علی اکبر جوکار

با افزایش اهمیت تجاری سازی و کاربردی نمودن تحقیقات، تلاش های چشمگیری برای تجاری سازی تحقیقات در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی در حال انجام است. از این رو، ارزیابی فعالیت های تجاری سازی و شناسایی معیارها و شاخص های اندازه گیری عملکرد تجاری سازی ضروری بنظر می رسد. در مطالعه حاضر، با بررسی منابع اطلاعاتی موجود، شاخص های اندازه گیری فعالیت تجاری سازی در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشورهای پیشتاز و به طور مشخص کشورهای مالزی، استرالیا و نروژ شناسایی و به طور موردی کاربرد تعدادی از شاخص ها در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی نروژ مورد بررسی قرار گرفته است. داده های تحقیق به روش کتابخانه ای و با مراجعه به پایگاه های اطلاعاتی و گزارشات منتشره نهادهای دولتی گردآوری و با رویکرد اکتشافی و با روش تجزیه و تحلیل اسناد و سوابق مطالعات پیشین انجام شده است. علاوه بر شاخص های عمومی سنجش تجاری سازی، از مهمترین معیارها و شاخص های شناسایی شده می توان به حجم سرمایه گذاری صنعتی در تحقیق و توسعه، تعداد ایده های ارائه شده با پتانسیل تجاری از سوی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی، تعداد درخواست ثبت اختراع و اختراعات ثبت شده، تعداد مجوزهای واگذار شده و درآمد حاصل از اعطای مجوز، تعداد شرکت های زایشی تاسیس شده و عملکرد آنها و تالیفات مشترک علمی بین دانشگاه و صنعت اشاره کرد. تحلیل نقاط قوت و ضعف تعدادی از شاخص ها و نیز رتبه بندی 5 دانشگاه براساس 4 شاخص حجم و سهم سرمایه گذاری صنعت در تحقیق و توسعه، حجم ثبت اختراعات و تالیفات مشترک دانشگاه ها با صنعت بخش دیگری از نتایج تحقیق حاضر است. همچنین، در خصوص نحوه سنجش تجاری سازی نتایج تحقیقات در دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی پیشنهاداتی ارائه گردیده است. انتظار می رود شاخص های پیشنهادی، ابعاد و جنبه های مختلف تجاری سازی را پوشش داده و برای ارزیابی عملکرد تجاری سازی در برنامه های راهبردی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور مورد استفاده قرار گیرد.