امین فرجی ملائی

یکی از مهم ترین و شایع ترین بحران های طبیعی که همواره زندگی جوامع انسانی را تهدید می کند، سیل است که به عنوان دومین حادثه پس از زلزله، بیشترین خسارت ها را به بار می آورد. کشور ما از این نظر، جزء ده کشور آسیب پذیر از بلایای طبیعی جهان به شمار می آید؛ چرا که در طی 90سال اخیر، 120000نفر از هموطنان مان بر اثر آن جان خود را از دست داده اند. با افزایش سوانح طبیعی، امروزه به مسئله آسیب پذیری و تاب آوری که میزان توان شهرها و مناطق را در برابر بلایا نشان می دهد، توجه جدی شده است. در این راستا هدف این پژوهش، بررسی تاب آوری شهری با استفاده از تحلیل فضایی در شهر آق قلا که بلوک های آماری آن از طریق مرکز ملی آمار ایران بر اساس سرشماری سال 1395 تهیه گردیده و 13شاخص در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی تعیین و نقشه های آن با استفاده از نرم افزار Arc GIS 10.4 و آزمون تحلیل لکه های داغ (Hot Spot) به منظور شناسایی بلوک های آماری محلات آسیب پذیر استخراج گردیده و مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که در بلوک های آماری، شاخص های بیکاری، املاک رهن و استیجاری، جمعیت زنان، جمعیت زیر 9سال، بی سوادی، تراکم مساحت بلوک ها، مهاجرت، وضعیت سرپرست خانوار، نوع مصالح ساختمانی، مسکن غیراستاندارد و نوع سازه (اسکلت) ساختمانی تقریبا وضعیت مشابهی دارند و بیشترین محلات آسیب پذیر، محلات کل آباد، عیدگاه، دلیجه و حکیم آباد هستند و محلاتی مثل محمدآباد، خزانه به مراتب آسیب پذیری کمتری در مقایسه با این محلات داشته اند. اما از لحاظ شاخص های مساحت خانه های تا 200مترمربع که احداث گردیده بودند، محلات محمدآلق، طعنه و الیاس آباد، وضعیت بحرانی دارند و نیز شاخص جمعیت بالای 65 سال، محله دلیجه و بخش ه ایی از محلات خزانه، الیاس آباد و حکیم آباد، در معرض خطر و آسیب پذیری بیشتری قرار دارند و میزان تاب آوری در محلات نامبرده شده کمتر است.

خدمات تفریحی و فراغتی از جمله عوامل موثر بر کیفیت تجربه گردشگران در مقاصد گردشگری محسوب می شود، امری که می تواند مستقیماً در مدت زمان اقامت آنان نیز تاثیر گذار باشد. هدف این تحقیق، بررسی وضعیت کمی و کیفی کاربری های تفریحی-فراغتی در نوار ساحلی بابلسر است. از نظر روش شناسی مقاله حاضر توصیفی-تحلیلی است. منابع مورد استفاده در این پژوهش شامل: مشاهده و چک لیست، برداشت میدانی، پرسشنامه، منابع کتابخانه ای و استفاده از متون علمی است. جامعه آماری تحقیق مبتنی بر روش کوکران برای تعیین حجم نمونه، شامل گردشگران حوزه، مالکان کاربری های خدمات تفریحی و فراغتی است که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده مورد بررسی قرار گرفته اند. با استفاده SPSS، از روش های آماری توصیفی و استنباطی چون میانگین، فراوانی و همبستگی به منظور آنالیز داده ها نیز بهره گرفته شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد، کیفیت کالبدی و خدمات رسانی واحدهای تفریحی و فراغتی در شهر بابلسر در سطح نامطلوبی قرار دارد و در میان جامعه گردشگران بین طبقه اقتصادی-اجتماعی و میزان رضایتمندی آنان از کاربری های تفریحی-فراغتی نوار ساحلی بابلسر رابطه معنی داری وجود ندارد.

رویکرد کیفی به مفاهیم توسعه زمینه را برای طرح موضوع کیفیت زندگی فراهم ساخت. این رویکرد برای اولین بار در سال 1966 توسط ریموند بائر به دنبال ظهور بحران های شهری، مطرح شد. امروزه از کیفیت زندگی به معنای قابلیت زندگی یک مکان یاد می شود. هدف از این تحقیق تحلیلی از وضعیت کیفیت زندگی در محلات شهر بابلسر از بعد شاخص های اقتصادی، اجتماعی، کالبدی- محیطی و روانی(ذهنی)، می باشد. در این تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی به صورت تحلیل مقایسه ای بر اساس وزن دهی سلسله مراتبی استفاده شده است. همچنین جهت گردآوری اطلاعات مورد نیاز از روش پرسشنامه ای، پژوهش میدانی، منابع کتابخانه ای، روش مشاهده و منابع اطلاعات اینترنتی برای گردآوری داده ها استفاده شده است. شاخص های مورد استفاده در این تحقیق بر مبنای بررسی منابع متعدد و نیز با روش دلفی، جهت بررسی کیفیت زندگی در محلات شهر بابلسر، تعیین شده است. بر اساس بررسی های صورت گرفته محلات شهر بابلسر از بعد شاخص های مورد بررسی دارای نوعی شکاف عمیق می باشند. از طرفی نمره ی میانگین کیفیت زندگی شهر برابر با 517/8 می باشد که بر اساس تقسیم بندی سنجش نمره ی کیفیت زندگی در سطح متوسط قرار دارد. با توجه نتایج به دست آمده محله بی بی سروزه دارای پایین ترین سطح کیفیت زندگی بوده و محله شهرک دانشگاه در بالاترین سطح برخورداری قرار دارد. در واقع نوعی گسست فضایی در میان محلات شرقی و غربی به ویژه میان محلات 13، 14، 15و 16 با محلات 2، 3، 4، 5، 6، 7 وجود دارد.