نگاهی به کلیسای ارتدوکس روسیه

بخش نخست این نوشته در شماره 8 گاهنامه ارائه شد و در این شماره ادامه آن را خواهید خواند.
   
    مجمع عمومی کلیسای ارتدوکس روسیه که در سالهای 1918-1917 برگزار شد، رویداد سرنوشت‎سازی بود. این مجمع که نظام اداره کلیسایی تحت ریاست سینود را که از نظر احکام دین معیوب بود، لغو کرد و نهاد اسقف اعظم را احیا نمود، سرآغاز مرحله جدید تاریخ کلیسایی روسیه شد.
    هدف اصلی این مجمع کلیسایی برقراری زندگی کلیسایی بر مبنای تصمیمگیری دسته‎جمعی در شرایط جدیدی بود که به دنبال سقوط نظام سلطنت مطلق، اتحاد نزدیک سابق کلیسا و دولت نیز از هم پاشید. به همین دلیل فعالیتهای این مجمع کلیسایی عمدتاً به تنظیم احکام ساختاری و فعالیت کلیسا مربوط بود. در 4 نوامبر 1917 مصوبه مهم تاریخ خود را درباره احیای نهاد اسقف اعظم تصویب کرد. ولی با احیای این نهاد، بازسازی تمام نظام اداره امور کلیسا پایان نیافت. مصوبه کوتاه مورخ 4 نوامبر 1917 بعداً با یک سری اسناد مفصل‎تر در باره ارگانهای قدرت عالی کلیسایی تکمیل شد، از جمله «در باره اختیارات و وظایف اسقف اعظم مقدس مسکو و سراسر روسیه»، «در باره سینود مقدس و شورای عالی کلیسایی»، «در باره اختیارات ارگانهای عالی اداری کلیسایی»، «در باره نحوه انتخاب اسقف اعظم مقدس» و «درباره کفیل اسقف اعظم».
    مجمع کلیسایی به اسقف اعظم اختیاراتی بخشید که با قاعده 34 حواریون و با قاعده 9 مجمع آنتیوخیا مطابقت داشت: سرپرستی کلیسای روسی و نمایندگی آن در روابط با قدرت دولتی، روابط بـا کلیساهای خودگردان، صدور پیامهای آموزنده برای پیروان کلیسای ارتدوکس و نظارت بر انتصاب به موقع اسقفها در کرسی‎های اسقفی. اسقف اعظم حق دیدار از همه حوزه‎های اسقفی کلیسای ارتدوکس روسیه و دریافت شکایتها از اعمال اسقفها را دریافت کرد. به موجب مصوبات مجمع کلیسایی، اسقف اعظم، اسقف منطقه پاتریک است که شامل حوزه کلیسایی مسکو و چند صومعه است. ولی اداره عملی حوزه پاتریک بر عهده اسقف کولومنا و موژایسک گذاشته شد.
    مجمع کلیسایی سالهای 1918ـ 1917 دو نهاد اداره دسته‎جمعی کلیسا در مرحله بین تشکیل مجامع را تشکیل داد. این دو نهاد، سینود مقدس و شورای عالی کلیسایی هستند. مسایل مربوط به سلسله مراتب کلیسایی، مکتب ارتدوکس، مراسم عبادی و احکام دین در اختیار سینود مقدس گذاشته شد در حالی که مسایل اجتماعی ـ کلیسایی (اداری، اقتصادی، آموزشی و غیره) به حدود اختیارات شورای عالی کلیسایی تعلق گرفت. قرار بود مهمترین مسایل مربوط به دفاع از حقوق کلیسای ارتدوکس روسیه، تدارک مجالس بعدی و بازگشایی حوزه‎های اسقفی جدید در جلسات مشترک سینود و شورای عالی کلیسایی حل و فصل شوند.
    اسقف اعظم رئیس سینود بود؛ غیر از او 12 نفر دیگر در سینود عضویت داشتند: مطران کی‏یف بر حسب مقام، 6 اسقف بزرگی که توسط مجمع برای مدت 3 سال و 5 اسقفی که به تناوب برای مدت 1 سال انتخاب می‎شدند. از 15 عضو شورای عالی کلیسایی که ریاست آن بر عهده اسقف اعظم بود، 3 اسقف بزرگ توسط سینود منصوب می‎شدند و یک راهب، 5 روحانی «سفید» (کشیشهایی که حق تشکیل خانواده دارند) و 6 مسیحی غیرروحانی توسط مجمع انتخاب می‎شدند.
