏دهند.
7 - تاریخ و معارف
بعثت، غدیر، عاشورا
محمد رضا حکیمى
فجر
چاپ اول / حدود سالهاى 1357 شمسى
1 جلد (216 صفحه رقعى)
استاد محمد رضا حکیمى، فرزانه فرهیخته که از پاسداران و حماسه‏بانان غدیر است و اگر «غدیرپژوهى‏» و «امینى‏شناسى‏» چند متخصص کارآمد داشته باشد، بطور یقین یکى از این معدود کارشناسان، استاد حکیمى است، در این کتاب خود، دو گفتار راجع به غدیر و عید غدیر دارند. قلم خوب و استوار ایشان سابقه نیم قرن دفاع از ارزشها را در پرونده خود دارد و غدیرشناسى در فرهنگ فارسى،خدمتگزارى صادق چون او را کم دیده‏است. (13)
نمایه‏هاى این کتاب ایشان به این شرح است: بعثت / غدیر / رحلت پیامبر(ص) / شهادت امام على(ع) / ولادت امام مجتبى(ع) / عاشورا / امام صادق(ع) / امام زمان(ع) / عید فطر / عید قربان / عید غدیر / جمعه.
به یقین، هیچ دانشجویى و هیچ طلبه‏اى از آثار بسیار ارزشمند استاد بى‏نیاز نیست و مطالعه کتابهاى این پیرو ولایت و عاشق عدالت را همه باید در برنامه داشته باشیم.
8 - تاریخ و معارف
اسرار غدیر
محمد باقر انصارى
نشر مولود کعبه / قم
چاپ اول / 1374 شمسى
یک جلد / 244 صفحه وزیرى
] بخشى از فهرست مطالب کتاب اسرار غدیر را براى خوانندگان مى‏آوریم‏گزارش تحلیلى و لحظه‏اى واقعه غدیر / گوشه‏اى از ناگفته‏ها / تحقیقى در خطبه غدیر / یک دوره کامل تاریخ غدیر / تصویرى از تشکل جامعه اسلامى در دهه اول هجرى / نتیجه‏گیرى از خطبه غدیر و ترجمه آن / اینکه عید غدیر را چگونه برپا کنیم و تقویمى از تقارن غدیر با وقایع دیگر و ...
مطالب فوق و موضوعات دیگرى که در بالا نیاوردیم کتاب اسرار غدیر را تشکیل داده است. (14)
9 - تاریخ و معارف
حماسه غدیر
محمد رضا حکیمى
چاپ اول / حدود سالهاى 1355 شمسى
1 جلد (604 صفحه وزیرى)
حماسه غدیر یکى دیگر از کتابهاى استاد محمدرضا حکیمى است که جوانان فاضل حوزه و دانشگاه به مطالعه آن مى‏پردازند و بر آگاهى‏هاى خویش در باره واقعه غدیر، کتاب گرانسنگ «الغدیر» و پرچمدار حرکت اصلاح‏طلبى در سایه امامت، علامه امینى(ره) مى‏افزایند این کتاب که با آثارى از دیگر فرزانگان پدید آمده است، کار کارستانى در معارف غدیراست، به نمایه‏هایى از این کتاب، توجه کنید:
فلسفه سیاسى / غدیر / تشیع / کتاب الغدیر / مطبوعات در جهان اسلام / مساله نقابت / مرجعیت / شناخت عناصر زمان / کتابهاى اسلامى فارسى / مجالس مذهبى / دعا / زیارت / کتابخانه و کتاب / علامه امینى / شهداءالفضیلة / اخوت اسلامى / نوشته‏هاى دانشمندان راجع به الغدیر / و شعر و سروده‏ها...
