ماه معنویت و نور

ماه رمضان در میان ماه‏هاى سال، از امتیاز و جایگاه ویژه‏اى برخوردار است. ماه مبارک رمضان، ماه معنویت، ماه خودسازى، ماه نزول قرآن و ماه خدا (شهراللّه) است. شب قدر که از هزار ماه افضل است، در این ماه قرار دارد.
پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله روزى خطبه‏اى ایراد فرمودند و طى آن، حلول قریب‏الوقوع ماه روزه را به مردم مژده دادند و برکات و انوار این ماه را برشمردند و فرمودند:
«مردم! ماه خدا همراه با برکت، رحمت و آمرزش فرا مى‏رسد. این ماه در پیشگاه خدا از همه ماه‏ها افضل، روزهاى آن از همه روزها افضل، شب‏هاى آن از همه شب‏ها افضل و ساعاتش از همه ساعات، افضل است. در این ماه به میهمانى خدا دعوت شده‏اید و نیز در این ماه، مشمول کرم خداوند گشته‏اید. نَفَس‏هاى شما در این ماه، تسبیح، خوابتان عبادت، عملتان مقبول و دعاى شما مستجاب است. پس با نیّت‏هاى راستین و دل‏هاى پاک، از خدا بخواهید که شما را در این ماه توفیق روزه آن؛ و تلاوت کتاب خدا را روزى گرداند».
«بدبخت کسى است که در این ماه بزرگ از آمرزش خداوند، محروم باشد...(1)».
«روزه این نیست که انسان نخورد و نیاشامد، بلکه وقتى که روزه گرفتى باید گوش، چشم، زبان، شکم و دستگاه تناسلى تو نیز روزه بگیرد. [در ماه رمضان [دستت و شهوتت را نگه‏دار و جز در خیر و نیکى، بیشتر سکوت کن و با خدمتکارت به نرمى و مدارا رفتار کن
روزه‏داران، در پرتو تقوا و پاک‏سازى روح و جان، از فیوض و برکات ماه رمضان برخوردار مى‏شوند. امام صادق علیه‏السلام فرمود: «روزه‏دار، دوبار خوشحال مى‏شود: یک بار هنگام افطارش، و بار دیگر هنگام دیدار خداوند متعال». [روز قیامت(2)].
البته روزه‏دارى تنها خوددارى از خوردن و آشامیدن نیست. پیامبر اسلام صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمودند: «نخوردن و نیاشامیدن، پایین‏ترین درجه روزه‏دارى است(3)»، بلکه روزه‏دار واقعى، کسى است که تمام اعضاى بدن او روزه‏دار باشد و به هیچ گناهى، آلوده نشود. امام صادق علیه‏السلام فرمود: «روزه این نیست که انسان نخورد و نیاشامد، بلکه وقتى که روزه گرفتى باید گوش، چشم، زبان، شکم و دستگاه تناسلى تو نیز روزه بگیرد. [در ماه رمضان] دستت و شهوتت را نگه‏دار و جز در خیر و نیکى، بیشتر سکوت کن و با خدمتکارت به نرمى و مدارا رفتار کن(4)».
لازمه ایمان، این است که انسان مؤمن، عبادات را با شوق و علاقه انجام دهد. با توجه به ویژگى‏هاى معنوى ماه مبارک رمضان، طبیعى است که هر فرد مؤمنى از روزه استقبال کند و از فرارسیدن رمضان، خوشحال و از سپرى شدنش افسرده گردد.
جا دارد که مؤمنان، با شور و علاقه به استقبال ماه رمضان بروند و نه تنها با گرفتن روزه استحبابى یا غبارروبى مساجد، بلکه با چراغانى و برپایى مراسم و امثال اینها -همچون برخى از کشورهاى اسلامى دیگر- در سطح جامعه، حلول ماه رمضان را جشن بگیرند و ابراز شادمانى کنند و نخبگان مذهبى نیز در این زمینه، فرهنگ‏سازى کنند، به طورى‏که به مرور، به صورت یک فرهنگ مذهبى درآید.
امام سجّاد علیه‏السلام در صحیفه سجّادیّه در دعاى وداع با ماه رمضان، از سپرى شدن این ماه، از دل و جان ابراز تأثّر و اندوه کرده، نوزده بار با تجلیل و احترام به این ماه سلام مى‏کند. امام ضمن این دعا، به پیشگاه پروردگار عرض مى‏کند:
«خدایا تو ماه رمضان را از جمله آن وظایف ممتاز و فرائض مخصوص قرار داده‏اى. همان ماه رمضان که آن را از همه ماه‏ها، اختصاص بخشیده‏اى و از همه زمان‏ها و روزگارها برگزیده‏اى و بر همه اوقات سال، برترى داده‏اى، به سبب قرآن و نورى که در آن فرو فرستاده‏اى و به سبب آنکه ایمان را در آن ماه مضاعف ساخته‏اى و روزه را در آن ماه واجب کرده‏اى و بپا خاستن براى عبادت را در آن ترغیب فرموده‏اى، و شب قدر را در آن تجلیل نموده‏اى. آن شب قدر را که خود از هزار ماه بهتر است، ما را به سبب آن بر سایر امت‏ها تفضیل داده‏اى و به فضیلت آن به جاى [از میان] اهل ملت‏ها [شریعت‏ها[ برگزیده‏اى.