    عمر شورای عالی کلیسایی در چارچوب کلیسای روسی چندان طولانی نبود. در سال 1921 به علت سر رسیدن مدت 3 ساله بین تشکیل مجامع کلیسایی، مهلت اختیارات اعضای سینود و اعضای شورای عالی کلیسایی که در مجمع سالهای 1918ـ1917 انتخاب شده بودند، تمام شد و ترکیب جدید این نهادها در سال 1923 به وسیله فرمان اسقف اعظم تعیین شد. طی فرمان اسقف اعظم تیخون مورخ 18 ژوئیه 1924 سینود و شورای عالی کلیسایی منحل شدند.
    مجمع کلیسایی که در سال 1945 تشکیل شد، مقررات اداری کلیسای ارتدوکس روسیه را تصویب کرد. بر خلاف اسناد مجمع سالهای 1918-1917 در مقررات سال 1945 کلیسای ما را به رسم قدیمی «کلیسای روسی» نامیدند و نه ‎«کلسیای روسیه‎أی» (rossiyskaya). در ماده 1 مقررات جدید ماده مصوبه 4 نوامبر 1917 تکرار شد که به موجب آن قدرت عالی در کلیسا (قدرت قانونگذاری، اداری و قضایی) به مجمع کلیسایی تعلق دارد. ولی از این جمله اصطلاح “قدرت نظارتی” حذف شد. این اصل نیز حذف شد که مجمع در مواعد معینی تشکیل می‎شود در حالی که در مصوبه سال 1917 تناوب تشکیل مجامع کلیسایی پیشبینی شده بود. در ماده 1 با استناد به قاعده حواری 34 آمده است که کلیسای ارتدوکس روسی تحت ریاست اسقف اعظم مقدس مسکو و سراسر روسیه فعالیت می‎کند و توسط وی و سینود اداره می‎شود. در این ماده بر خلاف مصوبه 7 دسامبر 1917 اشاره‎ای به شورای عالی کلیسایی نیست. چنین نهادی اصلاً مد نظر نبود.
    به موجب مقررات سال 1945 سینود مقدس با سینودی که در سال 1918 تشکیل شد، این فرق را داشت که اختیارات خود را با شورای عالی کلیسایی تقسیم نمی‎کرد و ترکیب دیگری داشت. سینود از اسقف اعظم به عنوان رئیس، مطرانهای کی‎یف، لنینگراد و کروتیتسک به عنوان اعضای دائمی (مجمع اسقفی سال 1961 ترکیب سینود را توسعه داد و کارگزار امور نهاد اسقف اعظم و رئیس بخش روابط خارجی کلیسایی را هم به عضویت سینود پذیرفت)، سه عضو موقت که به تناوب برای مدت شش ماه منصوب می‎شدند متشکل بود. این سه عضو موقت از میان اسقفها با توجه به سلسله مراتب آنها انتخاب می‎شدند.
    در سال هزارمین سالگشت غسل تعمید روسیه، از 6 تا 9 ژوئیه 1988 در صومعه تروئیتسه-سرگیف مجمع کلیسای ارتدوکس روسی تشکیل شد. مهمترین سندی که در این مجمع تصویب شد، اساسنامه اداره امور کلیسای ارتدوکس است. این اساسنامه که هم‎اکنون رسمیت دارد، از 15 فصل متشکل است که هر یک از آنها چند ماده دارد. در مقدمه اساسنامه (“کلیات”) آمده است که کلیسای ارتدوکس روسی، کلیسای خودگردان منطقه‎ای کثیرالمله‎ای است که در وحدت ایمانی و معاشرت عبادی دینی با سایر کلیساهای منطقه‎ای به سر می‎برد. در اساسنامه نام رسمی دیگر کلیسای روسی یعنی «اسقفیت اعظم مسکو» ذکر می‎شود. بر اساس این اساسنامه، ارگانهای عالی قدرت کلیسایی عبارت‎اند از مجمع کلیسایی، مجمع اسقفی، سینود مقدس تحت ریاست اسقف اعظم. به موجب این اساسنامه، مجامع کلیسایی و اسقفی، سینود مقدس و شورای اسقفی از اختیارات دادگاه کلیسایی برخوردار هستند. در ماده 9 مقدمه قید شده است که اسقفیت اعظم، نهادها، حوزه‎های اسقفی و کلیسایی، صومعه‎ها و دیرها و مدارس روحانی از اختیارات مدنی برخوردار هستند.