این فهرست‏سرانگشتى از آن جهت ارائه شد تا جوانان محقق و پژوهشگر، چنانچه این موضوعات را در دست مطالعه دارند به این ماخذ هم مراجعه کنند، ما اکنون در مقام معرفى توصیفى آنهم به بهانه عید سعید غدیر هستیم و گر نه باید این کتاب و سایر آثار ایشان را با دقت و اتقان تمام به بررسى نشست، نسل جوان حوزه و دانشگاه این فرهنگ انسان‏ساز را پاس مى‏دارد و نمى‏گذارد این کتابها اسیر خلوت کتابخانه‏ها باشد به جرات مى‏توان گفت همین کتابها بود که حوزه و دانشگاه را به رهبرى امام(ره) متحول کرد و اسلام عزیز و مهجور را مطرح ساخت، آن هم در دورانى که دگراندیشان مستکبر، در غرب آرزوهایشان غنوده بودند. (15)
10 - معارف
یادنامه علامه امینى (ره)
(مجموعه مقالات تحقیقى)
محمد رضا حکیمى و دکتر سید جعفر شهیدى
مؤسسه انتشارات رسالت
چاپ اول / 1352 شمسى
1 جلد /576 صفحه وزیرى
این کتاب «مجلد نخست از مجموعه مقالاتى است که به همت چند تن از دانشمندان ایرانى، به خاطر یادبود و بزرگداشت محقق جلیل‏القدر، عالم ربانى، حجة‏الاسلام، علامه بزرگوار، مرحوم حاج شیخ عبدالحسین امینى - رحمة الله علیه - نوشته شده است‏» (16) بعضى از موضوعات مهم و نویسندگان آنها در این اثر معرفت‏آموز از این قرار است: کتابشناسى از استاد احمد آرام / فهرست‏شیخ منتجب‏الدین از آیة‏الله زنجانى / سیماى انسان صالح در تربیت اسلامى از دکتر حسین رزمجو / علم درایه از استاد شانه‏چى / الغدیر و وحدت اسلامى از استاد شهید مطهرى / ابن ابى‏الحدید از دکتر محمد ابراهیم آیتى / قیاس از دکتر مصطفوى / چهار کتاب اصلى علم رجال از حضرت آیت‏الله خامنه‏اى رهبر معظم / چهارصد کتاب در شناخت‏شیعه از استاد محمدرضا حکیمى و ...
یادنامه علامه امینى نیز از کارهاى بزرگ جناب حکیمى است که البته در این کتاب، همراهى استاد دکتر جعفر شهیدى را نیز با خود دارند، انشاءالله ما طلاب و دانشجویان به این گرانمایه کارها بپردازیم و اندیشه معارف شیعى را بالنده‏تر کنیم.
11 - کتابشناسى
غدیر در آیینه کتاب
محمد انصارى
نشر الهادى
چاپ اول / بهار 1375 شمسى برابر با غدیر1416 ق
1 جلد (304 صفحه وزیرى)
کتابشناسى‏ها و کتابنامه‏ها، نقش ارزشمندى در صرفه‏جویى و بهره‏ورى وقت دارند. (17) وقت، این نعمت‏بزرگى که در نظر ساده‏اندیشان با «طلا» مقایسه مى‏شود و مى‏گویند: «وقت، طلاست‏». در حالى که اگر بخواهیم از واژه طلا و رنگ دلفریبش استفاده تربیتى کنیم باید بگوییم «طلا، وقت است‏». کتابشناسى‏ها، کارآمدند و مفید و براى غدیر، قرعه آن را به نام آقاى محمد انصارى زده‏اند، «غدیر در آینه کتاب‏»، آینه‏اى است از کتابهاى غدیرى و ما در این نوشته، استفاده‏هاى فراوانى از آن برده‏ایم، این کتاب زیبا دارارى 304 صفحه و در بر دارنده اطلاعاتى‏267 کتاب در 15 قرن اسلام است، آن هم نه تنها کتابهاى فارسى که از کتب چهار زبان: عربى، فارسى، انگلیسى و اردو، اطلاعات به فارسى جمع شده است. مقدمه کتاب نیز چهار زبانه است و فهرستهاى گره‏گشایى دارد، از دیگر خوبیهاى آن، آوردن خلاصه واقعه غدیر است، چاپ تصویر جلد کتابها در کنار اطلاعات آنها جاى تحسین دارد. (18)
12 - چکیده الغدیر
سیرى در الغدیر
(خلاصه الغدیر)
محمد امینى
چاپ 1370 شمسى
فرزند برومند علامه مصلح، امینى کبیر(ره)، با ابتکارى جالب، یازده جلد کتاب الغدیر پدر را در یازده فصل، خلاصه کرده و تشنگان غدیر ولایت را از راه میان‏بر، به سرچشمه رسانده است، اکنون اگر ما الغدیر را در این چشم‏انداز نگاه نکنیم خسارتى است جبران‏ناپذیر: «گر گدا کاهل بود تقصیر صاحبخانه چیست؟»
در این خلاصه‏نویسى، بحثهاى رجالى، کارشناسى و تخصصى نیامده تا خواننده بهتر و سریعتر به غدیر برسد، این قبیل کارهاى علمى براى عصر و نسل ما برکتهاى فراوانى دارد که باید پژوهندگان جوان به این سمت رو آورند و عصاره فرهنگ شیعه را بدون اطناب‏ها و با زبان جامعه، عرضه کنند کتابهایى چون سیرى در الغدیر و یا فیض القدیر، مصداق کامل همین اصل قبول شده‏اند که:
آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگى باید چشید (19)
13 - چکیده عبقات‏الانوار
فیض القدیر فیما یتعلق بحدیث الغدیر
حاج شیخ عباس قمى(ره)
مؤسسه در راه حق
چاپ اول / 1365 شمسى
1 جلد (462 صفحه وزیرى)
یکى دیگر از کارهاى آسمانى زمینیان، کتاب عبقات الانوار، اثر دانشمند فرزانه، میرحامد حسین هندى(ره) است. این کتاب گرانسنگ را مرحوم حاج شیخ شیخ عباس قمى(ره)، این محدث کارآشنا، خلاصه کرده است و عنوان را همانطور که آمد «فیض القدیر» گذاشته است، کار بسیار قابل تمجیدى است‏براى آنان که به هر دلیل نمى‏توانند عبقات را بخوانند. و این خلاصه‏نویسى‏ها در سیره بزرگان ما جایگاه رفیعى دارد و چه کار فرهنگى کارآمدى است تلخیص کتابهاى بزرگ و عصرى کردن آنها؟ کارى ستودنى در حد اصل نوشتن همان کتابها. و این حرکت‏باید تکامل یابد، چه زیباست ما الغدیر را در سطح جوانان و حتى نوجوانان بصورت خلاصه داشته باشیم و عبقات را و احقاق الحق را و تفسیر بى‏نظیر المیزان را.
