دانش آموزان تاریخ گریز نیستند
آرشیو
چکیده
یعقوب توکلی، رئیس شورای برنامه ریزی گروه تاریخ سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش است. با او در مورد محتوای کتاب درسی تاریخ و دلایل بی‌رغبتی دانش آموزان به این درس گفتگو کردیم که البته او با این سخن ما موافق نبود. آنچه در ذیل می خوانید مشروح این گفتگو است.متن
دلایل تغییر پی در پی محتوای کتاب درسی تاریخ را در چه می‌بینید؟
در خصوص تغییر محتوای کتاب درسی خصوصا درس تاریخ تغییرات چندان پی در پی نیست و با سرعت انجام نمی‌شود. این تغییرات در سایر کتب درسی که گرایش علوم انسانی دارند نیز صادق است. البته ممکن است این تغییرات در کتب علوم پایه همچون ریاضی، فیزیک و شیمی کمتر اتفاق بیفتد. در هر صورت با توجه به روند تحولات در حوزه‌های مختلف علوم و یافته‌های جدید امر تغییر در متون آموزشی گریز ناپذیر خواهد شد. تردیدی وجود ندارد که کتب آموزشی مجموعه منسجم از اطلاعات است که حتی الامکان دانش آموزان یا دانشجویان را از مطالعه مجموعه‌های دیگر بی نیاز می‌کند. به عبارتی خلاصه و فشرده کتاب‌های تالیفی در دیگر عرصه‌ها است. یکی از موضوعاتی که تحولات علمی، دریافت‌های جدید و به همین صورت تغییرات سیاسی و اجتماعی بر آن تاثیر می‌گذارد درس تاریخ است؛ چنانچه تحول و تنوع مفاهیم و تغییر رویکردها در برداشت‌های تاریخی، به‌دلیل کشفیات و مطالعات جدید بطور طبیعی اتفاق می‌افتد و این اتفاقات متعدد سبب می شود تا ارزیابی‌های متفاوتی از قضایای تاریخی بدست آید. بنابراین منطقی نخواهد بود که ما به بهانه ترس تغییر در متون، نسل در حال آموزش کشور را از دریافت‌های جدید در حوزه علم تاریخ بی‌اطلاع گذاریم. ضمن اینکه شیوه‌های نگارش، الگوها و روش‌های آموزشی جدید هر کدام الزامات متفاوتی را در آموزش درس تاریخ برای نویسنده و معلم و نظام آموزشی ایجاد می‌کند. به این دلیل است که در درس تاریخ به مانند همه درس‌های دیگر، تغییرات در دوره‌های متفاوت ممکن است رخ دهد اما یک واقعیت نیز وجود دارد و آن این است که حساسیت درس تاریخ به مراتب بیشتر از سایر درس‌ها در سطح اجتماع است. به همین دلیل تغییرات، در سایر دروس کمتر دیده می‌شود اما تغییرات در درس متون تاریخی بیشتر به چشم می آید. طبیعی است که توقع نداشته باشیم با همان عناصر ذهنی و فلسفی گذشته به تحلیل مسائل در دوره‌های جدید بپردازیم.
برخی معتقدند دانشآموزان از درس تاریخ گریزانند، به نظر شما برای حل این مشکل چه باید کرد؟
هیچ شاهد و مدرک متقنی برای تاریخ گریزی دانش آموزان وجود ندارد و به نظر نمی رسد که دانش آموزان از درس تاریخ بیشتر از سایر دروس گریزان باشند. البته این حقیقت دارد که دانشآموزان و اساسا بشر تکلیف گریز هستند. هیچ نظام مقایسه‌ای در ایران ثابت نکرد که دانش آموزان درس تاریخ را کمتر از زبان انگلیسی، ریاضی، فیزیک و شیمی دوست بدارند اما متاسفانه در طول سالیان درس تاریخ به دلایل مختلف در آموزش و پرورش مورد کم لطفی قرار گرفته است. این کم لطفی و بی توجهی تا بدانجا پیش رفته است که بعضی از دروس تاریخی نظیر تاریخ معاصر از حوزه سوالات کنکور حذف شود و این بدان معناست که مدیریت آموزشی در وزارت آموزش و پرورش کمتر دیده شدن درس تاریخ را پذیرفته است. این مساله دلایل خاصی دارد که جای آن در این مقال نیست اما عموم کسانی که به تدریس تاریخ توجه دارند به این حقیقت اذعان دارند که درس تاریخ جذابیت‌ها و ویژگی‌های خاص خود را داراست.
