تحلیل و بررسی چالش های بازارچه های مرزی در ایران: مطالعه موردی بازارچه های مرزی استان بوشهر (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

با توجه به این که یکی از ظرفیت­های کشورها برای توسعه مبادلات اقتصادی، مناطق مرزی هستند، تأسیس بازارچه­های مرزی مشترک در نقاط صفر مرزی ایران و کشورهای همسایهیکی از راهکارهایی است که به منظور توسعه اقتصادی مناطق مرزی و اشتغال‌زایی و نیز جلوگیری از روند مهاجرت مرزنشینان از سوی وزارت کشور در نظر گرفته شده است. با وجود این هدف اما بازارچه­های مرزی برای ایفای نقش خود با چالش­هایی عمده­ای مواجهه هستند. هدف این مقاله تحلیل و بررسی چالش­های بازارچه­های مرزی در ایران با تأکید بر بازارچه­های مرزی استان بوشهر است. سؤال اصلی مقاله این است که بازارچه‌های مرزی در ایران و به ویژه استان بوشهر با چه چالش­هایی مواجهه هستند؟ علاوه بر این سؤال اصلی سؤالات فرعی دیگری نیز در این مقاله مطرح می­شود از جمله این که بازارچه‌های مرزی دارای چه پیشینه­ای در ایران و جهان هستند و این که چه نظریاتی برای تحلیل این بازارچه‌ها ارائه شده است؟ فرضیه‌ای که در این مقاله برای پاسخگویی به این پرسش طراحی شده است این است که به نظر می‌رسد که بین عدم امنیت مرزی، نوسانات نرخ ارز و نرخ تورم و عدم ثبات وضعیت سیاسی کشور و چالش­های بازارچه‌های مرزی رابطه معناداری وجود دارد. در پژوهش حاضر سعی شده است، با استفاده از داده­های پرسشنامه­ای جمع آوری شده در سال 1394 از نمونه 200 نفری در استان بوشهر (فعالان اقتصادی) و روش­های آمار استنباطی و آزمون ناپارمتریک دوجمله­ای و فریدمن و نرم افزار SPSS به شناخت تهدیدها و عوامل مؤثر بر عملکرد بازارچه‌های مرزی در استان بوشهر پرداخته شود. برای روایی و پایایی پرسشنامه، از آزمون آلفای کورنباخ استفاده شده است. نتایج این مقاله نشان می­دهد که کیفیت راه­های ارتباطی، امکانات رفاهی و خدماتی موجود در مسیر راه­های منتهی به بازارچه­های مرزی، رقابت­پذیری ضعیف کالاهای داخلی نسبت به کالاهای خارجی، عدم امنیت مرزی، نوسانات نرخ ارز و نرخ تورم و عدم ثبات وضعیت سیاسی کشور از عوامل تهدیدآمیز در بازارچه­های استان بوشهر به شمار می­آیند و عواملی نظیر هزینه­های حمل و نقل، حمایت­های بیمه­ای شاغلین و توسعه روابط تجاری با کشورهای هم‌جوار بر عملکرد بازارچه­های مرزی تأثیر معنادار دارد.