نماز عید غدیر
آرشیو
چکیده
متن
نماز عید غدیر عبادتى مستحب است که فقهاء - رضوان الله علیهم اجمعین - در کتابهاى فقهى از آن یاد کردهاند.
در این مقاله نگاهى گذرا به مساله استحباب نماز غدیر در روایات و گفتار فقهاى نامدار شیعه مىافکنیم بدان امید که در آینده این مساله را، از دیدگاههاى گوناگون، در کتابى مستقل مورد بحث و بررسى قرار دهیم و به شیفتگان ولایت امیر مؤمنان(ع) تقدیم کنیم. ان شاء الله.
گفتار فقها
فقهاى شیعه در کتابهاى فقهى غالبا به این مساله پرداخته و در مورد اسحباب آن فتوا دادهاند. شروع بودن آن در حدى است که فقیه جاودانه صاحب جواهر متوفاى1266ه.ق مىگوید: فلا خلاف احده فى هذه الصلاة بین قدماء الاصحاب و متاخریهم.
در این نماز اختلافى میان فقهاى قدم و جدید شیعه ندیدم
1. شیخ مفید(ره) متوفاى413 ه در این باره مىنویسد:
«فاذا ارتفع النهار من الیوم الثامن عشر من ذى الحجة فاغتسل فیه کغسلک للعیدین و الجمعة و البس اطهر ثیابک و امس شیئا من الطیب ان قدرت علیه، و ابرز تحت السماء، و ارتقب الشمس فاذا بقى لزوالها نصف ساعة او نحو ذلک فصل رکعتینى...» (1)
هنگامى که خورشید در روز هجدهم ذى حجه بالا آمد، مانند غسل عید قربان، عید فطر و روز جمعه غسل کن. بهترین لباسهایت را بپوش، اگر توانستى مقدارى عطر استعمال کن، زیر آسمان قرار بگیر و مواظب خورشید باش; وقتى نیم ساعتبه زوال آفتاب باقى ماند دو رکعت نماز بخوان.
2. ابوالصلاح حلبى(ره) متوفاى447 ه در این مساله مىنویسد:
«و من وکید السنة الاقتداء برسول الله فى یوم الغدیر، و هو الثامن عشر من ذى الحجة الحرام بالخروج الى ظاهر المصر و عقد الصلاة قبل ان تزول الشمس بنصف ساعة لمن تتکامل له صفات امامة الجماعة برکعتین یقراء فى کل رکعة منهما الحمد و سورة الاخلاص عشرا و سورة القدر عشرا و آیة الکرسى عشرا...» (2)
از سنتهاى سفارش شده پیروى از رسول الله(ص) در روز غدیر، هجدهم ذىحجة، است. پیروى از پیامبر اکرم(ص) با خروج از شهر و برگزار کردن نماز غدیر در نیم ساعت قبل از زوال خورشید به وسیله کسى که داراى شرایط امامت جماعت است، تحقق مىیابد. نماز غدیر دو رکعت است، در هر رکعت آن پس از حمد، ده بار سوره توحید و قدر و آیة الکرسى خوانده مىشود.
3. شیخ طوسى(ره) متوفاى 460 ه در این باره چنین نوشته است:
«و یستحب ان یصلى الانسان یوم الغدیر اذا بقى الى الزوال نصف ساعة بعد ان یغتسل رکعتین، یقراء فى کل واحدة منهما الحمد مرة و قل هو الله احد، عشر مرات، و آیة الکرسى عشر مرات، و انا انزلناه عشر مرات، فاذا سلم دعا بعدهما بالدعا المعروف.» (3)
مستحب است انسان در روز غدیر، نیم ساعتبه زوال خورشید مانده پس از غسل، دو رکعت نماز به جاى آورد و در هر رکعتبعد از حمد ده مرتبه سوره توحید، قدر و آیة الکرسى را تلاوت کند و بعد از سلام دعاى معروف را بخواند.