    به موجب این اساسنامه، مجمع کلیسایی به عنوان ارگان عالی قدرت کلیسایی بر حسب نیاز توسط اسقف اعظم و سینود مقدس تشکیل می‎شود ولی نه کمتر از یک بار در 5 سال. اسقفهای بزرگ، اسقفها، راهبان و مسیحیان غیرروحانی عضو آن هستند. ترتیبات انتخاب روحانیون و غیرروحانیون به مجمع کلیسایی و سهمیه‎های کمی انتخاباتی بر اساس اساسنامه توسط سینود مقدس تعیین می‎شود.
    به موجب اساسنامه سال 1988 به مجمع کلیسایی چنین اختیاراتی اعطا می‎شود: تعبیر مکتب کلیسایی با حفظ وحدت ایمانی و دینی با سایر کلیساهای ارتدوکس، حل و فصل مسایل قانون دینی، عبادی و روابط با غیرروحانیون؛ تصویب، تغییر، لغو و تشریح مصوبات خود. مجمع کلیسایی قدیسان جدید ارتدوکس را اعلام می‎کند، اسقف اعظم مقدس را انتخاب می‎کند و ترتیبات انتخاب او را مقرر می‎کند؛ مصوبات مجمع اسقفی را تأیید می‎کند؛ فعالیت سینود مقدس و
    و نهادهای آن را بررسی می‎کند؛ نهادهای اداری کلیسایی را ایجاد یا لغو می‎کند؛ ترتیبات فعالیت همه دادگاههای کلیسایی را تعیین می‎کند؛ بر روابط بین کلیسا و دولت از دیدگاه کلیسایی نظارت می‎کند؛ در مورد روابط با کلیساهای ارتدوکس و مذاهب دیگر تصمیمگیری می‎کند. مجمع کلیسایی آخرین مرجع کلیسایی برای قضاوت در باره اسقف اعظم و حل همه اموری که مجمع اسقفی تسلیم مجمع کلیسایی کرده است، می‎باشد.
    مجمع کلیسایی توسط اسقف اعظم یا در غیاب وی، توسط کفیل اسقف اعظم تشکیل می‎شود. حدنصاب ضروری برای اینکه مجمع کلیسایی رسمیت داشته باشد، دو سوم همه نمایندگان و از جمله دو سوم مقامات کلیسایی است. مجمع کلیسایی مقررات کار خود را تعیین و با اکثریت آرا هیأت رئیسه، دبیرخانه و ارگانهای کاری دیگررا انتخاب می‎کند. هیأت رئیسه از رئیس و معاونین وی (8 نفر با درجه اسقف بزرگ) متشکل است. مجمع کلیسایی رؤسا، اعضا و دبیران ارگانهای کاری خود را انتخاب می‎کند. هیأت رئیسه، دبیر و رؤسای ارگانهای کاری شورای مجمع را تشکیل می‎دهند که ارگان رئیسه مجمع می‎باشد.
    همه اسقفهای عضو مجمع، «جلسه اسقفی« را تشکیل می‎دهند. این جلسه توسط رئیس مجمع، شورای مجمع بنا به پیشنهاد یک سوم اسقفهای حاضر در مجمع تشکیل می‎شود. این نهاد باید مصوباتی را مورد بررسی قرار دهد که اهمیت خاصی دارند و از نظر احکام دینی و قوانین کلیسایی شک‎آور هستند. اگر تصمیم مجمع توسط دو سوم اسقفهای حاضر رد شود، این تصمیم مجدداً جهت بررسی در مجمع تسلیم می‎شود. اگر بعد از آن نیز دو سوم اسقفها این تصمیم را رد کنند، این تصمیم اعتبار خود را از دست می‎دهد.
