تسلیحات نوین

با وابستگی انسان به فناوری اطلاعات، شکل نوینی از جنگ با عنوان جنگ سایبری ظهور پیداکرده است. در عصر اطلاعات و ارتباطات، تسلیحات سایبری از ارکان اصلی جنگ سایبری محسوب شده و جزء موضوعات راهبردی دولت ها شمرده می شود. توانایی تولید، توسعه و بکارگیری این تسلیحات باعث ارتقاء قدرت دفاعی کشور در فضای سایبر شده و افزایش قدرت ملی را در پی خواهد داشت. امکان بکارگیری تسلیحات سایبری علیه زیرساخت حیاتی، حساس و مهم سبب شده است که متولیان حوزه دفاعی تلاش نمایند تا با استفاده از آخرین دستاوردهای فناوری، به این عرصه نوین ورود نموده و بیش ازپیش بازدارندگی سایبری را محقق سازند. بر این اساس، مقاله حاضر با رویکرد آمیخته (کمی و کیفی) و روش تحقیق تحلیل محتوا و عقلایی، با مطالعه و پژوهش پیشینه تحقیق، به بررسی تسلیحات سایبری در سطح راهبردی پرداخته و با استفاده از نظرات 79 نفر از فرماندهان، مدیران و کارشناسان سطوح راهبردی، عملیاتی و تاکتیکی دفاع سایبری کشور، الگوی مفهومی تسلیحات سایبری را به صورت اکتشافی ارائه نموده است. در این تحقیق، طی مصاحبه عمیق با خبرگان، سه مفهوم کارایی، هوشمندی و گمنامی تسلیحات سایبری به مثابه ابعاد راهبردی الگو، شناسایی گردیده و پس از استخراج مؤلفه های هر بعد، شاخص های هر مؤلفه تعیین شده است. سپس با تجزیه وتحلیل آماری نتایج پرسشنامه، الگوی مفهومی تسلیحات سایبری در سه بعد، نه مؤلفه و چهل وچهار شاخص ارائه شده است.

با ظهور تسلیحات نوین با ماهیت و نوع کاربری متفاوت در میادین نبرد در منازعات اخیرِ منطقه ای و بین المللی و توسعه روزافزون تسلیحات از نوع خودگردان، هوشمند، پهپادها و نیز سلاح های غیرکشنده، اغلب فعالان و متفکران حوزه حقوق مخاصمات مسلحانه را بر آن داشته که نسبت به امکان سنجی رعایت اصول و مقررات ناظر بر حقوق بشردوستانه بین المللی و نیز مسؤولیت دولت های دارنده و به کارگیرنده این نوع تسلیحات مداقه نموده و مباحث نظری و کاربردی این حوزه را مورد بررسی و تحلیل قرار دهند. به بیان دقیق تر این شائبه برای برخی به وجود آمده که اصول و قواعد حقوق بین الملل بشردوستانه برای انطباق با نوع جدید تسلیحات به کلی ناکارآمد و منسوخ گردیده اند و در مقابل برخی معتقدند همین اصول و قواعد بین المللی موجود برای تنظیم روابط خصمانه دولت ها کفایت می کند؛ اما واقعیت این است که با وجود پیشرفت های چشمگیر حوزه فناوری، این قواعد و اصول همچنان به حیات خود ادامه می دهند؛ در واقع خاستگاه این قواعد که وجدان عمومی است و نیز انعطاف قواعد حقوق بشردوستانه انطباق آن را با مخاصمات جدید ممکن می سازد. هرچند جنگ افزارهای جدید همچون هر پدیده نوظهور دیگری موجد چالش حقوقی برای سازندگان و تنش میان کشورها بوده اند لیکن می توان با تنظیم مقررات خاص از این تنش ها کاست. هرچند شاید اصول کلی ناظر بر مخاصمات مسلحانه کفایت کند ولی در این حوزه نیازمند روزآمدی مقررات حاکم بر آنها هستیم تا با نگرشی پیشگیرانه بتوان از تنش میان دارندگان این سلاح ها جلوگیری کرده و حدود استفاده از آنها را ضمن مقررات بین المللی و در پرتو مسؤولیت بین المللی دولت بالأخص از نوع مسؤولیت مشدد مشخص نمود.