از این رو، روزش را -به فرمان تو- روزه داشتیم و شبش را -به یارى تو- به عبادت برخاستیم در حالى که به وسیله صیام و قیامش، خود را در معرض آن رحمتى که ما را بر آن عرضه کرده‏اى درآوردیم، و آن‏را وسیله ثواب تو قرار دادیم. و تو به عطاى خواسته‏ها قادرى، و به آنچه از فضل و احسانت مسألت شود بخشنده‏اى، و به هر کس که آهنگ قرب تو کند، نزدیکى.
و این ماه در میان ما ستوده زیست و با ما پسندیده مصاحبت کرد و بهترین سودهاى جهانیان را بهره ما ساخت و آنگاه به هنگام پایان یافتن وقت و سرآمدن مدت و کامل شدن شماره‏اش از ما جدا شد. پس ما آن را مانند کسى وداع مى‏کنیم که فراقش بر ما دشوار آمده و روى برتافتنش ما را به وحشت افکنده و او را بر ذمّه ما پیمانى نگاه داشتنى، و حرمتى رعایت کردنى و حقى گزاردنى، لازم شده. از این رو همگى مى‏گوییم: «سلام بر تو اى بزرگ‏ترین ماه خدا و اى عید دوستان خدا. سلام بر تو اى گرامى‏ترین مصاحب از میان اوقات و اى بهترین ماه در ایام و ساعات، سلام بر تو اى ماهى که برآمدن کامها در آن، آسان، و اعمال نیک در آن منتشر و فراوان است. سلام بر تو اى همنشینى که چون پدید آید، احترامش بزرگ، و چون ناپدید شود فقدانش دردناک است. و اى مایه امیدى که فراقش رنج فزاست! سلام بر تو!...(5)».
با توجه به مجموع آنچه گذشت، جا دارد که مؤمنان، با شور و علاقه به استقبال ماه رمضان بروند و نه تنها با گرفتن روزه استحبابى یا غبارروبى مساجد، بلکه با چراغانى و برپایى مراسم و امثال اینها -همچون برخى از کشورهاى اسلامى دیگر- در سطح جامعه، حلول ماه رمضان را جشن بگیرند و ابراز شادمانى کنند و نخبگان مذهبى نیز در این زمینه، فرهنگ‏سازى کنند، به طورى‏که به مرور، به صورت یک فرهنگ مذهبى درآید.
مهدى پیشوایى
________________________________________
1. ایّها الناس انّه قد اقبل الیکم شهر اللّه بالبرکة و الرحمة و المغفرة، شهر هو عنداللّه افضل الشهور و ایّامه افضل الأیّام و لیالیه افضل اللیالى و ساعاته افضل الساعات و هو شهر دعیتم فیه الى ضیافة اللّه و جعلتم فیه من اهل کرامة اللّه، انفاسکم فیه تسبیح و نومکم فیه عبادة و عملکم فیه مقبول و دعاؤکم فیه مستجاب. فاسألو اللّه ربّکم بنیّاتٍ صادقة و قلوبٍ طاهرة أن یوفّقَکُم لصیامه و تلاوة کتابه فإنّ الشّقىّ مَن حرم غفران‏اللّه فى هذا الشهر العظیم.... (صدوق، محمد بن على بن بابویه، عیون اخبارالرضا، بیروت، مؤسسة العلمى للمطبوعات، ج 2، ص 256، حدیث 53).
2. للصّائم فرحتان: فرحة عند افطاره و فرحة عند لقاءاللّه عزّ و جلّ. (شیخ صدوق، کتاب الخصال، قم، مؤسّسة النشر الإسلامى، 1362، ج1، باب‏الإثنین، حدیث 41، ص 44).
3. أیسر ما افترض اللّه على الصائم فى صیامه ترک الطعام و الشراب. (حرّ عاملى، وسائل‏الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربى، ط4، 1391هـ، ج 7، کتاب الصوم، ابواب آداب الصائم، باب 11، حدیث 11، ص 118).
4. لیس الصیام من الطعام و الشراب أن لا یأکل الانسان و لا یشرب فقط، لکن اذا صُمت، فَلْیَصم سَمعکَ و بصرک و لسانک و بطنک و فرجک، اِحْفَظْ یدک و فرجک و اَکْثِرِ السکوت اِلاّ مِن خیر و اَرْفِق بخادمک. (حرّ عاملى، همان، حدیث 10).
5. صحیفه سجّادیّه، ترجمه سید صدرالدین صدر بلاغى، تهران، حسینیّه ارشاد، دعاى 45.