با آرزوى روزى که «دفتر اخلاص‏» را بگشاییم و فیض القدیر حاج شیخ عباس را به عنوان خلاصه یک کتاب سترگ در مجموعه کتابهاى اولیه طلاب و دانشجویان، فاضلان و فرهنگیان قرار دهیم و کار اخلاص و تلخیص را پى گیریم. (20)
14 - معارف
پیام غدیر
عذرا انصارى
مؤسسه انتشارات انصار المهدى(عج) - قم
چاپ اول / 1374 شمسى
1 جلد (144 صفحه رقعى)
پیام غدیر، شامل یک دوره مسائل گوناگون غدیر است که به قلم یکى از بانوان، فراهم آمده است و طبیعى است اگر خواهران اهل مطالعه و پژوهشگر بیندیشند که نقش زنان در انقلاب غدیر چگونه بوده؟ و بروند به سوى روشن‏تر کردن این جایگاه. زنان راوى، مورخ، شاعر و محدث غدیر، موضوع مطالعات خوب و مفیدى است‏به ویژه اگر این کاوشها توسط خواهران دانشجو و طلبه انجام پذیرد.
کتاب پیام غدیر را خواهران و برادران مى‏خوانند و پیام غدیر را همه دریافت مى‏کنیم ان‏شاءالله. (21)
از حوصله‏اى که به خرج دادید متشکریم، غدیرى باشید.
قم - بهار1376
پى‏نوشتها
1- مفاتیح الجنان، ص 510، اعمال روز عید غدیر
2- قرآن کریم، یوسف، آیه‏3.
3- شرح غرر الحکم، چاپ دانشگاه، ج 5، ص 51 و ج‏7، ص 321، ح‏7389.
4- غدیر در آیینه کتاب، ص‏217، (در این نوشته از این کتاب خوب، بسیار برگرفته‏ایم).
5- کتاب پیشین، ص‏103، مى‏توان گفت داستان غدیر، خلاصه کتاب است. در73 صفحه.
6- همان، ص‏86.
7- نگاه کنید به مقدمه تفسیر فاتحة الکتاب از علامه امینى و معرفى آثار دیگر علمى ایشان به قلم فرزندشان در آن مقدمه.
8- غدیر در آینه کتاب، ص‏157.
9- دریا در غدیر، ص‏73.
10- غدیر در آینه کتاب، ص 24 و براى شاعران غدیر نگاه کنید به ترجمه الغدیر.
11- غدیر در آینه کتاب، ص‏109.
12- سفینة البحار کلمة اربعین، حفظ اربعین حدیث.
13- نویسنده دانشمند، جناب آقاى حکیمى، آثار ارزشمند دیگرى در باره غدیر دارند که مجال، اندک است و فاضلان فرزانه به آنها مراجعه خواهند داشت مثل «بر کرانه غدیر» فصلى از کتاب یادگار روزگار جهاد و شهادت: جهشها که در ابتدا سرود جهشها بود و بعد جهشها نام یافت، دریغ اگر این کتاب حماسى ادبى را نخوانده باشیم.
14- غدیر در آینه کتاب ص 41 و نگاه کنید به معرفى الغدیر فى التراث الاسلامى در ص 168 و مجله تراثنا شماره ویژه غدیر در ص‏59 همین کتاب.
15- غدیر در آیینه کتاب، ص‏89.
16- یادنامه علامه امینى، ص 15.
17- براى آشنایى با دانش کتابشناسى، نگاه کنید به یادنامه علامه امینى(ره)، ص 1.
18- غدیر در آیینه کتاب، صفحات 15 و 162، معرفى این کتاب در خودش!
19- همان، ص 122.
20- همان، ص‏213، نام خلاصه دیگر عبقات، نفحات‏الازهار است، در، ص 240،243، 135، معرفى اصل عبقات الانوار، آمده است.
21- همان، ص‏56.