بررسی تطبیقی اسطوره «قیرات» در روایتهای مختلف داستان کوراوغلی با اسبهای اسطوره ای شاهنامه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

اسب نزد ایرانیان اولیّه از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. در داستانهای حماسی ایران، اسب، همراه راستین قهرمان است. از مطالعه حماسه کوراوغلی و شاهنامه فردوسی چنین برمی آید که اسبهای اسطوره ای در هر دو اثر ویژگیهای مشترکی دارند. آنها از لحاظ ظاهری افسونگرند و از لحاظ قدرت فراتر از حد تصور. در هر دو مورد اسبها ویژگیهای انسانی دارند؛ همراه صادق قهرمان و چونان برادر او هستند ؛ در برابر قهرمان احساس مسئولیت می کنند؛ همراه قهرمان می جنگند و با او می میرند. اگرچه این ویژگیها در قیرات کوراوغلی و بیشتر اسبهای شاهنامه بویژه رخش مشترک است دو ویژگی تولّد اسطوره ای قیرات و نیز جاودانگی او، وی را از دیگر اسبها ممتاز ساخته است. تولد قیرات از اصل دریایی که گاهی ویژگی بالداری در بعضی روایتها نیز بدان افزوده شده او را به دنیای سه گانه آب، زمین و هوا منسوب کرده است تا قدرتی فراتر از حد تصوّر از آنِ او کند. مضمون نوشیدن ازآب حیات و جاودانگی او نیز از دیگر شاخصه ای مهم دستان کوراوغلی است که البته ویژگی اول یعنی تولد اسطوره ای اسب از اصل دریایی در افسانه های شفاهی به رخش اسب رستم نیز نسبت داده شده است. این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی به بررسی تطبیقی ویژگیهای قیرات، مهمترین عنصر اسطوره ای داستان کوراوغلی در روایتهای مختلف با اسبهای اسطوره ای شاهنامه می پردازد.