نگاه باکو به مناسبات روسیه ـ ارمنستان
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
چکیده
متن
دیدار رسمی روبرت کوچاریان رئیس جمهور ارمنستان از مسکو در تاریخ 31 اکتبر (9/8 85) به پایان رسید. کوچاریان در جریان سفر به روسیه با ولادیمیر پوتین و میخائیل فرادکف رئیس جمهور ونخست وزیرروسیه ویوری لوژکف شهردارمسکو ملاقات کرد ومجسمه آرام خاچاطوریان را در خیابان بروسوف پرده برداری وافتتاح نمود. طبیعی است که دیدار و مذاکرات روسای جمهور دو کشورازتوجه و اهمیت بیشتری برخوردار بوده است. کوچاریان در این سفر ماموریت داشت اختلافات و تیرگی رو به گسترش مناسبات روسیه ـ گرجستان و عواقب و تبعات احتمالی آن بر ارمنستان را به مقامات روسی ابلاغ و گوشزد کند.
مبادله گازبا تسلیحات نظامی
بحث اصلی در مذاکرات کوچاریان با مقامات روسی، در خصوص دورنما وآینده صدور گاز روسیه به ارمنستان درصورت توقف و قطع صادرات گاز به گرجستان بوده است. گویا کوچاریان بار دیگر تلاش کرد تعرفه گاز تحویلی از روسیه را که تابستان سال جاری از 50 تا 110 دلار بازای هرهزارمترمکعب افزایش یافته بود، کاهش دهد. مقامات ارمنی میگویند که این افزایش قیمت در اقتصاد آن کشور و تعرفه های عمومی ذکرو پیش بینی نشده است. بر اساس گزارش مطبوعات و رسانه های گروهی روسیه، مسکو این اختلاف قیمت را به واسطه تحویل جنگ افزار وتسلیحات به ایروان جبران کرده است.
لازم به ذکر است که مطبوعات و رسانه های گروهی در ماه ژوییه سالجاری گزارش هایی را مبنی برامکان جبران قیمت گاز صادراتی روسیه به ارمنستان منتشر کرده بودند. ارمنستان 7، 1 میلیارد متر مکعب گازازروسیه خریداری می نماید. دولت ارمنستان بخشی از بهای گاز تحویلی از روسیه را بر اساس قیمت توافق شده قبلی و تنها سه چهارم آنرا بر اساس تعرفه های جدید پرداخت می نماید. میزان خسارات از بابت افزایش بهای گاز به ارمنستان نزدیک به 80 میلیون دلار پیش بینی شده است.
طبق آمار رسمی، تا پایان سال جاری میلادی روسیه باید مهمات جنگی، سلاح و جنگ افزار به ارزش 26 میلیون دلار به ارمنستان بفروشد. بودجه نظامی ارمنستان 155 میلیون دلار برآورد می شود. طبق ارزیابی رسمی ، حدود 15 درصد این بودجه صرف خرید اسلحه می شود. ولی عملا ارمنستان مقادیر بسیار بیشتری سلاح تهیه و خریداری می نماید. بدین ترتیب ایروان توانسته است مبالغ بسیار زیادی در بودجه خود صرفه جویی نماید که از آن می تواند برای تهیه و خرید جنگ افزارهای بیشتر و یا حفظ قیمت های پیشین سوخت آبی استفاده نماید. دولت ارمنستان وجود چنین ساز و کاری را برای جبران افزایش قیمت گاز دریافتی از روسیه بشدت تکذیب کرده است ولی عملا این روش بکار گرفته می شود. حال با این توضیحات، وضعیت آذربایجانچگونه خواهد بود؟ سال روسیه در آذربایجان در حال برگزاری است، ولادیمیر پوتین در مورد همکاری های اقتصادی و سیاسی حرف می زند و عدم حضور پایگاه های نظامی کشورهای ثالث در خاک آذربایجان را مهم و ارزنده توصیف می نماید. در جریان دیدار وی از باکو، بین دو کشور موافقت نامه همکاری در صنایع نظامی ـ صنعتی که عملا بمنزله امکان خرید تجهیزات و جنگ افزارهای نظامی روسی توسط آذربایجان است بامضا می رسد. و اینک بناگهان معلوم می شود که آذربایجان، سلاح و تجهیزات نظامی مورد نیاز خود را با قیمتهایی بالاتر ازارمنستان از روسیه خریداری می کند. با توجه به مناقشه قره باغ این مسئله به طور بارزی نشانگراعمال سیاست دوگانه است. بدیهی است که موضوع قیمت گاز و تسلیحات روسی که از طرف مسکو در اختیار ارمنستان قرار می گیرد مسئله ای است که به مناسبات دوجانبه بین دولتهای دوکشور مربوط می شود. به عبارت دیگر: « گاز و سلاح مال ماست و به هرکس وبه هرقیمتی که دلمان بخواهد می فروشیم». ولی همه چیز به این سادگی هم نیست. روسیه با فروش تسلیحات به ارمنستان و آذربایجان، در واقع تامین کننده تجهیزات نظامی دو کشور درگیر در مناقشه قره باغ محسوب می شود. در شرایط و وضعیت جنگ اعلام نشده و نبود پیشرفت در مذاکرات مربوط به مناقشه قره باغ، همیشه امکان مسابقه تسلیحاتی وجود دارد. مسئولان آذربایجانی می گویند، چرا در این مسابقه، آذربایجان باید از پیش درموضع ضعیف و نامناسبی حرکت کند؟ چنین موضعی، جمهوری آذربایجان را درسطح نابرابرو از لحاظ همکاری با روسیه درجایگاه دوم پس ازارمنستان قرار می دهد و اصولا چرا ما باید پول بیشتری بپردازیم و در مقابل آن تجهیزات کمتری دریافت نماییم؟ اگر چنین اختلافی در مورد صادرات اسلحه با قیمت های متفاوت مثلا درمورد اذربایجان و الجزایر اعمال می شد، شاید می شد نسبت به آن بی تفاوت بود و با آن موافقت کرد. ولی بحث در خصوص تحویل سلاح به کشوری است که ما با آن در وضعیت جنگ اعلام نشده قرار داریم. آذربایجان در چنین وضعیت و شرایطی می تواند از خرید تسلیحات روسی امتناع نماید. تنها روسیه نیست که در بازار تسلیحات و صنایع نظامی دنیا فعالیت دارد. با همه این تفاسیر و موارد ذکر شده در بالا ، آیا بهتر نیست که از این به بعد تمامی نیازهای خود درزمینه تجهیزات نظامی را ازکشورهای غربی تهیه نماییم؟ این در حالی است که در مقایسه با تسلیحات روسی، جنگ افزارهای غربی مطابقت بیشتری با استانداردهای ناتو دارند.
گرایش ارمنستان به روسیه
در تابستان سال جاری و در دوره زمانی افزایش قیمت گاز صادراتی به ارمنستان درچارچوب برنامه جبرانی مورد اشاره، گزارش هایی مبنی براحتمال خرید سهام شرکت آرم گاز پروم ارمنستان توسط شرکت روسی وواگذاری پنجمین بلوک انرژی نیروگاه رازدانسکی وخط لوله گاز دردست احداث ایران ـ ارمنستان به روسیه منتشرگردید. دولت ارمنستان این خبر را تکذیب کرد.. ولی اکنون در جریان دیدار کوچاریان ازروسیه ، مسکو موفق شد بر تمام این گفته ها مهر تایید بزند. پوتین در ملاقات با رئیس جمهورارمنستان، حجم سرمایه گذاری روسیه در اقتصاد آن کشوررا بسیار پایین توصیف کرد و اعلام داشت که این مسئله در شان مناسبات دوکشور به عنوان شریک و همکار استراتژیک نیست. هردو رئیس جمهور ابراز امیدواری کردند که در آینده بسیار نزدیک کاری خواهند کرد که دیگر از این بابت اسباب شرمندگی نداشته باشند. پس از گذشت ساعتی معلوم شد که عملا اسبابی برای شرمنگی وجود ندارد - خرید یا واگذاری سهم دولت ارمنستان در خط لوله در دست احداث ایران – ارمنستان توسط آرم روس گاز پروم رسما اعلام گردید.