چرا به جای پرداختن به سیر طولانی تاریخی ایران در یک کتاب درسی موضوعات تاریخی مورد بررسی قرار نمی‌گیرد؟
طرح این مساله که ما به جای تحلیل و یا گزارش دوره‌ای از تاریخ، چرا به گزارش موضوعی نمی‌پردازیم و احیانا به تجریه و تحلیل چند مساله از مسائل تاریخی اکتفا نمی شود این مساله موضوعی خاص در حوزه آموزش و پرورش است که پرداختن به‌یک یا چند مساله به صورت گسسته یا ناپیوسته تبدیل ذهنیت جامعه به جزیره‌های بسیار کوچک است. جزیره‌هایی که با یکدیگر هیچ ارتباطی ندارند اما گزارش روند تاریخی حتی در شکل توصیفی آن ما را به سرحلقه‌های هویتی و هویت ملی می‌رساند و سردرگم موضوعات خاص تاریخی نمی‌کند. چه اینکه این امر وظیفه حوزه‌های پژوهشی و آموزشی در خارج از ساختار آموزش و پرورش است. بنابراین ما برای بیان دوره‌های بسیاری طولانی از تاریخ ایران فقط در حد چند صد صفحه در کل دوره‌های آموزشی ظرفیت داریم و بیشتر از این ظرفیت انتقال مطلب و آموزش آن برای معلمان و دانش آموزان وجود ندارد.
در خبرها آمده بود که شورای تالیف کتاب درسی تاریخ در نظر دارد که به جای پرداختن به تاریخ به صورت سلسله‌ای رویکرد جدیدی مبنی بر توجه به مفاخر ایرانی داشته باشد. نظر شما در این خصوص چیست؟
در خصوص طرح موضوع توجه به رویکرد فرهنگی و تمدنی در درس تاریخ باید این نکته را متذکر شوم که آنچه از قول اینجانب مطرح شده ناشی از اشتباه خبرنگار در ثبت واژه «همراه» در برابر کلمه «بجای» بود. خبرنگار مذکور واژه همراه در عبارت « همراه با پادشاهان مفاخر فرهنگی ذکر شود» حذف و دربرابر آن کلمه «بجای» را در آن عبارت استفاده کرد که در همان زمان نیز من آن را تکذیب کردم اما باید توجه کنیم که همه تاریخ ایران جنگ‌ها و نظامیان نیستند. جامعه ایرانی دارای عناصر مختلف تمدنی و فرهنگی است که این عناصر از موثرترین عناصر بقای جامعه ایرانی هستند. تردیدی وجود ندارد که کم التفاتی و کم توجهی به عناصر اصلی هویت ملی سبب می‌شود که تاریخ ایران تنها در زیرسایه‌های شمشیر و خون دیده شود و بقیه افتخارات کشور نادیده گرفته شود. به همین دلیل باور داریم که باید رویکرد فرهنگی و تمدنی در عرصه تاریخنگاری کشور الزاما کتب درسی نمی‌تواند باشد. در عرصه آموزش و پرورش توجه به عناصر تاریخ نگاری در ایران می تواند ما را به رشد و تعالی شخصیتی جوانان‌مان یاری کند و با آگاهی‌بخشی عموم جامعه را از هویت ملی ایران و بنیان‌های فکری و فرهنگی آن آگاه سازد. ضمنآن که به عناصر نظامی و شاخص‌های تاریخ سیاسی کشور نیز توجه کافی کنیم. برای این مهم عرصه‌های بسیاری وجود دارد که این عرصه‌ها الزاما حجم محدود کتاب‌های درسی نیستند.
