آپارتاید

آپارتاید به معنای جداسازی و تفکیک است و در اصطلاح به معنای توسعه جداگانه جغرافیایی گروه های گوناگون نژادی در افریقای جنوبی است. جوهر آپارتاید به پیروزی حزب ملی در انتخابات 1948 در افریقای جنوبی بازمی گردد. مقاله پیش رو با عبور از نظریات لیبرال و مارکسیستی قصد دارد در پرتو تجزیه و تحلیل گفتمانی، ماهیت سیاست های آپارتایدی را در سال های 1948 تا دهه 1990 میلادی بررسی کند. این نوشتار در دو بخش تنظیم شده است؛ در بخش اول، به ظهور گروه های نژادی و گسترش جغرافیایی توجه می شود و در بخش دوم با پرداختن به فضای عمومی متن جامعه افریقای جنوبی، سیاست های انتقال گرایانه و شکست این سیاست ها و سقوط آپارتاید بررسی می شود.

روابط خارجی به بررسی روابط دولت ها و توصیف کنش های خارجی آنها با یکدیگر، با سازمان ها و نهادهای بین المللی و منطقه ای می پردازد. وجود روابط خارجی منوط به وجود تعهدها و قراردادها در زمینه زندگانی صلح آمیز، همکاری های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و .... است و بدون چنین تعهدهایی روابط خارجی معنا ندارد. روابط میان دولت ها را می توان یک بازی گروهی دانست که بازیگران از آن سود می برند و الگوی خاص این روابط در هر زمان تعیین کننده قدرت دیپلماتیک طرف مقابل است. ایران و افریقای جنوبی به دلیل همسویی در گرایش به غرب و ایفای نقش نیروی حافظ منافع ایالات متحده در شمال و جنوب اقیانوس هند، داشتن رابطه نزدیک با رژیم اشغالگر اسرائیل و لزوم برقراری روابط مثلثی میان این کشورها بنا به نظر امریکا و دنیای غرب، نیاز افریقای جنوبی به نفت ایران و علاقه خاص خانواده شاه به افریقای جنوبی پس از تبعید رضا شاه به دوربان و ژوهانسبورگ روابط نزدیکی داشتند.

نژاد و قومیت، اساس ایدئولوژی سیاسی اسرائیل را تشکیل می دهد. به گونه ای که استفاده ابزاری آنان از شریعت یهود زمینه نژادپرستی مذهبی و قومی رژیم صهیونیستی را فراهم کرده است. رژیم صهیونیستی خود را تنها دولت یهودی در جهان قلمداد کرده و کوشیده است، بر روی همه شکاف های اجتماعی و سیاسی اش، هویتی واحد برای خود دست و پا کند. ورود این تفکر در عرصه بین الملل موجب چند دستگی شده است و می توان ادعا کرد ریشه منازعات چند سال اخیر در خاورمیانه و حتی فراتر از آن به نژادپرستی اسرائیل مرتبط است. در این تحقیق تلاش شده تا به این پرسش پاسخ داده شود که ریشه نژاد پرستی در عملکرد رژیم صهیونیستی چیست؟ در پاسخ به این سؤال این فرضیه به آزمون گذاشته می شود که ایدئولوژی نژادپرستی رژیم صهیونیستی بر پایه تحریف آیین یهود و تلاش این رژیم در راستای تسلط بر سایر ملل استوار شده است.

سفیدپوستان در آفریقای جنوبی از سال 1948 به مدّت 46 سال، نظام سیاسی مبتنی بر تبعیض نژادی را بنیاد نهاده و پیوسته آن را بازتولید کردند. تغییر این نظام و گذار به نظم دموکراتیک طی سال های ۱۹۹۹ ۱۹۸۹ از رویدادهای قابل تأمّل در دهه پایانی قرن بیستم است. درحالیکه خشونت نهادینه در نظام آپارتاید، پایان ناپذیر به نظر می رسید؛ اما سیر تحولات و روی کار آمدن دو دولت «دی کلرک» (۱۹۹۴ ۱۹۸۹) و «نلسون ماندلا» (۱۹۹۹ ۱۹۹۴) ، ضرورت صلح سازی در جامعه ای آسیب دیده و تشنه انتقام را آشکار کرد. سؤال پژوهش: چگونه صلح سازی با سازوکارهای عدالت انتقالی در این جامعه امکان پذیر شد؟ مقاله حاضر، در تبیین تحول سیاسی در آفریقای جنوبی، با کاربست نظریه «ساخت یابی» گیدنز (تعامل ساختار عاملیت) با استفاده از روش پژوهش توصیفی تبیینی بر این فرضیه تأکید دارد که صلح سازی در عدالت انتقالی (همزیستی پایدار پس از آشتی) از طریق برجسته سازی «بخشش به جای انتقام» به گذار از آپارتاید به دولت دموکراتیک در سال های ۱۹۹9-19۸۹ منجر شد. یافته های پژوهش، نشان از نقش آفرینی رهبران و نهادها، نوع عملکرد کمیسیون حقیقت و آشتی با اولویت جبران خسارت بر مجازات و برگزیدن صلح پایدار به جای تحقق شکلی عدالت کیفری دارد. تقویت روح مصالحه در زیست سیاسی و اجتماعی، تسهیل در شکل گیری نظام حزبی، تحکیم رقابت و مشارکت سیاسی و اصلاح ساختاری و نهادی، آموزه های ارزنده این واکاوی برای ایران کنونی هستند.

تحلیل گفتمان به عنوان یکی از روشهای مطالعه ی پدیده ها در علوم انسانی به چگونگی تاثیر افکار و ایده های پروژه ی نظاممند بر امور اجتماعی می پردازد.هر نظام گفتمانی از سه ویژگی استیلاء، ضدیت وعاملیت برخوردار است و در صدد سیطره برتمامی ارکان جامعه است تا بتواند حیات خود را بر اساس آن توجیه کند.همچنین زمانی که نظام گفتمانی، قدرت توجیه کنندگی خود را از دست می دهد نیروهای آن مجموعه ی گفتمانی، به صورت خود جوش به باز تعریف آن گفتمان می پردازند. مقاله پیش رو قصد دارد در پرتو تجزیه وتحلیل گفتمانی، شباهت ها و تفاوتهای گفتمان آپارتاید در دو سرزمین آفریقای جنوبی و اسرائیل را بررسی کند.براین اساس سوالی که در این پژوهش مطرح شده است این است که چه شباهت ها و چه تفاوت های بین گفتمان آپارتاید در آفریقای جنوبی و اسرائیل وجود دارد؟ فرضیه مقاله این است که در شکل گیری گفتمان آپارتاید در هر دو منطقه دو عامل عنصر خارجی و ایدئولوژی و مذهب نقش اساسی را داشته اند و از نظر هویت و امنیت در هر دو رژیم شاهد حاکمیت ژئوپلیتیک جنگ هستیم و از طرفی این دو رژیم از نظر نقش ژئوپلیتیک در ماندگاری و ماهیت شکل گیری شان به هم تفاوت دارند.