قاعده اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش

در شرایطی که نرخ تورم دو رقمی در ایران سودمندی گزارش‌های مالی ارایه شده شرکت‌ها ـ بدون تعدیل بابت تورم ـ را با ابهام روبرو می‌کند، دستکاری و هموارسازی سود می‌تواند سودمندی چنین گزارش‌هایی را بیش از پیش زیر سئوال ببرد. در این تحقیق، هموارسازی سود در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از استاندارد حسابداری شماره 15 ایران (حسابداری سرمایه‌گذاری‌ها) مورد بررسی قرار گرفته است. این استاندارد با مجاز دانستن استفاده از مبنای «ارزش بازار و یا قاعده اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش» برای سرمایه‌گذاری‌های سریع‌المعامله، منطقاً ابزاری برای هموارسازی و دستکاری سود به شمار می‌رود. آزمون‌های انجام شده بر روی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال‌های 1380 تا 1382 نشان می‌دهد، اگر چه این ابزار به‌طور گسترده مورد استفاده قرار نگرفته است، اما هموارسازی سود با استفاده از آن در شرکت‌هایی که سود حاصل از فروش سرمایه‌گذاری‌هایشان غیر صفر بوده است، مشاهده می‌شود.