بررسی تطبیقی دیدگاه زمخشری و علامه طباطبایی در فهم استفهامات قرآنی

چکیده

استفهام از سبک های زیبای قرآنی برای بیان حقیقت و آگاهی دادن به مخاطب است. غالب استفهام های قرآن در بر دارنده اغراض و اهدافی غیر از استفهام حقیقی است. دانشمندان علم بلاغت، معانی ثانویه متعددی را از جمله انکار، استهزاء، تعجب، تقریر، نفی و... برای استفهام برشمرده اند. در نوشتار حاضر، با روش تطبیقی دیدگاه زمخشری و علامه طباطبایی در فهم استفهامات قرآنی بررسی شده است. هرچند شباهت های بسیاری در تبیین معنای ثانویه استفهام در دو تفسیر وجود دارد، لیکن وجوه اختلافی هم مشاهده می شود. تفاوت برداشت دو مفسر در فهم معنای استفهام، بیان نشدن معنای ثانویه از جانب یکی از دو مفسر یا از جانب هر دو مفسر، نمونه هایی از این وجوه اختلاف است. تفاوت برداشت دو مفسر از عواملی ناشی می شود که مهم ترین آن ها، توجه به سیاق کلام، قرینه های لفظی و معنوی و نیز مخاطب آیه است.