قلب چیست؟

دل یکی از نعمت‌های خداوند متعال است که می‌تواند انسان را از طریق احساسات عالی به هدف متعالی برساند.پیامبر اکرم(ص) در مورد انواع و اقسام دل‌ می‌فرمایند:
دل‌ چهار گونه است:دلی که در آن ایمان است؛ ولی قرآن نیست این دل همچون خرمایی است که خوش طعم است، اما عطر ندارد. دلی که در آن هم ایمان و هم قرآن است، این دل همچون ظرف مُشک است که درب آن بسته یا باز باشد، خوشبو است. دلی که در آن قرآن است، ولی ایمان نیست همچون اِشنان که خوشبو و بدطعم است و دلی که در آن نه ایمان است و نه قرآن. همچون حنظل که هم بدبو و هم بدطعم است.
تفاوت دل و عقل این است که کار دل احساس است و کار عقل ادراک. عقل، با اصول و قواعد علمی و فلسفی کار خود ر پیش می‌برد؛ اما دل با احساس. برای نیل به خداشناسی باید هر دو راه را پیمود، راه دل، آدمی را آرام می‌کند؛ ولی راه عقل هست‌ها و نیست‌ها را روشن می‌کند.
آفات و امراض دل
1. اطاعت نکردن از عقل
یکی از آفات و امراض دل، اطاعت نکردن از عقل می‌باشد، عقل تمام کارهای خود را از طریق قواعد علمی و فلسفی انجام می‌دهد و جنبه استدلالی و ادراکی دارد.عقل انسان را به بهترین و صحیح‌ترین کارها و روش‌ها رهنمون می‌شود، اما عدم توجه و اطاعت نکردن از عقل موجب می‌شود که ما دچار اشتباهاتی در زندگی شویم.
مثلا در انتخاب همسر، عقل به انسان می‌گوید: احساسی عمل نکن و از روی تفکر و تدبّر تصمیم بگیر، مؤمن‌ترین و معتقدترین و عاقل‌ترین فرد را برای زندگی انتخاب کن، اما دل ممکن است تحت تأثیر ثروت و جمال و امکانات قرار گیرد و تصمیم اشتباهی گرفته و زندگی فرد را به تباهی بکشاند.
عدم توجه به دستورات عقل باعث پیدایش یک سری موضع‌گیری‌های کور و افراطی می‌شود.
2. گناه
از دیگر آفات و امراض دل، گناه است. انجام دادن کار اشتباه و گناه در مرحله اول برای انسان سخت است؛ اما اگر فردی برای دومین و سومین بار مرتکب آن کار خطا و گناه شود، زشتی و قباحت گناه در نظر فرد از بین رفته، فرد راحت‌تر آن کار زشت و گناه را انجام می‌دهد.صفای دل و پاکی آن با انجام دادن گناهان از بین می‌رود.
امام باقر(ع) می‌فرماید:برای دل چیزی تباه کننده‌تر از گناه نیست، زیرا اعضا و جوارح، مرتکب گناه می‌شود و بر آن مداومت می‌کند، گناه بر وی چیره می‌گردد و نگون سارش می‌کند.
حضرت علی(ع) در موردی دوری کردن از گناه می‌فرماید:
«اتّقوا معاصی اللّه فی الخلوات، فانّ الشّاهد هو الحاکم؛از نافرمانی خدا و گناهان در پنهانی‌ها بپرهیزید که گواه و شاهد همان حکم کننده است».
3. غرور و خود بزرگ بینی:
از دیگر آفات دل، غرور و خود بزرگ بینی است.
غرور یعنی؛ آنچه که با هوای نفس موافق و طبیعت انسان به آن تمایل داشته باشد.ریشه و اساس این صفت رذیله که انسان به آن دچار می‌شود، جهل و نادانی است.فردی که از روی تصورات و پندارهای بی‌اساس، خویشتن را بهترین و درستکارترین افراد می‌داند، مغرور می‌شود، در حالی که اگر وی کارهای خود را با اصول و موازین علمی و منطقی مقایسه کند، شاید چنین نتیجه‌ای نکند. مغرور شدن از آفات و امراض دل است، چرا که صفای دل را از بین برده و انسان را کر و کور می‌سازد.
خداوند در آیه33 سوره مبارکه لقمان می‌فرماید:«زنهار تا این زندگی دنیا شما را فریب ندهد و زنهار تا شیطان شما را مغرور نسازد».