فعالیتهای فرهنگی ـ اقتصادی آمریکا در منطقه

1ـ مؤسسه توسعه بین المللی آمریکا (USAID)
   
    از سال 1992 میلادی، دولت آمریکا از طریق مؤسسه بین المللی توسعه، که مؤسسه ای غیر دولتی و فعال در جمهوریهای آسیای مرکزی و قفقاز می باشد کمکهایی را در حدود 180 میلیون دلار در اختیار جمهوری قرقیزستان قرار داده است. ارائه کمک و حمایتهای لازم در امور مربوط به توسعه قرقیزستان، وظیفه و مأموریت اصلی مؤسسه مذکور در این جمهوری آسیای مرکزی اعلام شده است. بر اساس گزارش اعلام شده تنها در سال 1999 بیش از 9 هزار تن از شهروندان قرقیزی در برنامه ها و طرحهای آموزشی و تبادل بین المللی این مؤسسه شرکت نموده اند.
    مؤسسه توسعه بین المللی آمریکا ضمن حمایت از سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در قرقیزستان، ایجاد زمینه و شرایط برای شرکت فعال شهروندان آن جمهوری در امر بهبود وضعیت وشرایط زندگی و جامعه قرقیز را بعنوان یکی دیگر از اهداف خود پی ریزی و دنبال نموده است. مؤسسه توسعه بین المللی همچنین برنامه ها و فعالیتهای بیش از 80 مؤسسه و سازمان غیردولتی و همکار را از طریق انعقاد قرارداد همکاری و ارائه آموزشهای لازم، خدمات (کمکهای فنی) و مشورت به منظور اجرای اهداف فوق الذکر و تأمین اهداف سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا ـ توسعه پلورالیسم (تکثرگرایی) در دولتهای جدید آسیای مرکزی ـ حمایت و تأمین مالی می نماید. فعالیتهای دفتر نمایندگی مؤسسه غیردولتـی اینتر نیوز در جمهوری قرقیزستان نیز با حمایت و پشتیبانی مالی این مؤسسـه صورت میگیـرد. آژانـس آمریکـایی توسـعه بیـن الـمللی،طرح استراتژیک جدیدی در ارمنستان تدارک دیده است. تمرکز اصلی استراتژی این آژانس در دوره زمانی 2008 ـ 2004، ایجاد اشتغال، توسعه حاکمیت دموکراتیک و توسعه گرا و گسترش نظام تأمین اجتماعی اعلام شده است. جهت نیل به این اهداف مؤسسه توسعه بین المللی آمریکا توسعه ظرفیت انسانی و قابلیت های سیستمی ارمنستان را جهت پذیرا شدن تغییرات مانا مد نظر دارد و قصد دارد تا با پیشرفته ساختن روشهای اجرایی این اصلاحات و قابلیت نهادهای کلیدی، این مهم را به انجام برساند.
    استراتژی جدید این آژانس عبور از همیاری و کمک های مستقیم انسانی به کمک های غیر مستقیم ولی دراز مدت است. با توجه به اینکه ارمنستان قوانین جدیدی را برای توسعه اقتصاد بازار آزاد وضع کرده است و به سمت رسیدن به معیارها و ملاکهای جامعه باز و دموکراتیک در حرکت است، استراتژی جدید آن جهت پیاده سازی اصلاحات مورد نظر خود براین امور مبتنی است: رقابتیتر کردن اقتصاد، نظارت پاسخگو و مسئولانه بر منابع طبیعی و انرژی، ایجاد مؤسسات دولتی و خصوصی شفاف تر جهت پاسخگویی به نیازهای جامعه و توسعه خدمات بهداشتی و تأمین اجتماعی. این استراتژی با همکاری دولت ارمنستان، بخش خصوصی، نمایندگان جامعه مدنی و نهادهای غیر دولتی تهیه و تدوین شده است.
    آژانس آمریکایی توسعه بین المللی یکی از مؤسسات آمریکایی است که در طی دوران 12 ساله پس از فروپاشی نظام کمونیستی فعالیت های چشمگیری در امور متنوع اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ارمنستان انجام داده است.
   
