زیارت اهل قبور از دیدگاه پیشوایان اسلام و آثار آن
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
متن
به دنبال بحث از این مسائل که انسانها بعد از مردن، مثل سایر موجودات، فانى مىشوند و در عالم مثال و عالم برزخ موجودند و به زندگى خود، خوب یا بد در باغ فردوس و یا در عذاب، ادامه مىدهند، و پس از اثبات عالم برزخ از دیدگاه قرآن و احادیث، حال این مسائل مطرح است که چگونه انسانهاى موجود در دنیا مىتوانند با ارواح موجود در قالب مثالى در عالم برزخ رابطه برقرار کنند؟ و این ارتباط، چه نتایج مثبت در وضعیت زندگى انسانهاى موجود در عالم برزخ و عالم مثال، مىتواند داشته باشد؟ .
روایتى از «امام صادق» علیه السلام نقل شده است که فرمود: «قبور مؤمنین و مؤمنات را زیارت کنید» زیرا:
«انهم یانسون بکم فاذا غبتم عنهم استوحشوا» یعنى: «آنان با شما انس مىگیرند، وقتى که از آنان دور مىشوید، دستخوش وحشت مىشوند» .
علت اینکه خوب استبه زیارت مؤمنین و مؤمنات بروید و در رابطه با آنها قرار داشته باشید این است که آنان در دنیا با شما انس داشتند و هنگامى که شما از آنان دور شدید (و آنان نیز از شما دور شدند) چه بسا حالت وحشت، ارواح آنان را فرا مىگیرد . پس براى رفع نگرانى و وحشت مردگان، با آنها در تماس باشید (1) .
حال این سؤال مطرح است که آیا مردگان درک مىکنند که چهکسى به زیارت آنها آمد و یا کسانى که به زیارت آنها آمدهاند چه حالى دارند؟ و باید داشته باشند؟ .
این مساله را نیز راوى از «امام موسى کاظم» علیه السلام امام هفتم شیعیان جهان سؤال نمود و پاسخ آن را دریافت کرد، روایت چنین نقل شده است:
«قال: قلت له: المؤمن یعلم بمن یزور قبره قال: نعم و لا یزال مستانسا به مادام عند قبره فاذا قام و انصرف من قبره دخله من انصرافه عن قبره وحشة» .
یعنى: «راوى از امام هفتم شیعیان سؤال کرد: آیا روح مؤمن مرده، علم پیدا مىکند که چه کسى به زیارت قبر او مىرود؟ فرمود: آرى، روح مؤمن موجود در عالم برزخ مادامى که زیارتکننده، کنار قبر او قرار دارد با او انس پیدا مىکند و هنگامى که از سر قبر او منصرف شده برگشت، میت را وحشت فرا مىگیرد (2) » .
پس رابطهداشتن انسانهاى موجود در دنیا با مردگان از قبیل فامیل و خویشاوندان و بزرگان دینى و مذهبى و ... مىتواند آثار نیک و مؤثرى در روحیه مردگان و نیز آمرزش آنها نزد خداوند و در نتیجه آرامش روحى آنان، داشته باشد .
حال این سؤال نیز مطرح است که راههاى ارتباط انسانهاى دنیائى با مردگان موجود در عالم مثال کدام بوده؟ و رابطهها چگونه برقرار مىگردد؟ . در این خصوص روایتى از امام صادق علیه السلام چنین وارد شده است:
«عن عبدالله بن سنان قال: قلت لابى عبدالله علیه السلام: کیف التسلیم على اهل القبور؟ فقال: نعم: تقول: السلام على اهل الدیار من المسلمین و المؤمنین انتم لنا فرط و نحن ان شاء الله بکم لاحقون» ، و در حدیثى دیگر چنین وارد است که بگویند: «السلام علیکم من دیار قوم مؤمنین و انا ان شاء الله بکم لاحقون (3) » .
یعنى: «راوى این روایت، عبدالله بن سنان نقل مىکند که از امام صادق علیه السلام سؤال کردم آیا سلام بر اهل قبور چگونه است؟ فرمود: آرى، [براى ایجاد رابطه بین خود و اهل قبور] چنین مىگوئى: «درود و سلام مىفرستم بر اهل دیار از مسلمین و مؤمنین و نیز خطاب بر ارواح مردگان کرده، مىگوئى که: شما از ما دور شدهاید و ما به زودى به شما ملحق خواهیم شد (یعنى دیگر نگران نباشید و مشکل دورى ما از شما بالاخره حل خواهد شد) .
و در روایت دیگرى نیز چنین وارد شده است که:
«عن جراح مدائنى سالت ابا عبدالله علیه السلام: کیف التسلیم على اهل القبور قال: تقول: السلام على اهل الدیار من المسلمین و المؤمنین، رحم الله المستقدمین منا و المستاخرین و انا ان شاء الله بکم لاحقون (4) » .