4. قاضى ابنبراج طرابلسى(ره) متوفاى 481 ه مىنویسد:
«هذا العید هو الیوم الثامن عشر من ذى الحجة فمن اراد هذا الصلاة فالافضل له ان یغتسل فى هذا الیوم و یلبس اجمل ثیابه و یمس شیئا من الطیب و یبرز تحت السماء فاذا بقى من النهار الى زوال الشمس مقدار ساعة او نحو ذلک صلاها رکعتین...» (4)
این عید همان روز هجدهم ذىحجة است. کسى که مىخواهد در این روز نماز عید [عید غدیر] بخواند بهتر است غسل کند، زیباترین لباسش را بپوشد، عطر بزند، در زیر آسمان قرار گیرد و حدود یک ساعت قبل از زوال خورشید دو رکعت نماز به جاى آورد...
5. ابنزهره حلبی(ره) متوفاى 585 ه این گونه نگاشته است:
«... و یستحب ان یصلى جماعة، ان یحجر فیها بالقراءة و ان یخطب قبل الصلاة خطبة مقصورة على حمد الله و الثناء علیه و الصلاة على محمد و آله، و ذکر فضل هذا الیوم و ما امر الله به فیه من النص بالامامة على امیرالمؤمنین(ع).» (5)
... و مستحب است این نماز به جماعتخوانده شود، قرائت نماز با صدایى بلند باشد و قبل از نماز، خطبه کوتاهى شامل حمد و ثناى الهى، صلوات بر محمد و آل محمد، و فضیلت این روز و ماموریت رسول خدا در انتصاب امیرمؤمنان به امامت ایراد شود.
6.مرحوم حلبى(ره) مىنویسد: ...و «صلاة یوم الغدیر رکعتان و وقتهما قبل الزوال ساعة... و لو ابتدا قبلها بخطبة مشتملة على الحمد و الثناء و الصلاة و الولاء و الاعلام بفضیلة ذلک الیوم و ما خص الله به ولیه من النص علیه بالامامة و تشریفه بالولایة الموکدة عهدها على جمیع الامة لکان اتم فضلا و اعظم اجرا.» (6)
نماز روز غدیر دو رکعت و وقت آن نیم ساعتبه زوال خورشید است... و چنانچه قبل از نماز در خطبهاى از حمد و ثناى الهى، درود بر پیامبر(ص)، دوستى اهل بیت(ع) فضیلت آن روز و آنچه خدا به ولیش اختصاص داده مانند امامت و تشرف به ولایتى که همه امتبه پذیرش سفارش شدهاند یاد کند، از فضیلتى والا و پاداشى بزرگ برخوردار است.
7. سلار بنعبدالعزیز(ره)متوفاى463ه در کتاب «مراسم» چنین نوشته است:
«و هى من وکیدا السنن وقتها اذا بقى من الزوال مقدار نصف الساعة فى الیوم الثامن عشر من ذى الحجة...» (7)
این نماز از سنتهاى مؤکد بوده، وقت آن نیم ساعت قبل از زوال خورشید روز هیجدهم ذىحجة است.
8. علامه حلى(ره) متوفاى726 ه مىنویسد:
«هذه الصلاة تستحب فى هذا الیوم و اشده تاکیدا قبل الزوال بنصف ساعة.» (8)
این نماز در روز غدیر مستحب است و نیم ساعت قبل از زوال خورشید بر خواندن آن تاکید شده است.
او همچنین مىفرماید: خدا به سبب هدایت، اکمال دین و اتمام نعمت منتى بر بندگان دارد که سپاس آن در روز غدیر لازم است، بدین خاطر نماز عید غدیر را مستحب شمردهاند.
9. شهید اول(ره) متوفاى786 ه در «ذکرى» چنین نوشته است:
«و من الصلوات المستحبة صلوة یوم الغدیر و هى مشهورة بین الاصحاب.» (9)
یکى از نمازهاى مستحبى، نماز روز غدیر است که بین اصحاب شهرت دارد. علاوه بر این او مىگوید:
و ثوابها مائة الف حجة و عمرة و یعطى ما سال. (10)
و پاداش این نماز با هزار حج و عمره برابر است و هر چه [نمازگزار] درخواست کند برآورده مىشود.