    ریاست جلسات مجمع کلیسایی بر عهده رئیس یا یکی از معاونین او است. تصمیمات با اکثریت آرا گرفته می‎شود، مگر اینکه مورد خاصی مطرح شود. چنانچه تعداد برابر آرای منفی و مثبت داده شود، رأی رئیس تعیین کننده می‎شود. مطابق با ماده 20 (فصل 2) اساسنامه، مصوبات مجمع کلیسایی بلافاصله بعد از تصویب رسمیت می‎یابند. در فاصله بین تشکیل مجامع کلیسایی، مجمع اسقفی از قدرت عالی کلیسایی برخوردار است. مطابق با اساسنامه، اسقفهای حوزه‎های اسقفی و رؤسای مؤسسات وابسته به سینود و مدارس روحانی عضو این مجمع هستند. در اساسنامه مقرر شده است که مجمع اسقفی حد اقل یک بار در دو سال یا در صورت لزوم تشکیل می‎شود. مجمع اسقفی در آستانه مجمع کلیسایی پیشنهاداتی در زمینه دستورروز، برنامه و مقررات جلسات مجمع کلیسایی و نیز ترتیبات انتخاب اسقف اعظم مطرح می‎کند. وظایف مجمع اسقفی شامل فعالیتهای ذیل است: حفظ و پاسداری از خلوص و پاکی مکتب ارتدوکس و موازین اخلاقی مسیحی، حل و فصل مسایل اصولی دینی، عبادی و آموزشی؛ اعلام قدیسان جدید، تشکیل و لغو حوزه‎های اسقفی، مؤسسات وابسته به سینود و مدارس روحانی عمومی کلیسایی. سینود مقدس تابع مجمع اسقفی است. مجمع اسقفی مرجع اولی است که می‎تواند انحرافات دینی، قانونی در فعالیت اسقف اعظم را بررسی کند. این مجمع به عنوان مرجع دوم، اختلافات بین اسقفها، پرونده‎های مربوط به تخلفات اسقفهای بزرگ و همه اموری را که سینود مقدس جهت صدور حکم نهایی تسلیم این مجمع کرده است، بررسی می‎کند. اسقف اعظم یا جانشین اسقف اعظم رئیس مجمع اسقفی است. هیأت رئیسه مجمع اسقفی از نظر ترکیب خود با سینود برابر است؛ دبیر این مجمع از میان اعضای سینود انتخاب می‎شود. تصمیمات این مجمع به استثننای موارد خاصی که در مقررات کار آن ذکر شده است، با اکثریت آرا گرفته می‎شود. چنانچه تعداد برابر آرای منفی و مثبت داده شود، رأی رئیس تعیین کننده می‎شود. مصوبات مجمع اسقفی (همانند مصوبات مجمع کلیسایی) بعد از تصویب رسمیت می‎یابد ولی تأیید نهایی این تصمیمات با مجمع کلیسایی است.
    مطابق با اساسنامه، اسقف اول کلیسای ارتدوکس روسی لقب اسقف اعظم (پاتریک) مقدس مسکو و سراسر روسیه را دارد. او در میان اسقف اولویت دارد و تابع مجامع کلیسایی و اسقفی است. در همه معابد کلیسای ارتدوکس روسی نام اسقف اعظم ذکر می‎شود. اسقف اعظم مقدس همراه با سینود مقدس اداره امور کلیسایی را بر عهده دارد: «روابط بین اسقف اعظم و سینود مقدس طبق سنت شناخته شده به وسیله قاعده 34 حواریون مقدس و قاعده 9 مجمع آنتیوخیا تنظیم می‎شود» (فصل 4، ماده 5، اساسنامه). اسقف اعظم مجامع کلیسایی و اسقفی و جلسات سینود را تشکیل می‎دهد و ریاست آنها را برعهده دارد. او مسئول اجرای مصوبات مجامع و سینود است؛ گزارش زندگی کلیسایی در فاصله بین تشکیل مجامع را تسلیم مجامع می‎کند، به عنوان متصدی امور بر فعالیت مؤسسات سینود و مدارس روحانی نظارت می‎کند، پیامهایی برای تمام کلیسای ارتدوکس روسی صادر می‎کند، با سران کلیساهای ارتدوکس دیگر و مذاهب دیگر روابط برقرار می‎کند و در برابر قدرت دولتی نمایندگی کلیسای روسی را برعهده دارد. اسقف اعظم فرمانهایی در باره انتصاب اسقفهای حوزه‎های اسقفی و نهادهای کلیسایی، سران مؤسسات سینود، رؤسای مدارس روحانی و سایر مسئولینی که توسط سینود منصوب می‎شوند، صادر می‎کند. او موظف است به موقع اسقفهای بزرگ را در کرسی‎های خالی شده منصوب کند و بر اجرای وظایف خود توسط اسقفهای بزرگ نظارت کند و نیز اداره موقت حوزه‎های اسقفی را به اسقفها محول کند. او حق دارد از همه حوزه‎های اسقفی کلیسای روسی دیدار به عمل آورد و اسقفها را نصیحت برادرانه بکند. او شکایت‎نامه‎هایی از کارهای اسقفهای بزرگ دریافت می‎کند و به آنها ترتیب اثر می‎دهد. اسقف اعظم به اسقفها القاب و نشانهای کلیسایی اعطا می‎کند و به روحانیون و غیرروحانیون “نشان” می‎دهد. او همچنین اعطای درجات و القاب کلیسایی را تأیید می‎کند.