درآستانه دیدار کوچاریان از مسکو تصمیم برای افزایش سهم گازپروم روسیه در شرکت آرم روس گازپروم از 45 تا 58 درصد اتخاذ گردید. درمقابل، روسیه حفظ قیمت های پایین برای گاز صادراتی خود به ایروان و افزایش سرمابه گذاری دراین جمهوری را تضمین کرد.علاوه بر آن همان گونه که در بالا نیز اشاره شد، پنجمین نیروگاه سوخت برق رازدانسکی نیز به روسیه واگذار گردید.
واگذاری این طرح ها و پروژه ها به ویژه خط لوله گاز، سرنوشت ارمنستان را تاحدود زیادی به مناسبات دوجانبه روسیه ـ گرجستان گره زده واین مسئله، وضعیت گرجستان را بیش از پیش وخیمتر خواهد کرد. چراکه روسیه با خرید و بدست آوردن خط لوله گاز ایران ـ ارمنستان، این امکان و توانایی را به دست می آورد که از صدور گاز ایران به گرجستان از طریق ارمنستان جلوگیری به عمل آورد. ارمنستان نیز بنوبه خود این امکان را بدست می آورد که منابع جدیدی برای بودجه خود جلب نماید. اکنون بعید نیست که ارمنستان موضع به مراتب سخت تری را در قبال گرجستان اتخاذ نماید و آندرانیک مارکاریان نخست وزیر نیزدیگرپیشنهاد میانجی گری برای حل اختلافات بین روسیه و گرجستان را ارائه نخواهد نمود. به نظر می آید که در انتخابات پیش روی ارمنستان ، رژیم کوچاریان حساب ویژه ای بر روی کرملین باز کرده است.
مسکو به آذربایجان چه چیزی را پیشنهاد می نماید؟
تقویت مناسبات روسیه – ارمنستان نمی تواند بر سیاست خارجی آذربایجان بی تأثیر باشد. تا همین اواخرروابط دوجانبه روسیه ـ آذربایجان از یک سطح و موقعیت مشخصی برخوردار بوده است. نزدیکی اخیر مناسبات روسیه با ارمنستان می تواند موجب تغییر درسیاست خارجی باکو و گرایش بسوی غرب را به دنبال داشته باشد. علاوه برآن ، همه اینها درآستانه سفر الهام علی اف به بروکسل و مقر ناتو صورت می گیرد. همچنین باید این را فاصله نیزدر نظر داشت که اخیرا روبرت سیمونس نماینده ویژه پیمان آتلانتیک شمالی درامور کشورهای قفقاز جنوبی به باکو سفر کرد که عملا و بطور علنی از دولت آذربایجان خواست سیاست خارجی خود را بطور دقیق و مشخص تنظیم نماید. دیپلمات ناتو درآن زمان برای این درخواست خودپاسخی را دریافت نکرد و در پایان مذاکرات با مقامات آذری و در کنفرانس مطبوعاتی برگزار شده اعلام نمود که در دهه اول ماه نوامبر پاسخ همه مسائلی که موجب نگرانی آذربایجان شده است را در بروکسل داده خواهد شد.
اگر این پاسخها ارائه شود و آذربایجان از این پیشنهادات راضی باشد دیگر بعید نیست که درآینده نزدیک ، توازن و آرایش جدیدی در منطقه شکل بگیرد ـ محورغربگرا(متمایل به غرب )آذربایجان ـ گرجستان باحمایت آمریکا علیه روسیه ـ ارمنستان. احتمال دیگری هم وجود دارد. قرار است الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان در دهه اول نوامبرسفری به مسکو داشته باشد. با توجه به تقویت مناسبات دوجانبه روسیه ـ ارمنستان ، ولادیمیر پوتین باید چیزی را به آذربایجان پیشنهاد نماید تا بواسطه آن از نزدیکی هرچه بیشترآن کشور به ائتلاف آتلانتیک شمالی جلوگیری نماید. درضمن این پیشنهادات نباید حالت اولتیماتوم داشته و در نهایت اینکه پیشنهادات روسیه ارتباطی به موضوع حل و فصل مناقشه قره باغ نداشته باشند. روسیه ثابت کرده است که ارمنستان به او نزدیک تر است و بدین خاطرانتظارنمی رود پیشنهادات مناسب و قابل ملاحظه ای در خصوص مسئله قره باغ از سوی این کشور به آذربایجان ارائه شود.
