نگاه جدید روسیه به جهان اسلام

به نظر می رسد که روس ها برنامه ای جدی برای تعامل مثبت با جهان اسلام در پیش گرفته اند. این برنامه به ویژه با توجه به مشکلاتی که طی سال های اخیر میان آمریکا و کشورهای مسلمان روی داده است، قایل درک باشد. در چارچوب چنین برنامه ای، طی یکسال گذشته نشست هایی با متفکران و محققان کشورهای مسلمان برگزار کرده اند.
    در روزهای 7 و 8 فروردین در مسکو همایشی روسی ـ اسلامی تحت عنوان «نگرش استراتژیک: روسیه ـ جهان اسلام» برگزار شد و در آن سیاستمداران برجسته و نیز کارشناسانی از روسیه و کشورهای اسلامی، از جمله اندونزی، اردن، ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت، پاکستان و ... شرکت یافتند. وظیفه اصلی این همایش در تنظیم نگرشی استراتژیک نسبت به مشکلات جهان اسلام معاصر و ایجاد طرحی برای مشارکت روسیه با کشورهای اسلامی بود.
    شرکت کنندگان در اجلاس اول همایش یاد شده، در این رابطه توافق نظر داشتند که یکی از اصلی ترین مخازرات در جهان امروز، تقسیم آن طبق اصول «مذهبی ـ تمدنی» و اگر ذقیق تر بگوییم، به دو بخش مسلمان و غیر مسلمان می باشد. در کل موضوعات اصلی اولین نشست، مسائلی از قبیل مشکلات جهان اسلام معاصر و در وحله اول طبیعت افراط گرایی اسلامی، اسلام و تروریسم، امکانات مسامحه مذهبی در اسلام، و نیز امکان گفتگوی تمدن ها و طبیعتاً تمدن های غرب مسیحی و اسلام، بودند که در آینده ای قابل رویت نیز به شکل کنونی خود باقی خواهد ماند. در اجلاس بدین اشاره شد که بسیاری از سازمان های تروریستی در وحله اول «القاعده» تنها لباس اسلامی به تن می کنند. در حالی که خود کشورهای اسلامی که دارای رژیم هایی متعادل و یا عرف هستند، مورد حمله مستقیم القاعده قرار می گیرند.
    این نشست به ریاست «یونگی پریماکوف» نخست وزیر اسبق روسیه در مسکو برگزار شد. «بنیامین پایوف» نماینده ویژه وزارت امور خارجه روسیه در امور ارتباط با سازمان کنفرانس اسلامی به خبرگزاری «نووستی» اعلام کرد که در این دیدار رؤسا وزرای اسبق امورخارجه در حدود بیست کشور مسلمان شرکت خواهند کرد. پایوف تأکید کرد: «ما برای این دیدار اهمیت خاصی قائلیم. این گام برای اولین بار بعد از آنکه روسیه به عنوان ناظر در سازمان کنفرانس اسلامی پذیرفته شد، برداشته می شود.« به گفته وی در دوران ما »شناخت بهتر یکدیگر و تربیت روحیه تحمل و مسامحه» بسیار حائز اهمیت یوده و روسیه به عنوان یک کشور اوراسیای باید پلی میان شرق و غرب باشد.
    این نشست با پیام پوتین آغاز و به کارکرد در متن پیام «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه به شرکت کنندگان در اولین دیدار گروه «نگرش استراتژیک: روسیه ـ جهان اسلام» که در مسکو برگزار شد، آمده است که توسعه روابط گسترده با جهان اسلام یکی از اولویت های مهم سیاست خارجی روسیه می باشد. در پیام رئیس جمهور روسیه که توسط «یونگی پریماکوف» رئیس اتاق بازرگانی و صنایع روسیه قرائت شده، آمده است: «توسعه روابط گسترده با جهان اسلام یکی از اولویت های مهم سیاست خارجی روسیه است. باعث خوشحالیست که دیالوگ ما به طور ثمربخشی گسترش پیدا می کند. تا انداز ای می توان گفت که مقام ناظر برای روسیه در سازمان کنفرانس اسلامی باعث این امر شده است.» «کشور ما از قبل و به طور سنتی روابطی حسن ده و ساختاری با کشورهای اسلامی داشته است. روسیه در کسب استقلال بسیاری از آن ها حمایت و برای تحکیم اقتصاد ملی همکاری نموده است.» او تأکید کرد: «یقین دارم که تهدیدات تروریسم بین المللی و گسترش سلاح کشتار جمعی، تلاش برای تحریک مناقشه بین تمدن ها سبب خواهند شد که جامعه بین المللی همکاری نزدیک تری داشته باشد. فقط با همراه کردن تلاش هایمان می توانیم جوابی در خور و مؤثر به این تهدیدات بدهیم.» پوتین همچنین اظهار امیدواری نمود که عملکرد گروه نگرش استراتژیک باعث دستیابی به این اهداف بشود.
    پریماکوف روز دوشنبه ضمن سحنرانی در نشست گروه «نگرش استراتژیک: روسیه ـ جهان اسلام» اظهار داشت: این کشور (آمریکا) مدل دموکراسی خود را با توسل به زور به کشورهای مسلمان نشین صادر می کند. تا کنون عراق سوژه چنبن صادراتی شده و سوریه و ایران نیز ممکن است دچار شوند. « وی خاطرنشان ساخت: «آمریکا نه تاریخ، نه نیروهای داخلی و نه سنت های موجود در این کشورها را به حساب نمی آورد. نتیجه چنین صادرات دموکراسی با توسل به زور، همان طور که عراق نشان داد، تنها نشر تروریسم و مجاذله و برخورد در بستر مذاهب می باشد.»
    شرکت کنندگان در گروه نگرش استراتژیک «روسیه ـ جهان اسلام» قصد دارند پیشنهاداتی را به مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه کنند، مبنی بر اینکه در برنامه های آموزشی کشورهای جهان درس مسامحه بردباری و مذهبی و روابط محترمانه نسبت به فرهنگ های گوناگون گنجانده شوند. در بیانیه نهایی اولین دیدار این گروه آمده است که: «تحقیق چنین پروژه ای می تواند عملاً نقشی عمده در برقراری دیالوگ میان تمدن ها، نه تنها در کلام، بلکه در عمل نیز داشته باشد.» این گروه همچنین پیشنهاد تشکیل یک ارگان رایزنی ثابت تحت عنوان «شورای تمدن ها» را نیز برای پیشبرد ایده های مشارکت بین تمدن ها، به دبیر کل سازمان ارائه می دهد. در بیانیه این نشست گفته شده است که «این امر بدون تردید کمک به برقراری صلح و شکوفایی نموده و تبدیل به گامی جدی در مبارزه مشترک با تروریسم بین الملل خواهد شد.»
    در مجموع به نظر می رسد روس ها پس از دو سه دهه برخورد و درگیری با کشورها و جوامع مسلمان (از سال 1979 در افغانستان تا حوادث بوسنی و هرزه گوین و کزوو و چچن و داغستان) و حمایتی که غربی ها و متحدان آن ها نظیر عربستان، ترکیه، پاکستان و ... از گروه های اسلامی ضد شوروی، ضد ارتدوکس و ضد روسی داشته اند، اینک به این نتیجه رسیده اند که چنین برخوردهایی بیشتر به نفع قدرت های غربی بوده است.