    اسقف اعظم همچنین اسقف حوزه اسقفی مسکو می‎باشد. بنا به سفارش وی، “خلیفه پاتریک“ اداره امور این حوزه اسقفی را برعهده دارد. او درجه مطران «کروتیتسک» و «کولومنا» را داراست (حوزه اسقفی مسکو شامل سرزمین مسکو و منطقه مسکو است. حاکمیت اداری خلیفه پاتریک شامل کلیساها و سایر بخشهای کلیسای ارتدوکس روسی واقع در سرزمین شهر مسکو نیست).
    درجه اسقف اعظم مادام العمر است. در صورت وفات اسقف اعظم، بازنشستگی وی یا ترک تخت پاتریک به دلایل دیگر، سینود مقدس تحت ریاست مطران کی‎یف از میان اعضای دائمی خود کفیل اسقف اعظم را انتخاب می‎کند. مطابق با مقررات اداره کلیسای ارتدوکس روسی که توسط مجمع کلیسایی سال 1945 صادر شد، کفیل اسقف اعظم انتخاب نمی‎شد بلکه عضو دائمی ارشد سینود (از نظر زمان کسب درجه اسقفی) کفیل اسقف اعظم می‎شد. سینود مقدس تحت ریاست کفیل اسقف اعظم تا انتخاب اسقف اعظم جدید کلیسا را اداره می‎کند. کفیل اسقف اعظم و سینود مقدس حداکثر 6 ماه بعد از رها شدن تخت اسقف اعظم، مجمع سراسری کلیسایی را تشکیل می‎دهند تا اسقف اعظم جدید انتخاب شود.نامزد مقام اسقف اعظم باید اسقف بزرگ کلیسای ارتدوکس روسی باشد، تحصیلات دینی داشته باشد، از تجربه کافی در عرصه اداره امور کلیسا برخوردارباشد. او باید به نظم قانونی کلیسایی پایبند باشد و اعتبار بالا داشته باشد و از اعتماد اسقفها، روحانیت و غیرروحانیون برخوردار باشد. او باید نزد افراد و مقامات غیرکلیسایی هم شهرت نیک داشته باشد. حد اقل سن اسقف اعظم کلیسای ارتدوکس روسی، 40 سال است. در اساسنامه‎ای که در سال 1988 تصویب شد، اصلی وجود دارد که نامزد مقام اسقف اعظم باید شهروند اتحاد شوروی باشد. بعد از فروپاشی اتحاد شوروی این اصل رسمیت حقوقی خود را از دست داد.