یوسف اسدی
پنجشنبه 24 دی 1388
در خصوص تغییر محتوای کتاب درسی خصوصا درس تاریخ تغییرات چندان پی در پی نیست و با سرعت انجام نمی‌شود. این تغییرات در سایر کتب درسی که گرایش علوم انسانی دارند نیز صادق است. البته ممکن است این تغییرات در کتب علوم پایه همچون ریاضی، فیزیک و شیمی کمتر اتفاق بیفتد. در هر صورت با توجه به روند تحولات در حوزه‌های مختلف علوم و یافته‌های جدید امر تغییر در متون آموزشی گریز ناپذیر خواهد شد. تردیدی وجود ندارد که کتب آموزشی مجموعه منسجم از اطلاعات است که حتی الامکان دانش آموزان یا دانشجویان را از مطالعه مجموعه‌های دیگر بی نیاز می‌کند. به عبارتی خلاصه و فشرده کتاب‌های تالیفی در دیگر عرصه‌ها است. یکی از موضوعاتی که تحولات علمی، دریافت‌های جدید و به همین صورت تغییرات سیاسی و اجتماعی بر آن تاثیر می‌گذارد درس تاریخ است؛ چنانچه تحول و تنوع مفاهیم و تغییر رویکردها در برداشت‌های تاریخی، به‌دلیل کشفیات و مطالعات جدید بطور طبیعی اتفاق می‌افتد و این اتفاقات متعدد سبب می شود تا ارزیابی‌های متفاوتی از قضایای تاریخی بدست آید. بنابراین منطقی نخواهد بود که ما به بهانه ترس تغییر در متون، نسل در حال آموزش کشور را از دریافت‌های جدید در حوزه علم تاریخ بی‌اطلاع گذاریم. ضمن اینکه شیوه‌های نگارش، الگوها و روش‌های آموزشی جدید هر کدام الزامات متفاوتی را در آموزش درس تاریخ برای نویسنده و معلم و نظام آموزشی ایجاد می‌کند. به این دلیل است که در درس تاریخ به مانند همه درس‌های دیگر، تغییرات در دوره‌های متفاوت ممکن است رخ دهد اما یک واقعیت نیز وجود دارد و آن این است که حساسیت درس تاریخ به مراتب بیشتر از سایر درس‌ها در سطح اجتماع است. به همین دلیل تغییرات، در سایر دروس کمتر دیده می‌شود اما تغییرات در درس متون تاریخی بیشتر به چشم می آید. طبیعی است که توقع نداشته باشیم با همان عناصر ذهنی و فلسفی گذشته به تحلیل مسائل در دوره‌های جدید بپردازیم.
برخی معتقدند دانشآموزان از درس تاریخ گریزانند، به نظر شما برای حل این مشکل چه باید کرد؟
هیچ شاهد و مدرک متقنی برای تاریخ گریزی دانش آموزان وجود ندارد و به نظر نمی رسد که دانش آموزان از درس تاریخ بیشتر از سایر دروس گریزان باشند. البته این حقیقت دارد که دانشآموزان و اساسا بشر تکلیف گریز هستند. هیچ نظام مقایسه‌ای در ایران ثابت نکرد که دانش آموزان درس تاریخ را کمتر از زبان انگلیسی، ریاضی، فیزیک و شیمی دوست بدارند اما متاسفانه در طول سالیان درس تاریخ به دلایل مختلف در آموزش و پرورش مورد کم لطفی قرار گرفته است. این کم لطفی و بی توجهی تا بدانجا پیش رفته است که بعضی از دروس تاریخی نظیر تاریخ معاصر از حوزه سوالات کنکور حذف شود و این بدان معناست که مدیریت آموزشی در وزارت آموزش و پرورش کمتر دیده شدن درس تاریخ را پذیرفته است. این مساله دلایل خاصی دارد که جای آن در این مقال نیست اما عموم کسانی که به تدریس تاریخ توجه دارند به این حقیقت اذعان دارند که درس تاریخ جذابیت‌ها و ویژگی‌های خاص خود را داراست.