□
مبادله گازبا تسلیحات نظامی
بحث اصلی در مذاکرات کوچاریان با مقامات روسی، در خصوص دورنما وآینده صدور گاز روسیه به ارمنستان درصورت توقف و قطع صادرات گاز به گرجستان بوده است. گویا کوچاریان بار دیگر تلاش کرد تعرفه گاز تحویلی از روسیه را که تابستان سال جاری از 50 تا 110 دلار بازای هرهزارمترمکعب افزایش یافته بود، کاهش دهد. مقامات ارمنی میگویند که این افزایش قیمت در اقتصاد آن کشور و تعرفه های عمومی ذکرو پیش بینی نشده است. بر اساس گزارش مطبوعات و رسانه های گروهی روسیه، مسکو این اختلاف قیمت را به واسطه تحویل جنگ افزار وتسلیحات به ایروان جبران کرده است.
لازم به ذکر است که مطبوعات و رسانه های گروهی در ماه ژوییه سالجاری گزارش هایی را مبنی برامکان جبران قیمت گاز صادراتی روسیه به ارمنستان منتشر کرده بودند. ارمنستان 7، 1 میلیارد متر مکعب گازازروسیه خریداری می نماید. دولت ارمنستان بخشی از بهای گاز تحویلی از روسیه را بر اساس قیمت توافق شده قبلی و تنها سه چهارم آنرا بر اساس تعرفه های جدید پرداخت می نماید. میزان خسارات از بابت افزایش بهای گاز به ارمنستان نزدیک به 80 میلیون دلار پیش بینی شده است.
طبق آمار رسمی، تا پایان سال جاری میلادی روسیه باید مهمات جنگی، سلاح و جنگ افزار به ارزش 26 میلیون دلار به ارمنستان بفروشد. بودجه نظامی ارمنستان 155 میلیون دلار برآورد می شود. طبق ارزیابی رسمی ، حدود 15 درصد این بودجه صرف خرید اسلحه می شود. ولی عملا ارمنستان مقادیر بسیار بیشتری سلاح تهیه و خریداری می نماید. بدین ترتیب ایروان توانسته است مبالغ بسیار زیادی در بودجه خود صرفه جویی نماید که از آن می تواند برای تهیه و خرید جنگ افزارهای بیشتر و یا حفظ قیمت های پیشین سوخت آبی استفاده نماید. دولت ارمنستان وجود چنین ساز و کاری را برای جبران افزایش قیمت گاز دریافتی از روسیه بشدت تکذیب کرده است ولی عملا این روش بکار گرفته می شود. حال با این توضیحات، وضعیت آذربایجانچگونه خواهد بود؟ سال روسیه در آذربایجان در حال برگزاری است، ولادیمیر پوتین در مورد همکاری های اقتصادی و سیاسی حرف می زند و عدم حضور پایگاه های نظامی کشورهای ثالث در خاک آذربایجان را مهم و ارزنده توصیف می نماید. در جریان دیدار وی از باکو، بین دو کشور موافقت نامه همکاری در صنایع نظامی ـ صنعتی که عملا بمنزله امکان خرید تجهیزات و جنگ افزارهای نظامی روسی توسط آذربایجان است بامضا می رسد. و اینک بناگهان معلوم می شود که آذربایجان، سلاح و تجهیزات نظامی مورد نیاز خود را با قیمتهایی بالاتر ازارمنستان از روسیه خریداری می کند. با توجه به مناقشه قره باغ این مسئله به طور بارزی نشانگراعمال سیاست دوگانه است. بدیهی است که موضوع قیمت گاز و تسلیحات روسی که از طرف مسکو در اختیار ارمنستان قرار می گیرد مسئله ای است که به مناسبات دوجانبه بین دولتهای دوکشور مربوط می شود. به عبارت دیگر: « گاز و سلاح مال ماست و به هرکس وبه هرقیمتی که دلمان بخواهد می فروشیم». ولی