10. مقدس اردبیلى(ره) متوفاى993 ه مىنویسد:
«و المشهور بین الاصحاب جواز فعلها جماعة و لیس ببعید، لعدم المنع من الجماعة فى النافلة مطلقا بحیثیشملها ظاهرا و لا اجماع فیه، مع الترغیب فى الجماعة، خصوصا فى هذه الصلاة فى هذا الیوم، و لانه یحصل النفع اکثر لحصول ثوابها لمن لم یعرف هذه الایات بالاقتداء.» (11)
مشهور میان اصحاب جواز خواندن نماز [عید غدیر] به جماعت است و این سخن بعید نیست; زیرا خواندن نمازهاى نافله به جماعت منع مطلقى ندارد که ظاهر این مورد را شامل شود و اجماعى نیز بر منع تحقق نیافته است. علاوه بر این. جماعت در نمازها، بخصوص در نماز این روز، مورد تشویق شرع قرار گرفته است. از سوى دیگر به جماعتخواند نماز عید سود بیشتر را دارد، چون کسى که با آیات آشنا نیست [توانایى قرائت ندارد] پاداش بسیار مىیابد.
11. محقق کرکى(ره) متوفاى 940 ه در این باره مىگوید:
«و صلاة الغدیر رکعتان قبل الزوال بنصف ساعة یقراء فى کل رکعة منها الحمد و کلا من التوحید و القدر و آیة الکرسى الى قوله (هم فیها خالدون) عشرا، جماعة فى الصحراء بعد ان یخطب الامام بهم، و یعرفهم فضل الیوم فاذا انقضت الخطبة تصافحوا و تهانوا.» (12)
نماز غدیر دو رکعت است که نیم ساعت قبل از زوال خورشید خوانده مىشود، در هر رکعت، پس از حمد، سوره توحید، قدر و آیة الکرسى، تا هم فیها خالدون، هر یک ده بار خوانده مىشود. این نماز پس از خطبه خطیب، که فضیلت آن روز را بیان مىکند، پس از پایان خطبه مردم به یکدیگر دست داده، تبریک مىگویند.
12. مرحوم نراقى(ره) متوفاى 1245 ه مىنویسد:
«و استحبابها مشهور بین الاصحاب قدیما و حدیثا و تدل علیه روایة العبدى و غیرها.» (13)
استحباب این نماز بین اصحاب گذشته و حاضر مشهور است و روایت عبدى و غیر آن بر این مطلب دلالت دارد.
مرحوم سید محمد کاظم یزدى نیز در عروة الوثقى به این مساله اشاره مىکند و تمام کسانى که بر «عروة الوثقى» حاشیه نوشتهاند، از جمله مرحوم امام خمینى(ره) آن را پذیرفتهاند.
روایات
به دو روایت در این مساله اشاره مىکنیم:
محدث جلیل القدر شیخ حر عاملى(ره) متوفاى 1104 ه .ق در وسائل الشیعه بابى را به استحباب نماز در روز غدیر اختصاص داده، از امام صادق(ع) چنین نقل مىکند:
«محمد بن الحسن باسناده عن الحسین بنالحسن الحسنى، عن محمد بنموسى الهمدانى، عن على بن حسان الواسطى، عن على بنالحسینى العبدى قال: سمعت ابا عبدالله الصادق(ع) یقول: صیام یوم غدیر خم یعدل صیام عمر الدنیا - الى ان قال - و هو عید الله الاکبر و ما بعث الله نبیا الا و تعید فى هذا الیوم و عرف حرمته; و اسمه فى السماء یوم العهد المعهود و فى الارض یوم المیثاق الماخوذ و الجمع المشهود; و من صلى فیه رکعتین یغتسل عند زوال الشمس من قبل ان تزول مقدار نصف ساعة... عدلت عندالله عزوجل مائة الف حجة، و مائة الف عمرة، و ما سال الله عز و جل حاجة من حوائج الدنیا و حوائج الاخرة الا قضیت کائنا ما کانت الحاجة.» (14)
محمد بن حسن با سندش از حسین بن حسن حسنى از محمد بن موسى همدانى از على بن حسان واسطى از على بنحسین عبدى نقل کرده است که گفت: از امام صادق(ع) شنیدم، فرمود: روزه روز عید غدیر با روزه تمام عمر دنیا برابر است [و سخن را ادامه داد] تا آنکه فرمود: غدیر عیدالله اکبر است، خداوند هیچ پیامبرى را مبعوث نکرد مگر آنکه این روز را برایش عید قرار داد و حرمتش را به وى شناساند.
