راهبرد پژوهش

مطالعات میان رشته ای با تاکید بر علوم اسلامی، عرصه ای است که طی سال های گذشته، توجه بسیاری از دانشمندان و محققان را جلب کرده است. البته، یکی از مسائل عمده برای محققانی که وارد این عرصه شده اند، روش و فرایند پژوهش است. معرفی و تبیین روشی متقن و اتکاپذیر در پژوهش های میان رشته ای مدیریت اسلامی با تاکید بر منبع غنی و ارزشمند قرآن کریم، هدف اصلی این پژوهش است. بدین منظور، ضمن بررسی اجمالی مفاهیم تدبر و تفسیر قرآن و روش ها و گرایش های عمده تفسیری در علوم قرآنی، مطالعات میان رشته ای مدیریتی با صبغه قرآنی طی دهه اخیر، بررسی و راهبردهای پژوهش تدبر در قرآن، با تاکید بر پژوهش های مدیریتی تبیین شد. راهبردهای پژوهش تدبر در قرآن شامل راهبرد آیه محور، راهبرد سیاق محور، راهبرد سوره محور، راهبرد داستان محور و راهبرد مسئله محور است که به نحو استقرایی از دل پژوهش های مدیریت اسلامی دهه گذشته، استخراج شده اند. هر یک از راهبردهای مذکور، کارکردها، فرایند و نقاط قوت و ضعفی دارد که در این مقاله، بدان ها توجه شده است. بدین ترتیب، می توان ادعا کرد که راهبرد تدبر در قرآن، فرآیند واحدی ندارد بلکه بر اساس هدف و مسئله پژوهش، تسلط و مهارت و زمانِ در اختیار پژوهشگر می توان راهبردهای متمایزی را استخدام کرد. نهایتاً اینکه اعتبار پژوهش های تدبر در قرآن، موضوعی است که در این مقاله با تاکید بر دو محور اتقان و افاده و سوالات متناظر و روش های ارزیابی آنها، بررسی شده است.

با توجه به اهمیت توسعه روش تحقیق و ساخت طرح تحقیق در پژوهش های علوم اجتماعی، این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد سیستماتیک به توسعه روش تحقیق براساس مدل پیاز پژوهشی می پردازد. براساس تحلیل مدل پیاز پژوهش، می توان گفت این روش برای آینده پژوهی توسعه یافته است.این روش تحقیق بیانگر مروری بر روش ها، ابزارهای مورد استفاده برای جمع آوری داده ها، تکنیک های نمونه گیری و نحوه تجزیه و تحلیل داده های مورد استفاده در مطالعه است. مدل پیاز پژوهش توسط ساندرز و همکاران(2019) توسعه داده شده است و مراحل توسعه روش شناسی پژوهش را توصیف می کند. این مدل با تعریف موضع فلسفی اصلی شروع و به تدریج به ساخت طرح تحقیق منتهی می شود. هر لایه از مدل، مراحل فرآیند مطالعه را به تفصیل توصیف می کند. مدل پیاز پژوهش برای هر نوع تحقیق و در هر زمینه ای قابل استفاده است. این مدلیک الگوی شش لایه است که فلسفه، رویکرد، راهبرد، انتخاب، بازه زمانی و روش گردآوری داده ها را مشخص می کند. این الگوی چندلایه، فرایندهای انجام پژوهش را نشان می دهد. براساس این مدل، یک پژوهش از لایه های مختلفی تشکیل می شود که درآن هرلایه متاثر ازلایه بالاتر می باشد.براساس این الگو، نخستین مساله اساسی هرپژوهش، فلسفه تحقیق یا پارادایم حاکم برآن است. پس از آن باید رویکرد پژوهشی(قیاس یا استقرا)مشخص شود. لایه سوم استراتژی پژوهشی است که براساس روش های کمی، کیفی و آمیخته بسیار متنوع است. انتخاب پژوهش می تواند تک روش، چندروش یا آمیخته باشد. بازه زمانی نیز می تواند مقطعی یا طولی باشد. پس از آن باید روش های گردآوری و تحلیل داده ها مشخص شود که در نهایت به ساخت طرح پژوهش منتهی می گردد.