همه چیز به این سادگی هم نیست. روسیه با فروش تسلیحات به ارمنستان و آذربایجان، در واقع تامین کننده تجهیزات نظامی دو کشور درگیر در مناقشه قره باغ محسوب می شود. در شرایط و وضعیت جنگ اعلام نشده و نبود پیشرفت در مذاکرات مربوط به مناقشه قره باغ، همیشه امکان مسابقه تسلیحاتی وجود دارد. مسئولان آذربایجانی می گویند، چرا در این مسابقه، آذربایجان باید از پیش درموضع ضعیف و نامناسبی حرکت کند؟ چنین موضعی، جمهوری آذربایجان را درسطح نابرابرو از لحاظ همکاری با روسیه درجایگاه دوم پس ازارمنستان قرار می دهد و اصولا چرا ما باید پول بیشتری بپردازیم و در مقابل آن تجهیزات کمتری دریافت نماییم؟ اگر چنین اختلافی در مورد صادرات اسلحه با قیمت های متفاوت مثلا درمورد اذربایجان و الجزایر اعمال می شد، شاید می شد نسبت به آن بی تفاوت بود و با آن موافقت کرد. ولی بحث در خصوص تحویل سلاح به کشوری است که ما با آن در وضعیت جنگ اعلام نشده قرار داریم. آذربایجان در چنین وضعیت و شرایطی می تواند از خرید تسلیحات روسی امتناع نماید. تنها روسیه نیست که در بازار تسلیحات و صنایع نظامی دنیا فعالیت دارد. با همه این تفاسیر و موارد ذکر شده در بالا ، آیا بهتر نیست که از این به بعد تمامی نیازهای خود درزمینه تجهیزات نظامی را ازکشورهای غربی تهیه نماییم؟ این در حالی است که در مقایسه با تسلیحات روسی، جنگ افزارهای غربی مطابقت بیشتری با استانداردهای ناتو دارند.
گرایش ارمنستان به روسیه
در تابستان سال جاری و در دوره زمانی افزایش قیمت گاز صادراتی به ارمنستان درچارچوب برنامه جبرانی مورد اشاره، گزارش هایی مبنی براحتمال خرید سهام شرکت آرم گاز پروم ارمنستان توسط شرکت روسی وواگذاری پنجمین بلوک انرژی نیروگاه رازدانسکی وخط لوله گاز دردست احداث ایران ـ ارمنستان به روسیه منتشرگردید. دولت ارمنستان این خبر را تکذیب کرد.. ولی اکنون در جریان دیدار کوچاریان ازروسیه ، مسکو موفق شد بر تمام این گفته ها مهر تایید بزند. پوتین در ملاقات با رئیس جمهورارمنستان، حجم سرمایه گذاری روسیه در اقتصاد آن کشوررا بسیار پایین توصیف کرد و اعلام داشت که این مسئله در شان مناسبات دوکشور به عنوان شریک و همکار استراتژیک نیست. هردو رئیس جمهور ابراز امیدواری کردند که در آینده بسیار نزدیک کاری خواهند کرد که دیگر از این بابت اسباب شرمندگی نداشته باشند. پس از گذشت ساعتی معلوم شد که عملا اسبابی برای شرمنگی وجود ندارد - خرید یا واگذاری سهم دولت ارمنستان در خط لوله در دست احداث ایران – ارمنستان توسط آرم روس گاز پروم رسما اعلام گردید.
درآستانه دیدار کوچاریان از مسکو تصمیم برای افزایش سهم گازپروم روسیه در شرکت آرم روس گازپروم از 45 تا 58 درصد اتخاذ گردید. درمقابل، روسیه حفظ قیمت های پایین برای گاز صادراتی خود به ایروان و افزایش سرمابه گذاری دراین جمهوری را تضمین کرد.علاوه بر آن همان گونه که در بالا نیز اشاره شد، پنجمین نیروگاه سوخت برق رازدانسکی نیز به روسیه واگذار گردید.