غدیر در آسمان «روز عهد معهود» و در زمین «روز میثاق گرفته شده و جمع مشهود» نام دارد. کسیکه در این روز نیم ساعت قبل از زوال خورشید دو رکعت نماز بخواند و قبل از آن غسل کند... نزد خداوند پاداشى برابر با هزار حج و هزار عمره خواهد داشت و خواستهاى دنیایى و آخرتىاش برآورده مىشود.
ایرادهایى که بر حدیث وارد شده، چنین است:
1. اشکال مرحوم عاملى
شیخ طوسى این روایت را در «تهذیب الاحکام» (15) نقل کرده و مرحوم عاملى در «مدارک الاحکام» (16) سند آن را ضعیف دانسته است. هر چند این بزرگوار عامل ضعف را بیان نکرده، ولى احتمال دارد که به خاطر وجود على بنالحسین العبدى در سلسله راویان روایت را ضعیف شمرده باشد چون در کتب رجال به وى اعتنایى نشده است.
2. اشکال مرحوم صدوق(ره)
مرحوم صدوق(ره) به خاطر حضور محمد بنموسى همدانى در سند روایت آن را ضعیف مىداند و مىگوید: خبر نماز روز غدیر خم و پاداش کسى که در آن روزه بگیرد به طریق محمد بنموسى همدانى نقل شده است. شیخ ما محمد بنحسن بنالولید، محمد بنموسى را مورد اعتماد نمىدانست و هر که در نقل روایت مورد تصدیق و تایید استادم قرار نگیرد نزد من متروک و غیر قابل اعتماد است.
پاسخ به اشکالها
فقهاى بزرگوار ما این موارد را از طریق تسامح در ادله سنن حل کردهاند. چنانکه مرحوم صاحب جواهر مىگوید: و نتخبیر بما فیه، خصوصا و الحکم استحبابى; (17) و تو از ضعف کلام (صدوق) آگاهى، بخصوص که این مساله از احکام استحبابى است.
مرحوم صاحب حدائق (ره) مىنویسد: ظاهرا این اخبار و آنچه که به تسامح در ادله سنن شهرت دارد سبب شده است که این نماز میان قدما و متاخران مشهور شود و سخن صدوق و استادش محمد بنحسن بنولید مورد توجه قرار نگیرد. حدیث دوم از داود بنکثیر از ابى هارون عبدى از امام جعفر صادق(ع) نقل شده استبر اساس این روایات امام ششم(ع) فرمود: کسى که در آن روز دو رکعت نماز به جاى مىآورد مىتواند نماز را در هر وقتى بخواند، [ولى] بهتر است که نزدیک زوال خورشید باشد [زیرا] آن ساعتى است که امیر مؤمنان(ع) در غدیر خم به عنوان پرچمدار (رهبر) مردم معرفى شد [نیز] همان ساعتى است که مردم سمت آن جایگاه نزدیک مىشدند. پس [بهتر است] در این وقت دو رکعت نماز بگذارد آنگاه سجده کرده صد مرتبه شکرالله بگوید و بعد از نماز دعایى را که وارد شده استبخواند. (18)
پىنوشتها:
1- المقنعه.
2- الکافى فى الفقه، ص 160.
3- النهایة، ص 141; المبسوط، ج 1، ص 132.
4- الهمذب، ج 1، ص146.
5- غنیة النزوع، ص 108.
6- همان کتاب، ص106.
7- المراسم، ص 81.
8- منتهى المطلب، ج 1، ص36. رک: تحریر الاحکام، ص 48 و نهایة الاحکام، ج 1، ص96 و ارشاد الاذهان، ج 1، ص267 و تبصرة المتعلمین ، ص 34.
9- ذکرى الشیعة، ص 254.
10- البیان، ص216.
11- مجمع الفائدة و البرهان، ج3، ص 32.
12- جامع المقاصد، ج 2، ص 485.
13- مستند الشیعة، ج6، ص 380.
14- وسائل الشیعة، ج 8، ص89; مستدرک الوسائل، ج6، ص273.
15- تهذیب الاحکام، ج3، ص143.
16- مدارک الاحکام، ج 4، ص 210.
