ارزیابی رشد اسپرال تبریز با استفاده از تصاویر ماهواره ای و مدل سازی توسعه احتمالی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

شهرنشینی، یکی از پیامدهای اصلی انقلاب صنعتی است که روند توسعه آن را متحول کرده و باعث گسترش مهاجرت ها به شهرها شده است. یکی از نتایج اصلی گسترش شهرنشینی در دهه های گذشته، تغییرات کاربری زمین ها در شهرها و رشد اندازه آنهاست. در دهه های اخیر الگوی رشد اسپرال و پراکنده شهری، به یکی از مهم ترین چالش های برنامه ریزی فضایی تبدیل شده و حامل آسیب های اجتماعی و زیست محیطی است. در سال های اخیر برنامه ریزان، اقتصاددانان، اکولوژیست ها و مدیریت مرتبط با امور شهری از مدل های مختلف و متنوعی برای ارزیابی تغییرات کاربری و بررسی نتایج این تغییرات در آینده استفاده کرده اند و روزبه روز این مدل ها توسعه می یابند. هدف این پژوهش، ارزیابی رشد و توسعه گذشته تبریز و پیش بینی این تغییرات در آینده است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است که به صورت کاربردی منطقه ای خاص را با استفاده از تصاویر ماهواره ای، داده ها و عوامل مؤثر بر توسعه گذشته و آتی شهر ارزیابی و مدل سازی کرده است. مدل LTM، ترکیبی از توانایی های شبکه های عصبی مصنوعی و سیستم اطلاعات جغرافیایی، در این پژوهش به کار رفته است. نخست داده ها به صورت رستری و پس از آن به صورت فرمت Acsi آماده و پس از ارزیابی تغییرات گذشته در شبکه های عصبی، نتایج به صورت نقشه های رستری تهیه شد. با انتخاب الگوی یادگیری و ساختار شبکه و نتایج روند توسعه شهری، توسعه احتمالی شهر تبریز برای سال 1405 مشخص شد. نتایج ارزیابی دوره 10ساله (1385 تا 1395) نشان دهنده توسعه رو به پیرامون و اسپرال شهری در تبریز است که طی آن بیشتر زمین های پیرامونی شهر به ساختار شهری تبدیل شده است. ادامه این روند برای توسعه شهر در سال های آتی، بیشتر زمین های کشاورزی و پیرامونی شهر را تغییر خواهد داد که نتایج توسعه احتمالی شهر در 1405 این موضوع را نشان می دهد و بیش از 3600 هکتار از زمین های پیرامونی به توسعه شهری اختصاص خواهد یافت. این امر باعث پیچیدگی مشکلات و چالش های شهری تبریز در آینده خواهد شد و ادامه این روند توسعه اسپرال شهری ضمن افزایش مشکلات زیست محیطی، هزینه های توسعه و مدیریت شهری را دوچندان خواهد کرد.