    در فاصله بین تشکیل مجامع کلیسایی، سینود مقدس تحت ریاست اسقف اعظم قدرت عالی قانونگذاری، اجرایی و قضایی را به عمل می‎آورد. سینود جوابده مجامع کلیسایی و اسقفی است. سینود از رئیس (اسقف اعظم یا کفیل او) و 6 عضو دائمی و 6 عضو موقت که اسقفهای حوزه‎های اسقفی هستند، متشکل است. مجمع اسقفی سال 1989 اساسنامه را تغییر داد و ترکیب سینود را توسعه داد. مطران کی‎یف و سراسر اوکراین (رئیس کلیسای ارتدوکس اوکراین)، مطران سنت‎پطرزبورگ و «لادوگا»، مطران «کروتیتسک» و «کولومنا»، مطران «مینسک» و «سلوتسک»، کارگزار نهاد اسقف اعظم مسکو و رئیس بخش روابط کلیسایی خارجی اعضای دائمی سینود هستند. اعضای موقت بر حسب سابقه کسب درجه اسقفی (به شرط فعالیت دو ساله در ریاست حوزه اسقفی) برای یک اجلاس سینود احضار می‎شوند. سال سینود به دو اجلاس تقسیم شده است: اجلاس تابستانی (از مارس تا اوت) . اجلاس زمستانی (از سپتامبر تا فوریه).
    وقتی که اسقف اعظم نمی‎تواند ریاست جلسه سینود را بر عهده داشته باشد، عضو ارشد دائمی سینود جای او را می‎گیرد. کارگزار نهاد اسقف اعظم مسکو، دبیر سینود می‎باشد. در سینود تصمیمات بر اساس توافق عمومی یا با اکثریت آرا اتخاذ می‎شود. وقتی که آرای منفی و مثبت برابر است، رأی رئیس تعیین کننده می‎شود.
    در ماده 20 (فصل 5) اساسنامه آمده است: «در مواردی که اسقف اعظم کشف می‎کند که تصمیم متخذه جوابگوی منافع و مصالح کلیسا نیست، او اعتراض خود را اعلام می‎کند. اعتراض باید در همان جلسه اعلام و سپس طی مدت 7 روز به صورت کتبی بیان شود. بعد از گذشت این زمان مسأله مجدداً توسط سینود مقدس بررسی می‎شود. اگر اسقف اعظم حاضر نشود با تصمیم جدید سینود در این مورد موافقت کند، این تصمیم به حال تعلیق در آمده و جهت بررسی مجدداً تسلیم مجمع اسقفی می‎شود. اگر این کار فوریت داشته باشد و نتواند به تعویق بیفتد، اسقف اعظم به صلاحدید خود عمل می‎کند. تصمیمی که توسط اسقف اعظم گرفته می‎شود، توسط مجمع اضطراری اسقفی بررسی شده و نهایتاً عملی می‎شود».
    وظایف سینود مقدس دربرگیرنده نظارت بر نگهداری و تعبیرصحیح و دست نخورده دین ارتدوکس و موازین اخلاق و قوای مسیحی، حفظ وحدت با کلیساهای ارتدوکس برادر، سازماندهی زندگی داخلی و فعالیت خارجی کلیسا، تعبیر مصوبات مربوط به احکام کلیسایی و حل مشکلات در کاربرد این مصوبات، بررسی مسایل عبادی، انتشار مصوبات انضباطی و تأمین مناسبات شایسته بین کلیسا و دولت است. سینود مقدس اسقفهای بزرگ را منصوب و در موارد استثنایی به مناطق اسقفی دیگر منتقل و بازنشسته می‎کند؛ اسقفها را به اجلاس سینود احضار می‎کند و گزارشهای اسقفها را استماع می‎کند. سینود رؤسای مؤسسات وابسته به سینود، معاونین آنها و رؤسای مدارس روحانی را منصوب می‎کند.
    سینود مقدس فعالیت مؤسسات وابسته به سینود را اداره می‎کند، بودجه مرکزی کلیسایی و بودجه‎های مؤسسات سینود و مدارس روحانی را بررسی و تصویب می‎کند و گزارش اجرای بودجه را استماع می‎نماید. سینود نام حوزه‎های اسقفی را تغییر می‎دهد، ایجاد مؤسسات حوزه‎های اسقفی را تأیید می‎کند، اساسنامه‎های صومعه‎ها و دیرها را تصویب می‎کند، در موارد استثنایی رؤسای صومعه‎ها و دیرها را منصوب می‎کند (غیر از صومعه‎ها و دیرهای مناطق مطرانی ویژه). چنانچه کشیشها و دیاکن‎هایی که از درجه روحانی خلع ید و از خدمت کلیسایی منع شدند و توسط دادگاه رده اول از کلیسا طرد شدند، تقاضای استیناف کنند، سینود حکم دادگاه رده دوم را دارد.