17- جواهر الکلام، ج 12، ص 215.
18- وسائل الشیعة، ج 8، ص 90.
در این مقاله نگاهى گذرا به مساله استحباب نماز غدیر در روایات و گفتار فقهاى نامدار شیعه مىافکنیم بدان امید که در آینده این مساله را، از دیدگاههاى گوناگون، در کتابى مستقل مورد بحث و بررسى قرار دهیم و به شیفتگان ولایت امیر مؤمنان(ع) تقدیم کنیم. ان شاء الله.
گفتار فقها
فقهاى شیعه در کتابهاى فقهى غالبا به این مساله پرداخته و در مورد اسحباب آن فتوا دادهاند. شروع بودن آن در حدى است که فقیه جاودانه صاحب جواهر متوفاى1266ه.ق مىگوید: فلا خلاف احده فى هذه الصلاة بین قدماء الاصحاب و متاخریهم.
در این نماز اختلافى میان فقهاى قدم و جدید شیعه ندیدم
1. شیخ مفید(ره) متوفاى413 ه در این باره مىنویسد:
«فاذا ارتفع النهار من الیوم الثامن عشر من ذى الحجة فاغتسل فیه کغسلک للعیدین و الجمعة و البس اطهر ثیابک و امس شیئا من الطیب ان قدرت علیه، و ابرز تحت السماء، و ارتقب الشمس فاذا بقى لزوالها نصف ساعة او نحو ذلک فصل رکعتینى...» (1)
هنگامى که خورشید در روز هجدهم ذى حجه بالا آمد، مانند غسل عید قربان، عید فطر و روز جمعه غسل کن. بهترین لباسهایت را بپوش، اگر توانستى مقدارى عطر استعمال کن، زیر آسمان قرار بگیر و مواظب خورشید باش; وقتى نیم ساعتبه زوال آفتاب باقى ماند دو رکعت نماز بخوان.
2. ابوالصلاح حلبى(ره) متوفاى447 ه در این مساله مىنویسد:
«و من وکید السنة الاقتداء برسول الله فى یوم الغدیر، و هو الثامن عشر من ذى الحجة الحرام بالخروج الى ظاهر المصر و عقد الصلاة قبل ان تزول الشمس بنصف ساعة لمن تتکامل له صفات امامة الجماعة برکعتین یقراء فى کل رکعة منهما الحمد و سورة الاخلاص عشرا و سورة القدر عشرا و آیة الکرسى عشرا...» (2)
از سنتهاى سفارش شده پیروى از رسول الله(ص) در روز غدیر، هجدهم ذىحجة، است. پیروى از پیامبر اکرم(ص) با خروج از شهر و برگزار کردن نماز غدیر در نیم ساعت قبل از زوال خورشید به وسیله کسى که داراى شرایط امامت جماعت است، تحقق مىیابد. نماز غدیر دو رکعت است، در هر رکعت آن پس از حمد، ده بار سوره توحید و قدر و آیة الکرسى خوانده مىشود.
3. شیخ طوسى(ره) متوفاى 460 ه در این باره چنین نوشته است:
«و یستحب ان یصلى الانسان یوم الغدیر اذا بقى الى الزوال نصف ساعة بعد ان یغتسل رکعتین، یقراء فى کل واحدة منهما الحمد مرة و قل هو الله احد، عشر مرات، و آیة الکرسى عشر مرات، و انا انزلناه عشر مرات، فاذا سلم دعا بعدهما بالدعا المعروف.» (3)
مستحب است انسان در روز غدیر، نیم ساعتبه زوال خورشید مانده پس از غسل، دو رکعت نماز به جاى آورد و در هر رکعتبعد از حمد ده مرتبه سوره توحید، قدر و آیة الکرسى را تلاوت کند و بعد از سلام دعاى معروف را بخواند.
4. قاضى ابنبراج طرابلسى(ره) متوفاى 481 ه مىنویسد:
«هذا العید هو الیوم الثامن عشر من ذى الحجة فمن اراد هذا الصلاة فالافضل له ان یغتسل فى هذا الیوم و یلبس اجمل ثیابه و یمس شیئا من الطیب و یبرز تحت السماء فاذا بقى من النهار الى زوال الشمس مقدار ساعة او نحو ذلک صلاها رکعتین...» (4)
این عید همان روز هجدهم ذىحجة است. کسى که مىخواهد در این روز نماز عید [عید غدیر] بخواند بهتر است غسل کند، زیباترین لباسش را بپوشد، عطر بزند، در زیر آسمان قرار گیرد و حدود یک ساعت قبل از زوال خورشید دو رکعت نماز به جاى آورد...