«جراح مدائنى مىگوید: من از امام صادق علیه السلام سؤال کردم که بر اهل قبور چگونه سلام بدهم؟ یعنى با آنان چگونه رابطه نزدیک برقرار کنم فرمود: «در کنار قبر مؤمنین و مؤمنات، قرار گرفته چنین مىگوئى: درود بر اهل دیار از مسلمین و مؤمنین باد، خداوند رحمت کند پیشینیان از مردگان و آنهائى را که بعدا به شما ملحق شدهاند و ما نیز بالاخره به شما ملحق خواهیم شد . (پس نگران نباشید و وحشت و ترس از دورى، شما را ناراحت نکند) .
حتى اگر در حال زیارت قبور، دستخود را روى قبر بگذارد و سوره «انا انزلناه فى لیلةالقدر» را هفت مرتبه بخواند ایمنى آنان از عذاب و گرفتاریها، بیشتر خواهد بود .
بدیهى است که این، یکى از نتایج و آثار مفید و پرارزش زیارت اهل قبور و رابطه با آنها است که سختى زندگى در عالم مثال را براى آنها کم کرده، در روح آنان ایمنى و آرامش، ایجاد خواهد کرد . «على بن بلال» از امام رضا علیه السلام روایتى را چنین نقل مىکند که فرمود:
«من اتى قبر اخیه ثم وضع یده على القبر و قرا سورة: [انا انزلناه فى لیلةالقدر] سبع مرات امن یوم الفزع الاکبر او یوم الفزع (5) » .
«از امام رضا علیه السلام نقل فرمود: کسى که کنار قبر برادر [دینى] خود آمده، دستش را بر روى قبر او نهاده و سوره قدر یعنى [انا انزلناه فى لیلةالقدر] را هفت مرتبه بخواند از گرفتاریها و سختىهاى روز قیامت که باید پاسخگوى اعمال خویش باشد، ایمنى پیدا مىکند . یعنى خداوند فضل و کرم و رحمتخود را شامل حال مؤمنان مرده مىنماید و آنها را از عذاب و درد و گرفتارى روز قیامت نجات مىدهد» .
پس زیارت اهل قبور یکى از راههاى عفو گناهان مردگان بوده و براى آنها راه نجاتى از این طریق پیدا مىشود که بتوانند گناهان خود را سبک گردانند و از عذاب و گرفتارى نجات پیدا کنند . پس زیارت اهل قبور، یک مساله اساسى براى ارواح موجود در عالم مثال بوده، سبکى گناهان را در بردارد .
ثمره زیارت اهل قبور از دیدگاه پیشوایان اسلامى، منحصر به مردگان نیست، بلکه دعاى انسانها در کنار قبور مؤمنین و مؤمنات، مورد پذیرش قرار گرفته، به برکت و احترام مردگان حاجت زندگان را نیز برآورده مىکند .
چنانکه محمد بن مسلم از «امام صادق علیه السلام» به آن حضرت نیز از امام على علیه السلام نقل مىکند که فرمود:
«زورو امواتکم فانهم یفرحون بزیارتکم و لیطلب احدکم حاجته عند قبر ابیه و عند قبر امه بما یدعوا لهما (6) » .
«مردگان فامیل و عشیره خود را زیارت کنید زیرا آنان با زیارت شما، شاد مىشوند و علاوه بر این مناسب است همراه زیارت اهل قبور (و بخصوص) زیارت پدر و مادر خود، حاجتخود را از خداوند خواسته دعا کنید» .
در روایت دیگرى از امام محمد باقر علیه السلام نقل شده است که راوى مىگوید: من با آن حضرت بودم که با هم داخل قبرستان بقیع شدیم در آنجا امام باقر علیه السلام در کنار قبر فردى از شیعه از اهل کوفه ایستاد: و چنین فرمود:
«اللهم ارحم غربته و صل وحدته و آنس وحشته و اسکن الیه من رحمتک ما تستغنى بها عن رحمة من سواک و الحقه لمن کان یتولاه (7) » .
«پروردگارا، غربت و تنهائى او را رحم کن و وحشت او را تو، مانوس باش و از رحمتخود، او را آرامش ده بطوریکه از رحمت غیر تو بىنیاز گردد، او را به کسى که دوست دارد، ملحق کن» .
از این روایت و روایات دیگر معلوم مىشود که در عالم پس از مرگ گرفتاریهاى روحى فراوانى وجود دارد که ارواح مردگان با آنها، همساز بوده، مواجه هستند .
پىنوشت:
1) فروع کافى، ج3، ص228، تالیف: ابى جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینى رازى، متوفاى سال 328329ه . ق، ناشر: شیخ محمد آخوندى، سال 317ه . ق .
