مدیریت منابع انسانی اسلامی

مدیریت منابع انسانی اسلامی از مولفه های کلیدی برای پیاده سازی رویکرد مدیریت اسلامی در سازمان ها به شمار می رود. پیاده سازی رویه های مدیریت منابع انسانی اسلامی در سازمان ها می تواند منشا تغییراتی مثبت در نگرش های اعضا نسبت به کار و محیط کاری گردد که این امر به نوبه خود منجر به ارتقای سطح بهره وری خواهد شد. دو مورد از مهمترین نگرش های سازمانی ذکر شده در ادبیات شامل تعهد کارکنان و عدالت سازمانی می باشند؛ اپژوهش حاضر هدف خود را بررسی تاثیر مدیریت منابع انسانی اسلامی بر تقویت تعهد کارکنان از طریق بالا بردن سطح عدالت ادراک شده در سازمان تعیین نموده است. این مطالعه از حیث هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی-همبستگی می باشد. مساله سرمایه انسانی در ادارات عمومی به دلیل عدم وجود انگیزه سود (آن گونه که در شرکت های تجاری مطرح است) مغفول مانده است؛ بدین خاطر ۱۴۰ نفر از کارکنان اداره اوقاف و امور خیریه شهر تهران به عنوان جامعه آماری تحقیق انتخاب شده اند. جمع آوری داده ها به صورت میدانی و با توزیع پرسشنامه صورت پذیرفت. داده های گردآوری شده با رویکرد مدلسازی معادلات ساختاری با بهره گیری از نرم افزار SmartPLS تحلیل گردید. یافته های تحقیق حاکی از رابطه مثبت و معنادار بین سه بُعد مدیریت منابع انسانی اسلامی (استخدام، توسعه، جبران خدمات)، عدالت سازمانی و تعهد کارکنان است. بُعد چهارم مدیریت منابع انسانی اسلامی (ارزیابی عملکرد) فاقد تاثیر قابل توجهی بر تعهد کارکنان با میانجی گری عدالت سازمانی از نظر آماری می باشد. ضریب مسیر ضعیف به دست آمده برای فرضیه مذکور ناشی از تصور منفی کارمندان نسبت به ارزیابی عملکرد در اثر عدم پیاده سازی صحیح آن می باشد.

این پژوهش به دنبال بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی اسلامی بر عدالت سازمانی، رضایت شغلی و ترک خدمت کارکنان است. این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی پیمایشی از نوع معادلات ساختاری است. جامعه آماری پژوهش، کارکنان سازمانهای اسلامی شهر قم هستند که با استفاده از روش نمونه گیری دو مرحله ای، ابتدا با روش نمونه گیری خوشه ای شش سازمان انتخاب، و در مرحله دوم از میان 1960 نفر، طبق فرمول کوکران 322 نفر به صورت تصادفی انتخاب شد. گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه های استاندارد با مقدار پایایی پیش آزمون عدالت توزیعی0/830، عدالت رویه ای 0/854، عدالت مراوده 0/781، رضایت شغلی 0/791، ترک خدمت کارکنان0/751 و مدیریت منابع انسانی اسلامی 0/801 انجام شد. نتایچ این پژوهش نشان می دهد که بین مدیریت منابع انسانی اسلامی با عدالت توزیعی، رویه ای و رضایت شغلی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد و بین مدیریت منابع انسانی اسلامی با ترک خدمت کارکنان رابطه منفی و معنادار وجود دارد و برخلاف فرض پژوهش، رابطه معناداری بین مدیریت منابع انسانی اسلامی و عدالت مراوده ای یافت نشد. هم چنین عدالت توزیعی و رویه ای نقش میانجی میان مدیریت منابع انسانی اسلامی و رضایت شغلی دارد.

این پژوهش در صدد تبیین نگاه اسلامی به انسان براساس نظریات علامه طباطبایی(ره) و نقش آن در راستای شکل گیری مدیریت منابع انسانی اسلامی است. داده های این تحقیق که با روش کتابخانه ای جمع آوری شده با روش تحلیل مضمون، بررسی شده و شبکه مضامین در دو حوزه انسان شناسی مدیریت منابع انسانی رایج و انسان شناسی علامه طباطبایی(ره) ترسیم گردیده است. سپس با روش تحلیلی استدلالی، مضامین استنباط شده از اندیشه های علامه طباطبایی(ره) در چهار دسته با گزاره های استنباط شده از متون مدیریت منابع انسانی نسبت سنجی شده که عبارتنداز:1- گزاره های تأسیسی بدیع 2- گزاره های تأییدکننده 3- گزاره های تأسیسی متضاد4- گزاره های تکمیل کننده. یافته های این پژوهش نشان می دهد که از منظر انسان شناسی علامه طباطبایی(ره) نگاه مکاتب مدیریت منابع انسانی به انسان اعم از هزینه ای، منبعی و سرمایه ای، اولا در بعد دوم از زاویه تحلیل ماهوی بوده و ثانیا در همین بعد نیز از ساحت طبیعت مادی انسان فراتر نرفته است. در نتیجه زاویه تحلیل وجودی و نیز بعد اول و سوم از زاویه تحلیل ماهوی انسان، دارای قابلیت ممتازی جهت ارتقای نظام های مدیریت منابع انسانی رایج می باشند.