5. ابنزهره حلبی(ره) متوفاى 585 ه این گونه نگاشته است:
«... و یستحب ان یصلى جماعة، ان یحجر فیها بالقراءة و ان یخطب قبل الصلاة خطبة مقصورة على حمد الله و الثناء علیه و الصلاة على محمد و آله، و ذکر فضل هذا الیوم و ما امر الله به فیه من النص بالامامة على امیرالمؤمنین(ع).» (5)
... و مستحب است این نماز به جماعتخوانده شود، قرائت نماز با صدایى بلند باشد و قبل از نماز، خطبه کوتاهى شامل حمد و ثناى الهى، صلوات بر محمد و آل محمد، و فضیلت این روز و ماموریت رسول خدا در انتصاب امیرمؤمنان به امامت ایراد شود.
6.مرحوم حلبى(ره) مىنویسد: ...و «صلاة یوم الغدیر رکعتان و وقتهما قبل الزوال ساعة... و لو ابتدا قبلها بخطبة مشتملة على الحمد و الثناء و الصلاة و الولاء و الاعلام بفضیلة ذلک الیوم و ما خص الله به ولیه من النص علیه بالامامة و تشریفه بالولایة الموکدة عهدها على جمیع الامة لکان اتم فضلا و اعظم اجرا.» (6)
نماز روز غدیر دو رکعت و وقت آن نیم ساعتبه زوال خورشید است... و چنانچه قبل از نماز در خطبهاى از حمد و ثناى الهى، درود بر پیامبر(ص)، دوستى اهل بیت(ع) فضیلت آن روز و آنچه خدا به ولیش اختصاص داده مانند امامت و تشرف به ولایتى که همه امتبه پذیرش سفارش شدهاند یاد کند، از فضیلتى والا و پاداشى بزرگ برخوردار است.
7. سلار بنعبدالعزیز(ره)متوفاى463ه در کتاب «مراسم» چنین نوشته است:
«و هى من وکیدا السنن وقتها اذا بقى من الزوال مقدار نصف الساعة فى الیوم الثامن عشر من ذى الحجة...» (7)
این نماز از سنتهاى مؤکد بوده، وقت آن نیم ساعت قبل از زوال خورشید روز هیجدهم ذىحجة است.
8. علامه حلى(ره) متوفاى726 ه مىنویسد:
«هذه الصلاة تستحب فى هذا الیوم و اشده تاکیدا قبل الزوال بنصف ساعة.» (8)
این نماز در روز غدیر مستحب است و نیم ساعت قبل از زوال خورشید بر خواندن آن تاکید شده است.
او همچنین مىفرماید: خدا به سبب هدایت، اکمال دین و اتمام نعمت منتى بر بندگان دارد که سپاس آن در روز غدیر لازم است، بدین خاطر نماز عید غدیر را مستحب شمردهاند.
9. شهید اول(ره) متوفاى786 ه در «ذکرى» چنین نوشته است:
«و من الصلوات المستحبة صلوة یوم الغدیر و هى مشهورة بین الاصحاب.» (9)
یکى از نمازهاى مستحبى، نماز روز غدیر است که بین اصحاب شهرت دارد. علاوه بر این او مىگوید:
و ثوابها مائة الف حجة و عمرة و یعطى ما سال. (10)
و پاداش این نماز با هزار حج و عمره برابر است و هر چه [نمازگزار] درخواست کند برآورده مىشود.