واگذاری این طرح ها و پروژه ها به ویژه خط لوله گاز، سرنوشت ارمنستان را تاحدود زیادی به مناسبات دوجانبه روسیه ـ گرجستان گره زده واین مسئله، وضعیت گرجستان را بیش از پیش وخیمتر خواهد کرد. چراکه روسیه با خرید و بدست آوردن خط لوله گاز ایران ـ ارمنستان، این امکان و توانایی را به دست می آورد که از صدور گاز ایران به گرجستان از طریق ارمنستان جلوگیری به عمل آورد. ارمنستان نیز بنوبه خود این امکان را بدست می آورد که منابع جدیدی برای بودجه خود جلب نماید. اکنون بعید نیست که ارمنستان موضع به مراتب سخت تری را در قبال گرجستان اتخاذ نماید و آندرانیک مارکاریان نخست وزیر نیزدیگرپیشنهاد میانجی گری برای حل اختلافات بین روسیه و گرجستان را ارائه نخواهد نمود. به نظر می آید که در انتخابات پیش روی ارمنستان ، رژیم کوچاریان حساب ویژه ای بر روی کرملین باز کرده است.
مسکو به آذربایجان چه چیزی را پیشنهاد می نماید؟
تقویت مناسبات روسیه – ارمنستان نمی تواند بر سیاست خارجی آذربایجان بی تأثیر باشد. تا همین اواخرروابط دوجانبه روسیه ـ آذربایجان از یک سطح و موقعیت مشخصی برخوردار بوده است. نزدیکی اخیر مناسبات روسیه با ارمنستان می تواند موجب تغییر درسیاست خارجی باکو و گرایش بسوی غرب را به دنبال داشته باشد. علاوه برآن ، همه اینها درآستانه سفر الهام علی اف به بروکسل و مقر ناتو صورت می گیرد. همچنین باید این را فاصله نیزدر نظر داشت که اخیرا روبرت سیمونس نماینده ویژه پیمان آتلانتیک شمالی درامور کشورهای قفقاز جنوبی به باکو سفر کرد که عملا و بطور علنی از دولت آذربایجان خواست سیاست خارجی خود را بطور دقیق و مشخص تنظیم نماید. دیپلمات ناتو درآن زمان برای این درخواست خودپاسخی را دریافت نکرد و در پایان مذاکرات با مقامات آذری و در کنفرانس مطبوعاتی برگزار شده اعلام نمود که در دهه اول ماه نوامبر پاسخ همه مسائلی که موجب نگرانی آذربایجان شده است را در بروکسل داده خواهد شد.
اگر این پاسخها ارائه شود و آذربایجان از این پیشنهادات راضی باشد دیگر بعید نیست که درآینده نزدیک ، توازن و آرایش جدیدی در منطقه شکل بگیرد ـ محورغربگرا(متمایل به غرب )آذربایجان ـ گرجستان باحمایت آمریکا علیه روسیه ـ ارمنستان. احتمال دیگری هم وجود دارد. قرار است الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان در دهه اول نوامبرسفری به مسکو داشته باشد. با توجه به تقویت مناسبات دوجانبه روسیه ـ ارمنستان ، ولادیمیر پوتین باید چیزی را به آذربایجان پیشنهاد نماید تا بواسطه آن از نزدیکی هرچه بیشترآن کشور به ائتلاف آتلانتیک شمالی جلوگیری نماید. درضمن این پیشنهادات نباید حالت اولتیماتوم داشته و در نهایت اینکه پیشنهادات روسیه ارتباطی به موضوع حل و فصل مناقشه قره باغ نداشته باشند. روسیه ثابت کرده است که ارمنستان به او نزدیک تر است و بدین خاطرانتظارنمی رود پیشنهادات مناسب و قابل ملاحظه ای در خصوص مسئله قره باغ از سوی این کشور به آذربایجان ارائه شود.
□
تبلیغات