نظریه های گوناگون مدیریت انگیزش از نوع نگاه به انسان و نیازهای او سرچشمه می گیرد. پرداختن به انگیزش از این دیدگاه، برای نظریه پردازی در عرصه انگیزش انسان و در حوزه های کاربرد آن به ویژه در مدیریت، امری مهم و ضروری است. با همین دیدگاه، در این پژوهش که استخراج الگوی آن با روش تحلیل مضمون صورت گرفته است و نمونه شانزده نفری از متخصصان اندیشه شهید مطهری آن را تأیید کرده اند، ضمن بررسی رویکردهای متنوع نظریه های گوناگون انگیزش اسلامی، با رویکردی مبناگرایانه به تبیین مقوله نیاز و گرایش ها از منظر انسان شناسی اسلامی و با توجه به آرا و اندیشه های شهید مطهری6 پرداخته شده و درنهایت الگویی شش سطحی از نظام نیازها و گرایش های انسانی از این منظر مطرح شده است. این شش سطح شامل گرایش های گیاهی (میل به غذا و تولیدمثل)، حیوانی (میل به غذا و تولیدمثل، همراه با شهوت و غضب)، بشری (میل به خودخواهی و خودمحوری)، انسانی (مانند گرایش اخلاقی و حقیقت طلبی)، ایمانی (میل به کمالات به نحو مطلق) و الهی (گرایش به قرب الهی یا همان گرایش به کمال مطلق به نحو مطلق) می شود.

هدف این پژوهش بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی اسلامی بر عملکرد سازمان با نقش میانجی تعهد کارکنان می باشد. روش پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش شناسی و ماهیت، توصیفی پیمایشی از نوع معادلات ساختاری است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی کارکنان اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین به تعداد ۲۳۰ نفر بوده است. برای انتخاب نمونه در این پژوهش از روش کوکران استفاده شده است. طبق فرمول کوکران 144 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه استاندارد بوده که داده های تحقیق با توجه به پرسشنامه ها ی گردآوری شده با مقدار پایایی بالاتر از 7/0 انجام شده است. روایی پرسشنامه ها بصورت محتوایی و با نظر متخصصان انجام شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی (اطلاعات جمعیت شناختی) و آمار استنباطی (معادلات ساختاری) استفاده شد. نتایج یافته ها نشان داد مدیریت منابع انسانی اسلامی بر عملکرد سازمان تاثیر معنی داری داشته است، همچنین نتایج فرضیه ها نشان می دهد؛ مدیریت منابع انسانی اسلامی با میانجی گری تعهد سازمانی، بر عملکرد سازمان معنادار بوده است. از طرفی دیگر مولفه های مدیریت منابع انسانی اسلامی شامل؛ استخدام و گزینش، آموزش و توسعه، حقوق و پاداش، و ارزیابی عملکرد بر عملکرد سازمان تاثیر معنادار داشته است.

هدف: از پژوهش حاضر تعیین تأثیر مدیریت منابع انسانی اسلامی بر پیامدهای رفتاری کارکنان زن آموزش و پرورش بود. روش: روش پژوهش بر حسب هدف کاربردی، از نظر روش گردآوری داده ها توصیفی- همبستگی و همین طور از نظر نوع داده کمی بود. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان زن آموزش و پرورش شهر تهران بود که با استفاده از جدول مورگان و روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای، 320 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها، از دو پرسشنامه محقق ساخته برگرفته از چندین پژوهش، استفاده شد. پس از جمع آوری پرسشنامه ها، توصیف داده ها از طریق میانگین، انحراف معیار، درصد فراوانی و جدول از طریق نرم افزار SPSS و استنباط آماری داده ها از طریق مدل سازی معادلات ساختاری و به کمک نرم افزار Smart PLS 2 در دو بخش مدل اندازه گیری و بخش ساختاری انجام پذیرفت. یافته ها: یافته ها نشان دادند که مدیریت منابع انسانی اسلامی و مؤلفه های آن بر اخلاق کار اسلامی، عدالت سازمانی و پیامدهای رفتاری کارکنان زن آموزش و پرورش تأثیر مثبت و معنی داری دارند. همچنین، اخلاق کار اسلامی و عدالت سازمانی نیز بر این پیامدهای رفتاری تأثیرگذارند. نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که هرچه به مدیریتمنابع انسانی از دید اسلامی بها داده شود، می توان شاهد بهبود عدالت سازمانی و پیامدهای مناسب رفتاری کارکنان بود.