10. مقدس اردبیلى(ره) متوفاى993 ه مىنویسد:
«و المشهور بین الاصحاب جواز فعلها جماعة و لیس ببعید، لعدم المنع من الجماعة فى النافلة مطلقا بحیثیشملها ظاهرا و لا اجماع فیه، مع الترغیب فى الجماعة، خصوصا فى هذه الصلاة فى هذا الیوم، و لانه یحصل النفع اکثر لحصول ثوابها لمن لم یعرف هذه الایات بالاقتداء.» (11)
مشهور میان اصحاب جواز خواندن نماز [عید غدیر] به جماعت است و این سخن بعید نیست; زیرا خواندن نمازهاى نافله به جماعت منع مطلقى ندارد که ظاهر این مورد را شامل شود و اجماعى نیز بر منع تحقق نیافته است. علاوه بر این. جماعت در نمازها، بخصوص در نماز این روز، مورد تشویق شرع قرار گرفته است. از سوى دیگر به جماعتخواند نماز عید سود بیشتر را دارد، چون کسى که با آیات آشنا نیست [توانایى قرائت ندارد] پاداش بسیار مىیابد.
11. محقق کرکى(ره) متوفاى 940 ه در این باره مىگوید:
«و صلاة الغدیر رکعتان قبل الزوال بنصف ساعة یقراء فى کل رکعة منها الحمد و کلا من التوحید و القدر و آیة الکرسى الى قوله (هم فیها خالدون) عشرا، جماعة فى الصحراء بعد ان یخطب الامام بهم، و یعرفهم فضل الیوم فاذا انقضت الخطبة تصافحوا و تهانوا.» (12)
نماز غدیر دو رکعت است که نیم ساعت قبل از زوال خورشید خوانده مىشود، در هر رکعت، پس از حمد، سوره توحید، قدر و آیة الکرسى، تا هم فیها خالدون، هر یک ده بار خوانده مىشود. این نماز پس از خطبه خطیب، که فضیلت آن روز را بیان مىکند، پس از پایان خطبه مردم به یکدیگر دست داده، تبریک مىگویند.
12. مرحوم نراقى(ره) متوفاى 1245 ه مىنویسد:
«و استحبابها مشهور بین الاصحاب قدیما و حدیثا و تدل علیه روایة العبدى و غیرها.» (13)
استحباب این نماز بین اصحاب گذشته و حاضر مشهور است و روایت عبدى و غیر آن بر این مطلب دلالت دارد.
مرحوم سید محمد کاظم یزدى نیز در عروة الوثقى به این مساله اشاره مىکند و تمام کسانى که بر «عروة الوثقى» حاشیه نوشتهاند، از جمله مرحوم امام خمینى(ره) آن را پذیرفتهاند.
روایات
به دو روایت در این مساله اشاره مىکنیم:
محدث جلیل القدر شیخ حر عاملى(ره) متوفاى 1104 ه .ق در وسائل الشیعه بابى را به استحباب نماز در روز غدیر اختصاص داده، از امام صادق(ع) چنین نقل مىکند:
«محمد بن الحسن باسناده عن الحسین بنالحسن الحسنى، عن محمد بنموسى الهمدانى، عن على بن حسان الواسطى، عن على بنالحسینى العبدى قال: سمعت ابا عبدالله الصادق(ع) یقول: صیام یوم غدیر خم یعدل صیام عمر الدنیا - الى ان قال - و هو عید الله الاکبر و ما بعث الله نبیا الا و تعید فى هذا الیوم و عرف حرمته; و اسمه فى السماء یوم العهد المعهود و فى الارض یوم المیثاق الماخوذ و الجمع المشهود; و من صلى فیه رکعتین یغتسل عند زوال الشمس من قبل ان تزول مقدار نصف ساعة... عدلت عندالله عزوجل مائة الف حجة، و مائة الف عمرة، و ما سال الله عز و جل حاجة من حوائج الدنیا و حوائج الاخرة الا قضیت کائنا ما کانت الحاجة.» (14)
محمد بن حسن با سندش از حسین بن حسن حسنى از محمد بن موسى همدانى از على بن حسان واسطى از على بنحسین عبدى نقل کرده است که گفت: از امام صادق(ع) شنیدم، فرمود: روزه روز عید غدیر با روزه تمام عمر دنیا برابر است [و سخن را ادامه داد] تا آنکه فرمود: غدیر عیدالله اکبر است، خداوند هیچ پیامبرى را مبعوث نکرد مگر آنکه این روز را برایش عید قرار داد و حرمتش را به وى شناساند.