    مؤسسه خانه آزادیFreedom House >
    مؤسسه «خانه آزادی» سازمانی است که چندین سال است در زمینه های مختلف مرتبط با دموکراسی، آزادی اندیشه و رسانه ها در سطح جهان فعالیت می کند و گزارشهای سالانـه این مؤسسه در این زمینه ها مورد استناد مراکز و محافل مختلف تحقیقاتی و پژوهشی قرار میگیرد. مقر این مؤسسه در نیویورک می باشد. در گزارش سالانه ارائه شده توسط مؤسسه خانه آزادی در خصوص وضعیت آزادی رسانه های جمعی در جهان در سال 2004 میلادی، کشورهای شوروی سابق ـ لتونی، لیتوانی و استونی ـ به عنوان کشورهای «تقریباً آزاد» معرفی شده اند، در حالیکه ترکمنستان در کنار کوبا و کره شمالی در انتهای لیست قرار دارد. در گزارش مذکور همچنین جمهوری ارمنستان همراه با کشورهای آفریقای مرکزی، مالدیو، موریتانی و سنگاپور، از نظر وضعیت آزادی رسانه های جمعی به عنوان کشوری «غیر آزاد» شناخته شده و مکانهای 135 تا 139 را در بین 193 کشور جهان به خود اختصاص داده است. دانمارک با بیشترین حد آزادی رسانه ای در صدر این لیست قرار دارد و کره شمالی به عنوان کشوری با بدترین وضعیت از این منظر معرفی شده است. این مؤسسه در برخی از جمهوری ها از جمله اوکراین وازبکستان دارای دفتر نمایندگی می باشد. معمار اصلی انقلاب نارنجی در اوکراین می باشد.
     عملیات سری ایالات متحده برای تغییر حکومتها در اروپای شرقی از الگوی خاصی برخوردار بوده و اوکراین نیز در قالب این استراتژی قرار گرفته است. انتخابات بلگراد در سال 2000 برای برکناری اسلوبودان میلوشویچ رئیس جمهور وقت صربستان توسط ریچارد مایلز سفیر ایالات متحده سازماندهی و هدایت شده بود. منابع مختلفی در خود بالکان و خارج از آن به خوبی این موضوع را در نوشته های خود ثبت نموده اند. نکته مهم آن است که همین آقای مایلز به گرجستان اعزام شد و سال بعد در آنجا نقشه سرنگونی ادوارد شواردنادزه را به اجرا درآورد و میخائیل ساآکاشویلی را به جای وی نشاند که دست پرورده آمریکا و از طرفداران ناتو است و مسکو میانه خوبی با وی ندارد. جیمز بیکر نیز در این راستا نقش مهمی را ایفا نمود و برخی نیز در آن به این موضوع اشاره نمودند. گفته می شد که مایلز در کی یف نیز به همراه سفیر آمریکا در اوکراین «جان هربست» که سفیر سابق آمریکا در ازبکستان نیز بود به توطئه مشغول است. سازمان «جوانان دموکرات» اوکراین معروف به «Pora» یک نهاد دست نشانده و ساخته شده به دست آمریکاست. این سازمان از روی سازمان جوانان بلگراد به نام «Otpor» الگوبرداری شده که مایلز آن را نیز با کمک «NED» (سازمان کمک ملی برای دموکراسی)، سازمان جامعه باز سوروس، «USAID»، و چند اسم آشنای دیگر تشکیل داده بود. «Pora» یک نشانه تصویری برای نمایش در رسانه های غربی طراحی نمود که عبارت بود از طرح هوشمندانه یک مشت گره کرده سیاه و سفید. این سازمان حتی از یک نام مستعار نیز برخوردار شد که عبارت بود از «انقلاب دانه های بلوط» که آن را به بلوط هایی تشبیه می نمود که روی آتش کباب می شوند.
     ساآکاشویلی پیش از به قدرت رسیدن توسط مایلز به بلگراد آورده شد تا در مورد الگوی اجرا شده در آنجا مطالعه کند. یکی از بخشهای مهم بازی رسانه های غربی طرح این ادعا بود که یوشچنکو برنده اصلی نظرسنجی های به عمل آمده از رأی دهندگان بوده است. اما آنچه بیان نگردیده این حقیقت است که مسئولان انجام نظرسنجی از رأی دهندگانی که از محل اخذ رأی خارج می گردند تعلیم دیده آمریکا هستند و توسط سازمانی با عنوان «خانه آزادی» آموزش دیده اند که یک مؤسسه وابسته به محافظه کاران جدید در واشنگتن است. خانه آزادی حدود 1000 نفر را برای نظارت بر انتخابات آموزش داد که همگی با صدای بلند، یوشچنکو را 11 امتیاز جلوتر از رقیبش معرفی نمودند.
    این ادعاها موجب برانگیخته شدن تظاهرات عمومی علیه تقلب در انتخابات شد. رئیس کنونی خانه آزادی، رئیس سابق سیا و محافظه کار جدید، آدمیرال جیمز وولسی است که جنگ دولت بوش علیه تروریسم را «جنگ جهانی چهارم» می داند. یکی از اعضای مدیره خانه آزادی کسی نیست جز برژینسکی. بدین ترتیب بعید است که خانه آزادی را بتوان یک سازمان بی طرف در زمینه حقوق بشر به حساب آورد.
   