    مؤسسات سینود توسط مجامع کلیسایی و اسقفی و توسط سینود مقدس تأسیس و منحل می‎شوند و جوابده این مجامع و سینود هستند. ریاست مؤسسات سینود با اسقفهایی است که توسط سینود منصوب می‎شوند. مؤسسات سینود بر اساس مقرراتی فعالیت می‎کنند که سینود مقدس تأیید می‎کند.
    کلیسای منطقه‎ای مجموع حوزه‎های اسقفی است که یک اسقف در رأس هر یک از آنها قرار دارد. در اساسنامه جاری اداره کلیسای ارتدوکس روسی (مصوبه سال 1988) حوزه اسقفی به این صورت وصف می‎شود: “کلیسای محلی تحت ریاست اسقف و متشکل از جمعیتهای وابسته به یک معبد کلیسایی و صومعه‎ها و دیرهای این منطقه با حفظ وحدت معنوی بین آنها”. اسقف حوزه اسقفی توسط سینود برگزیده و منصوب می‎شود. در صورت لزوم یک اسقف درجه پایین‎تر به عنوان دستیار او منصوب می‎شود که خود اسقف حاکم اختیارات او را تعیین می‎کند. نامزد مقام اسقف باید حداقل 30 سال داشته باشد، راهب یا کشیش ازدواج نکرده‎ای باشد (در مورد آخر او باید قبل از کسب درجه اسقفی رهبانیت بپذیرد). نامزد ریاست حوزه اسقفی باید از نظر اخلاقی و تحصیلی واجد شرایط درجه بالای اسقف باشد.
    در حوزه اسقفی، اسقف حاکم از تمامی قدرت در امور مکتب دینی، اخلاقی مسیحی، مراسم عبادی و نظارت بر مسیحیان برخوردار است. او روحانیون را منصوب می‎کند و به آنها درجه اعطا می‎کند، کارمندان مؤسسات اسقفی را منصوب می‎کند و رهبانیت روحانیون را متبرک می‎کند.اسقف حاکم روحانیون حوزه‎های اسقفی دیگر را فقط در صورت دارا بودن “برگ اجازه خروج” قبول می‎کند. اسقف حاکم جلسات اسقفی و شورای اسقفی را تشکیل داده و رئیس این نهادها می‎باشد. او به عنوان رئیس ارشد بر همه سازمانهای حوزه اسقفی و صومعه‎ها و دیرهایی که در خاک آن واقع شده‎اند، نظارت می‎کند. بدون موافقت اسقف حاکم هیچ تصمیم ارگانهای اداری حوزه اسقفی نمی‎تواند اجرا شود. اسقف حاکم پیامهایی به مسیحیان حوزه اسقفی خود صادر می‎کند؛ گزارشهای سالانه زندگی حوزه خود را تدوین و به اسقف اعظم ارسال می‎کند؛ نماینده حوزه اسقفی خود در برابر مقامات دولتی می‎باشد.
    اسقف حاکم بر حفاظت از دین و ایمان، اخلاق مسیحی و تقوای مسیحیان حوزه خود و بر صحت اجرای مراسم کلیسایی نظارت می‎کند؛ او مسئول اجرای مصوبات مقامات عالی قدرت کلیسایی و رعایت موازین اساسنامه کلیسای ارتدوکس است. اسقف حاکم از معابد مسیحی حوزه خود بازدید می‎کند، بر فعالیت روحانیت نظارت می‎کند و برای ارتقای سطح معنوی و اخلاقی روحانیون و تکمیل دانش آنها کوشش می‎کند. اسقف حاکم مسئول تربیت روحانیون و تربیت دینی و معنوی مردم متدین است؛ او بر موعظه‎های کلیسایی نظارت می‎کند. اسقف حاکم پیشنهاد اعطای نشانهای کلیسایی به روحانیون و غیرروحانیون شایسته را به اسقف اعظم ارسال می‎کند و در حدود اختیارات خود به افراد شایسته نشان اعطا می‎کند. اسقف حاکم مسئول ساخت و تعمیر کلیساها، خانه‎های دعا و کلیساهای کوچک و تجهیز آنها مطابق با سنت کلیسایی است. او کلیساهای جدید را تبرک می‎کند و از آوازخوانی و شمایل‎سازی کلیسایی مواظبت می‎نماید. او به امور نیکوکاری و کمکهای خیریه رسیدگی می‎کند و کلیساهای محلی را به همه لوازم کلیسایی مجهز می‎کند. اسقف حاکم که بر رعایت انضباط کلیسایی نظارت می‎کند، حق دارد روحانیون و غیرروحانیون را مجازات کند (مجازات روحانیون شامل مؤاخذه، برکناری از مقام و خلع ید موقت از خدمت روحانی است؛ برای غیرروحانیون – طرد موقت از کلیسا). او پرونده‎های جنایات سنگین روحانیون و غیرروحانیون را به دادگاه کلیسایی سپرده و حکم این دادگاه را تأیید می‎کند. اسقف حاکم مطابق با قوانین دینی مسایل نکاح و طلاق کلیسایی را حل می‎کند.