غدیر در آسمان «روز عهد معهود» و در زمین «روز میثاق گرفته شده و جمع مشهود» نام دارد. کسیکه در این روز نیم ساعت قبل از زوال خورشید دو رکعت نماز بخواند و قبل از آن غسل کند... نزد خداوند پاداشى برابر با هزار حج و هزار عمره خواهد داشت و خواستهاى دنیایى و آخرتىاش برآورده مىشود.
ایرادهایى که بر حدیث وارد شده، چنین است:
1. اشکال مرحوم عاملى
شیخ طوسى این روایت را در «تهذیب الاحکام» (15) نقل کرده و مرحوم عاملى در «مدارک الاحکام» (16) سند آن را ضعیف دانسته است. هر چند این بزرگوار عامل ضعف را بیان نکرده، ولى احتمال دارد که به خاطر وجود على بنالحسین العبدى در سلسله راویان روایت را ضعیف شمرده باشد چون در کتب رجال به وى اعتنایى نشده است.
2. اشکال مرحوم صدوق(ره)
مرحوم صدوق(ره) به خاطر حضور محمد بنموسى همدانى در سند روایت آن را ضعیف مىداند و مىگوید: خبر نماز روز غدیر خم و پاداش کسى که در آن روزه بگیرد به طریق محمد بنموسى همدانى نقل شده است. شیخ ما محمد بنحسن بنالولید، محمد بنموسى را مورد اعتماد نمىدانست و هر که در نقل روایت مورد تصدیق و تایید استادم قرار نگیرد نزد من متروک و غیر قابل اعتماد است.
پاسخ به اشکالها
فقهاى بزرگوار ما این موارد را از طریق تسامح در ادله سنن حل کردهاند. چنانکه مرحوم صاحب جواهر مىگوید: و نتخبیر بما فیه، خصوصا و الحکم استحبابى; (17) و تو از ضعف کلام (صدوق) آگاهى، بخصوص که این مساله از احکام استحبابى است.
مرحوم صاحب حدائق (ره) مىنویسد: ظاهرا این اخبار و آنچه که به تسامح در ادله سنن شهرت دارد سبب شده است که این نماز میان قدما و متاخران مشهور شود و سخن صدوق و استادش محمد بنحسن بنولید مورد توجه قرار نگیرد. حدیث دوم از داود بنکثیر از ابى هارون عبدى از امام جعفر صادق(ع) نقل شده استبر اساس این روایات امام ششم(ع) فرمود: کسى که در آن روز دو رکعت نماز به جاى مىآورد مىتواند نماز را در هر وقتى بخواند، [ولى] بهتر است که نزدیک زوال خورشید باشد [زیرا] آن ساعتى است که امیر مؤمنان(ع) در غدیر خم به عنوان پرچمدار (رهبر) مردم معرفى شد [نیز] همان ساعتى است که مردم سمت آن جایگاه نزدیک مىشدند. پس [بهتر است] در این وقت دو رکعت نماز بگذارد آنگاه سجده کرده صد مرتبه شکرالله بگوید و بعد از نماز دعایى را که وارد شده استبخواند. (18)
پىنوشتها:
1- المقنعه.
2- الکافى فى الفقه، ص 160.
3- النهایة، ص 141; المبسوط، ج 1، ص 132.
4- الهمذب، ج 1، ص146.
5- غنیة النزوع، ص 108.
6- همان کتاب، ص106.
7- المراسم، ص 81.
8- منتهى المطلب، ج 1، ص36. رک: تحریر الاحکام، ص 48 و نهایة الاحکام، ج 1، ص96 و ارشاد الاذهان، ج 1، ص267 و تبصرة المتعلمین ، ص 34.
9- ذکرى الشیعة، ص 254.
10- البیان، ص216.
11- مجمع الفائدة و البرهان، ج3، ص 32.
12- جامع المقاصد، ج 2، ص 485.
13- مستند الشیعة، ج6، ص 380.
14- وسائل الشیعة، ج 8، ص89; مستدرک الوسائل، ج6، ص273.
15- تهذیب الاحکام، ج3، ص143.
16- مدارک الاحکام، ج 4، ص 210.
17- جواهر الکلام، ج 12، ص 215.
18- وسائل الشیعة، ج 8، ص 90.
تبلیغات