چرا به جای پرداختن به سیر طولانی تاریخی ایران در یک کتاب درسی موضوعات تاریخی مورد بررسی قرار نمی‌گیرد؟
طرح این مساله که ما به جای تحلیل و یا گزارش دوره‌ای از تاریخ، چرا به گزارش موضوعی نمی‌پردازیم و احیانا به تجریه و تحلیل چند مساله از مسائل تاریخی اکتفا نمی شود این مساله موضوعی خاص در حوزه آموزش و پرورش است که پرداختن به‌یک یا چند مساله به صورت گسسته یا ناپیوسته تبدیل ذهنیت جامعه به جزیره‌های بسیار کوچک است. جزیره‌هایی که با یکدیگر هیچ ارتباطی ندارند اما گزارش روند تاریخی حتی در شکل توصیفی آن ما را به سرحلقه‌های هویتی و هویت ملی می‌رساند و سردرگم موضوعات خاص تاریخی نمی‌کند. چه اینکه این امر وظیفه حوزه‌های پژوهشی و آموزشی در خارج از ساختار آموزش و پرورش است. بنابراین ما برای بیان دوره‌های بسیاری طولانی از تاریخ ایران فقط در حد چند صد صفحه در کل دوره‌های آموزشی ظرفیت داریم و بیشتر از این ظرفیت انتقال مطلب و آموزش آن برای معلمان و دانش آموزان وجود ندارد.
در خبرها آمده بود که شورای تالیف کتاب درسی تاریخ در نظر دارد که به جای پرداختن به تاریخ به صورت سلسله‌ای رویکرد جدیدی مبنی بر توجه به مفاخر ایرانی داشته باشد. نظر شما در این خصوص چیست؟
در خصوص طرح موضوع توجه به رویکرد فرهنگی و تمدنی در درس تاریخ باید این نکته را متذکر شوم که آنچه از قول اینجانب مطرح شده ناشی از اشتباه خبرنگار در ثبت واژه «همراه» در برابر کلمه «بجای» بود. خبرنگار مذکور واژه همراه در عبارت « همراه با پادشاهان مفاخر فرهنگی ذکر شود» حذف و دربرابر آن کلمه «بجای» را در آن عبارت استفاده کرد که در همان زمان نیز من آن را تکذیب کردم اما باید توجه کنیم که همه تاریخ ایران جنگ‌ها و نظامیان نیستند. جامعه ایرانی دارای عناصر مختلف تمدنی و فرهنگی است که این عناصر از موثرترین عناصر بقای جامعه ایرانی هستند. تردیدی وجود ندارد که کم التفاتی و کم توجهی به عناصر اصلی هویت ملی سبب می‌شود که تاریخ ایران تنها در زیرسایه‌های شمشیر و خون دیده شود و بقیه افتخارات کشور نادیده گرفته شود. به همین دلیل باور داریم که باید رویکرد فرهنگی و تمدنی در عرصه تاریخنگاری کشور الزاما کتب درسی نمی‌تواند باشد. در عرصه آموزش و پرورش توجه به عناصر تاریخ نگاری در ایران می تواند ما را به رشد و تعالی شخصیتی جوانان‌مان یاری کند و با آگاهی‌بخشی عموم جامعه را از هویت ملی ایران و بنیان‌های فکری و فرهنگی آن آگاه سازد. ضمنآن که به عناصر نظامی و شاخص‌های تاریخ سیاسی کشور نیز توجه کافی کنیم. برای این مهم عرصه‌های بسیاری وجود دارد که این عرصه‌ها الزاما حجم محدود کتاب‌های درسی نیستند.
یوسف اسدی
پنجشنبه 24 دی 1388
تبلیغات