    در حوزه کلیسایی که اسقف خود را از دست داده است، یک اسقف موقت توسط اسقف اعظم منصوب می‎شود که در شرایط عادی یک حوزه اسقفی نمی‎تواند بیش از 40 روز بدون اسقف بماند. اسقف حاکم بعد از رسیدن به سن 75 سالگی استعفانامه خود را تسلیم اسقف اعظم می‎کند. سینود مقدس به طور موقت این تقاضا را ارضا می‎کند. مجلس حوزه اسقفی، ارگان عالی است که اسقف حاکم به وسیله آن حوزه اسقفی خود را اداره می‎کند. مجلس حوزه اسقفی از تعداد برابر روحانیون و غیرروحانیون متشکل است و جلسات آن حداقل سالی یک بار توسط اسقف حاکم تشکیل می‎شوند. ترتیبات انتخاب اعضای مجلس حوزه اسقفی توسط مقامات حوزه اسقفی تعیین می‎شود. اختیارات مجلس حوزه اسقفی شامل انتخاب اعضای مجلس کلیسایی و اعضای شورای حوزه اسقفی، تأسیس مؤسسات حوزه اسقفی و نظارت بر جریان امور حوزه اسقفی و تأمین مالی این فعالیت و استماع گزارشهای ریاست حوزه اسقفی در باره جنبه‎های مختلف زندگی حوزه است. اسقف حاکم، رئیس مجلس حوزه اسقفی است. مجلس حوزه اسقفی معاون رئیس و دبیر مجلس را انتخاب می‎کند. تصمیمات مجلس حوزه اسقفی با اکثریت آرا اتخاذ می‎شود و در صورت برابری آرا، رأی رئیس جلسه تعیین کننده می‎شود.
    شورای حوزه اسقفی حداقل از 4 روحانی با درجه “پرسویتر” متشکل است که نیمی از آنها توسط اسقف حاکم منصوب می‎شوند و دیگران توسط مجلس حوزه اسقفی برای مدت 1 سال انتخاب می‎شوند. اسقف حاکم رئیس این شورا می‎باشد. شورای حوزه اسقفی حداقل یک بار در هر سه‎ماه تشکیل جلسه می‎دهد. اسقف حاکم دبیر شورای حوزه اسقفی را منصوب می‎کند. در صورت عدم رسیدن به توافق همه اعضا، تصمیمات این شورا با اکثریت آرا گرفته می‎شود. چنانچه آرای منفی و مثبت برابر باشد، رأی رئیس تعیین کننده می‎شود. شورای حوزه اسقفی موظف است تصمیمات و مصوبات مجلس حوزه اسقفی را اجرا کند، گزارشهای عملکرد سالانه خود را تسلیم مجلس حوزه اسقفی بکند، منابع مالی تأمین مخارج حوزه اسقفی و کلیساهای منفرد را جستجو کند، مرزهای جمعیتهای کلیسایی را تعیین کند، گزارشهای کشیشهای کلیساهای محلی را بررسی کند، بر فعالیت شوراهای کلیسایی نظارت کند، به بازرسی مالی مؤسسات حوزه اسقفی بپردازد، با طرحهای ساختمان، تعمیر و مرمت معابد آشنا شود و تأمین مالی روحانیون و کارکنان کلیسایی خارج از رده خدمت را بر عهده خود بگیرد.
    
□