حامد مزرجی

بلشویکها با امضای معاهده ایران و شوروی و همچنین قرارداد تجاری روسیه و انگلیس، ملزم به تعهد عملی در عدم توسل به فعالیتهای خصمانه علیه انگلیس شدند. بلشویکها از امپریالیسم انگلیس امتیازاتی کسب کردند و سرنوشت انقلاب گیلان، دیگر برای آنان چندان اهمیتی نداشت.

اسناد موجود نشان می دهد که رویدادهای گیلان تنها بخشی از برنامه سقوط احمد شاه و تسخیر ایران با هدف “شورایی نمودن” آن بوده است. تنها قدرتمند نبودن بلشویکها و وضعیت نامساعد آنها، ایشان را مجبور به لغو این برنامه و بستن قرارداد دوستی فوریه 1921 نمود. دخالت نظامی در گیلان، کوشش ناموفقی در صدور انقلاب سوسیالیستی به کشورهای همسایه بود.