در عصری که مذهب تأثیر بسزایی در زندگی و کار افراد دارد، اتخاذ رویکردی اسلامی در مدیریت منابع انسانی ضروری است. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف تحلیل تأثیر مدیریت منابع انسانی اسلامی بر پیامدهای رفتاری با تمرکز بر نقش میانجی اخلاق کار اسلامی صورت گرفته است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی-علی مبتنی بر پارادایم اثبات گرایی می باشد. نمونه آماری پژوهش کارکنان ادارات دولتی منتخب شهرستان فسا است که 210 نفر بر مبنای قواعد سرانگشتی معادلات ساختاری به صورت در دسترس انتخاب شده اند. داده های پژوهش از طریق پرسشنامه های محقق ساخته و استاندارد مدیریت منابع انسانی اسلامی، اخلاق کار اسلامی و پیامدهای رفتاری جمع آوری شده است و پایایی (آلفای کرونباخ 903/0) و روایی واگرا (همگرا) برای کلیه متغیرها تائید شده است. تجزیه وتحلیل داده های پژوهش به روش مدل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار Smart-PLS3 نشان داد که مدیریت منابع انسانی اسلامی بر پیامدهای رفتاری شامل رضایت شغلی، درگیری شغلی و رفتار شهروندی سازمانی تأثیر مثبت و بر قصد ترک خدمت کارکنان تأثیر منفی داشته است؛ همچنین مدیریت منابع انسانی اسلامی بر اخلاق کار اسلامی تأثیر مثبت و معناداری داشته است و از طرفی دیگر نقش اخلاق کار اسلامی هم به طور مستقیم بر پیامدهای رفتاری و هم به عنوان میانجی مورد تأیید قرار گرفت.

آشنایی با رهنمودهای قرآنی در زمینه اسلام در مدیریت منابع انسانی و پیاده سازی اصول صحیح آن، می تواند منشأ تغییراتی مثبت در نگرش کارکنان نسبت به کار و محیط کاری گردد که این امر به نوبه خود منجر به ارتقای سطح عملکرد سازمان خواهد شد. دو مورد از مهم ترین نگرش های سازمانی در پژوهش حاضر، اعتماد سازمانی و تعهد سازمانی هستند؛ از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی اسلامی بر تعهد سازمانی کارکنان با نقش میانجی گری اعتماد سازمانی صورت گرفته است. این مطالعه از حیث هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی همبستگی است. جامعه آماری پژوهش، کارکنان نیروی انتظامی شهرستان یزد، مشتمل بر 248 نفر که با استفاده از فرمول کوکران و با روش نمونه گیری خوشه ای برای جامعه محدود، 150 پرسش نامه توزیع شد. داده های پژوهش از طریق پرسش نامه های مدیریت منابع انسانی اسلامی، اعتماد سازمانی و تعهد سازمانی با پایایی (و روایی همگرا) 934/0(523/0)، 953/0(614/0)، 901/0(511/0) جمع آوری شد. تجزیه وتحلیل داده های پژوهش با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری توسط نرم افزار Smart-PLS3، انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد مدیریت منابع انسانی اسلامی بر تعهد سازمانی تأثیر مثبت دارد؛ همچنین، مدیریت منابع انسانی اسلامی به طور مستقیم بر اعتماد سازمانی اثر مثبت و معناداری دارد و اعتماد سازمانی نیز مستقیماً تعهد سازمانی را تحت تأثیر قرار می دهد. از طرفی نقش اعتماد سازمانی به عنوان میانجی مدیریت منابع انسانی اسلامی و تعهد سازمانی مورد تأیید قرار گرفت. 

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی اسلامی بر توانمندی کارکنان و مسئولیت پذیری اجتماعی انجام شد. روش: روش پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل کارکنان دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه بود. حجم نمونه تحقیق بر اساس فرمول کوکران، 175 نفر تعیین شد که به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه توانمندی کارکنان اسپریتزر، پرسشنامه مسئولیت پذیری اجتماعی جرمی گلیبرث و پرسشنامه مدیریت منابع انسانی اﺳﻼﻣﯽ نیکنام جو بود. روایی پرسشنامه ها با نظرخواهی از اساتید و پایایی پرسشنامه ها نیز با محاسبه آلفای کرونباخ تأیید شد. داده ها و اطلاعات جمع آوری شده، با استفاده از نرم افزارهای اس.پی.اس.اس و اسمارت پی.ال.اس، تجزیه و تحلیل شده است. یافته ها: نتایج نشان داد مدیریت منابع انسانی اسلامی بر مسئولیت پذیری اجتماعی و توانمندی کارکنان تأثیر مستقیم و معناداری دارد. همچنین نتایج نشان داد مدیریت منابع انسانی اسلامی بر مسئولیت پذیری اقتصادی، مسئولیت پذیری قانونی، مسئولیت پذیری احتیاطی، احساس معناداری در شغل، احساس شایستگی در شغل، احساس داشتن حق انتخاب، احساس مؤثر بودن، احساس مشارکت با دیگران تأثیر مستقیم و معناداری دارد. نتیجه گیری: اجرای مدیریت منابع انسانی اسلامی در سازمان باعث توانمندسازی نیروی انسانی می شود و از این رهگذر، مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان ارتقا خواهد یافت.