2) فروعکافى، ج3، ص228، باب زیارةالقبور .
3) فروع کافى، ج3، ص229، باب: زیارةالقبور، ح5 و 7 .
4) همان، ح8 .
5) فروع کافى، ج3، ص229، ح9 .
6) فروع کافى، ج3، ص230، ح10 .
7) فروع کافى، ج3، ص229، ح6 .
روایتى از «امام صادق» علیه السلام نقل شده است که فرمود: «قبور مؤمنین و مؤمنات را زیارت کنید» زیرا:
«انهم یانسون بکم فاذا غبتم عنهم استوحشوا» یعنى: «آنان با شما انس مىگیرند، وقتى که از آنان دور مىشوید، دستخوش وحشت مىشوند» .
علت اینکه خوب استبه زیارت مؤمنین و مؤمنات بروید و در رابطه با آنها قرار داشته باشید این است که آنان در دنیا با شما انس داشتند و هنگامى که شما از آنان دور شدید (و آنان نیز از شما دور شدند) چه بسا حالت وحشت، ارواح آنان را فرا مىگیرد . پس براى رفع نگرانى و وحشت مردگان، با آنها در تماس باشید (1) .
حال این سؤال مطرح است که آیا مردگان درک مىکنند که چهکسى به زیارت آنها آمد و یا کسانى که به زیارت آنها آمدهاند چه حالى دارند؟ و باید داشته باشند؟ .
این مساله را نیز راوى از «امام موسى کاظم» علیه السلام امام هفتم شیعیان جهان سؤال نمود و پاسخ آن را دریافت کرد، روایت چنین نقل شده است:
«قال: قلت له: المؤمن یعلم بمن یزور قبره قال: نعم و لا یزال مستانسا به مادام عند قبره فاذا قام و انصرف من قبره دخله من انصرافه عن قبره وحشة» .
یعنى: «راوى از امام هفتم شیعیان سؤال کرد: آیا روح مؤمن مرده، علم پیدا مىکند که چه کسى به زیارت قبر او مىرود؟ فرمود: آرى، روح مؤمن موجود در عالم برزخ مادامى که زیارتکننده، کنار قبر او قرار دارد با او انس پیدا مىکند و هنگامى که از سر قبر او منصرف شده برگشت، میت را وحشت فرا مىگیرد (2) » .
پس رابطهداشتن انسانهاى موجود در دنیا با مردگان از قبیل فامیل و خویشاوندان و بزرگان دینى و مذهبى و ... مىتواند آثار نیک و مؤثرى در روحیه مردگان و نیز آمرزش آنها نزد خداوند و در نتیجه آرامش روحى آنان، داشته باشد .
حال این سؤال نیز مطرح است که راههاى ارتباط انسانهاى دنیائى با مردگان موجود در عالم مثال کدام بوده؟ و رابطهها چگونه برقرار مىگردد؟ . در این خصوص روایتى از امام صادق علیه السلام چنین وارد شده است:
«عن عبدالله بن سنان قال: قلت لابى عبدالله علیه السلام: کیف التسلیم على اهل القبور؟ فقال: نعم: تقول: السلام على اهل الدیار من المسلمین و المؤمنین انتم لنا فرط و نحن ان شاء الله بکم لاحقون» ، و در حدیثى دیگر چنین وارد است که بگویند: «السلام علیکم من دیار قوم مؤمنین و انا ان شاء الله بکم لاحقون (3) » .
یعنى: «راوى این روایت، عبدالله بن سنان نقل مىکند که از امام صادق علیه السلام سؤال کردم آیا سلام بر اهل قبور چگونه است؟ فرمود: آرى، [براى ایجاد رابطه بین خود و اهل قبور] چنین مىگوئى: «درود و سلام مىفرستم بر اهل دیار از مسلمین و مؤمنین و نیز خطاب بر ارواح مردگان کرده، مىگوئى که: شما از ما دور شدهاید و ما به زودى به شما ملحق خواهیم شد (یعنى دیگر نگران نباشید و مشکل دورى ما از شما بالاخره حل خواهد شد) .
و در روایت دیگرى نیز چنین وارد شده است که:
«عن جراح مدائنى سالت ابا عبدالله علیه السلام: کیف التسلیم على اهل القبور قال: تقول: السلام على اهل الدیار من المسلمین و المؤمنین، رحم الله المستقدمین منا و المستاخرین و انا ان شاء الله بکم لاحقون (4) » .
«جراح مدائنى مىگوید: من از امام صادق علیه السلام سؤال کردم که بر اهل قبور چگونه سلام بدهم؟ یعنى با آنان چگونه رابطه نزدیک برقرار کنم فرمود: «در کنار قبر مؤمنین و مؤمنات، قرار گرفته چنین مىگوئى: درود بر اهل دیار از مسلمین و مؤمنین باد، خداوند رحمت کند پیشینیان از مردگان و آنهائى را که بعدا به شما ملحق شدهاند و ما نیز بالاخره به شما ملحق خواهیم شد . (پس نگران نباشید و وحشت و ترس از دورى، شما را ناراحت نکند) .
حتى اگر در حال زیارت قبور، دستخود را روى قبر بگذارد و سوره «انا انزلناه فى لیلةالقدر» را هفت مرتبه بخواند ایمنى آنان از عذاب و گرفتاریها، بیشتر خواهد بود .
بدیهى است که این، یکى از نتایج و آثار مفید و پرارزش زیارت اهل قبور و رابطه با آنها است که سختى زندگى در عالم مثال را براى آنها کم کرده، در روح آنان ایمنى و آرامش، ایجاد خواهد کرد . «على بن بلال» از امام رضا علیه السلام روایتى را چنین نقل مىکند که فرمود:
«من اتى قبر اخیه ثم وضع یده على القبر و قرا سورة: [انا انزلناه فى لیلةالقدر] سبع مرات امن یوم الفزع الاکبر او یوم الفزع (5) » .
«از امام رضا علیه السلام نقل فرمود: کسى که کنار قبر برادر [دینى] خود آمده، دستش را بر روى قبر او نهاده و سوره قدر یعنى [انا انزلناه فى لیلةالقدر] را هفت مرتبه بخواند از گرفتاریها و سختىهاى روز قیامت که باید پاسخگوى اعمال خویش باشد، ایمنى پیدا مىکند . یعنى خداوند فضل و کرم و رحمتخود را شامل حال مؤمنان مرده مىنماید و آنها را از عذاب و درد و گرفتارى روز قیامت نجات مىدهد» .
پس زیارت اهل قبور یکى از راههاى عفو گناهان مردگان بوده و براى آنها راه نجاتى از این طریق پیدا مىشود که بتوانند گناهان خود را سبک گردانند و از عذاب و گرفتارى نجات پیدا کنند . پس زیارت اهل قبور، یک مساله اساسى براى ارواح موجود در عالم مثال بوده، سبکى گناهان را در بردارد .
ثمره زیارت اهل قبور از دیدگاه پیشوایان اسلامى، منحصر به مردگان نیست، بلکه دعاى انسانها در کنار قبور مؤمنین و مؤمنات، مورد پذیرش قرار گرفته، به برکت و احترام مردگان حاجت زندگان را نیز برآورده مىکند .
چنانکه محمد بن مسلم از «امام صادق علیه السلام» به آن حضرت نیز از امام على علیه السلام نقل مىکند که فرمود:
«زورو امواتکم فانهم یفرحون بزیارتکم و لیطلب احدکم حاجته عند قبر ابیه و عند قبر امه بما یدعوا لهما (6) » .
«مردگان فامیل و عشیره خود را زیارت کنید زیرا آنان با زیارت شما، شاد مىشوند و علاوه بر این مناسب است همراه زیارت اهل قبور (و بخصوص) زیارت پدر و مادر خود، حاجتخود را از خداوند خواسته دعا کنید» .
در روایت دیگرى از امام محمد باقر علیه السلام نقل شده است که راوى مىگوید: من با آن حضرت بودم که با هم داخل قبرستان بقیع شدیم در آنجا امام باقر علیه السلام در کنار قبر فردى از شیعه از اهل کوفه ایستاد: و چنین فرمود:
«اللهم ارحم غربته و صل وحدته و آنس وحشته و اسکن الیه من رحمتک ما تستغنى بها عن رحمة من سواک و الحقه لمن کان یتولاه (7) » .
«پروردگارا، غربت و تنهائى او را رحم کن و وحشت او را تو، مانوس باش و از رحمتخود، او را آرامش ده بطوریکه از رحمت غیر تو بىنیاز گردد، او را به کسى که دوست دارد، ملحق کن» .
از این روایت و روایات دیگر معلوم مىشود که در عالم پس از مرگ گرفتاریهاى روحى فراوانى وجود دارد که ارواح مردگان با آنها، همساز بوده، مواجه هستند .
پىنوشت:
1) فروع کافى، ج3، ص228، تالیف: ابى جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینى رازى، متوفاى سال 328329ه . ق، ناشر: شیخ محمد آخوندى، سال 317ه . ق .
2) فروعکافى، ج3، ص228، باب زیارةالقبور .
3) فروع کافى، ج3، ص229، باب: زیارةالقبور، ح5 و 7 .
4) همان، ح8 .
5) فروع کافى، ج3، ص229، ح9 .
6) فروع کافى، ج3، ص230، ح10 .
7) فروع کافى، ج3، ص229، ح6 .
تبلیغات