    3ـ بنیادکمک ملی به دموکراسی
    (NED)National Endowment For Democracy
    مؤسسه کمک ملی به دموکراسی در دوره اول ریاست جمهوری رونالد ریگان و توسط کنگره ایالات متحده آمریکا تأسیس شده و هدف آن واگذاری برخی وظایف سیا به بخش خصوصی و بری نمودن واشنگتن از اتهام مداخله جویی در امور دیگر کشورها می باشد. این مؤسسه خود را تشکیلاتی توصیف می کند که غیر انتفاعی، غیردولتی، دوحزبی و ارائه کننده کمکهای مختلف است و وظیفه آن تلاش برای تحکیم دموکراسی در اقصی نقاط جهان است. تأسیس مؤسسه کمک ملی به دموکراسی NED)) در حقیقت با هدف تقویت تأثیرگذاری سیاسی ایالات متحده در نقاط مختلف جهان صورت گرفت. چرا که با وجود قانون ممنوعیت سیا از ورود به مباحث دموکراتیک که در سال 1977 به دستور جیمی کارتر بــه NEDصورت گرفت، نقش برون مرزی آمریکا تضعیف شده بود و وابستگان آن پیوسته با اتهاماتی روبرو بوده اند که حاکی از پشتیبانی آنها از نامزدهای مخالف و پیشبرد حرکتهای خرابکارانه در کشورهایی است که دولتهایشان با وجود آنکه از طریق دموکراتیک انتخاب شده اند، تهدیدی برای منافع ایالات متحده به حساب می آیند.
    بنا به گفته رسانه های انگلیسی و دیگر منابع، سازمان NED وابسته به دولت آمریکا و بنیاد کارنگی به همراه سازمان USAID وابسته به وزارت امور خارجه همگی در تغییر حکومت در اوکراین دست داشتند. شایان ذکر است که ویکتور یوشچنکو از مدتها پیش یعنی از نوامبر سال 2001 در میهمانیهای شام دولت بوش شرکت می نمود که هزینه آن از سوی بنیاد کمک ملی به دموکراسی (NED) تأمین شده و این بنیاد نیز منابع مالی خود را از کنگره دریافت می کند. صاحبنظران معتقدند که اعتراض عمومی و آشکار به نتایج باطل شده انتخاباتی که در اوکراین برگزار شد و در نتیجه آن ویکتور یانوکوویچ کاندیدای مورد حمایت روسیه روی کار آمد حداقل تا حدی حاصل سناریویی بود که مؤسسه کمک ملی به دموکراسی دست اندرکار طراحی و نوشتن آن بود. چنانکه آسوشیتدپرس نیز گزارش داد که دولت بوش در دو سال گذشته بیشتر از 65 میلیون دلار صرف حمایت از کاندیدای مخالف در اوکراین کرده است. رد پای مؤسسه کمک مالی برای دموکراسی را در مسائل مللی همچون ونزوئلا و هائیتی نیز می توان دید.
    در عین حال روزنامه انگلیسی گاردین نیز در این خصوص می نویسد: مؤسسه بین المللی جمهوریخواهان (IRI) و مؤسسه دموکراتیک ملی برای امور بین الملل (NDI) در دامن زدن به مبارزات انتخاباتی به نفع ویکتور یوشچنکو کاندیدای مخالفی که محبوب غرب است دخالت داشته اند. وزارت خارجه و نیز رسانه های آمریکایی در واکنش به شکست یوشچنکو در انتخابات بلافاصله تقلب در انتخابات را محکوم کردند.
   
    4- مؤسسه بین المللی جمهوریخواهان(IRI):
     Republican Institute International
    رهبری مؤسسه دموکراتیک ملی برای امور بین المللی را مادلین آلبرایت، وزیر امور خارجه سابق آمریکا بر عهده دارد. این مسئولیت در زمان ریاست جمهوری کارتر به آلبرایت سپرده شد و همچنان در اختیار اوست. هدایت مؤسسه بین المللی جمهوریخواهان هم در دست سناتور جان مک کین است.
    هر دو مؤسسه ادعای بیطرفی درارند، اما ارتباطات بسیار نزدیک آنها با احزاب آمریکایی هم نامشان (جمهوریخواهان و دموکراتها) کاملاً روشن است. آوازه ستیزه جوییهای این مؤسسات عالمگیر است و در سراسر دنیا بسته به اینکه از چه گروههایی پرسش شود از آنها با عناوینی نظیر کمک کننده، مداخله گر، توطئه گر محض و ... یاد می شود. در برخی از نقاط دنیا اقدامات این سازمانها مورد تمجید حامیان دموکراسی قرار گرفته است. با این حال در بسیاری از جمهوری های جهان سومی نام این مؤسسات با طرحهای پنهانی روی کار آمدن دولتهای متمایل به آمریکا گره خورده است. این مؤسسات و سازمان ها در جمهوری های شوروی سابق به ویژه در ایام انتخابات (مورد اخیر در عراق) کوشش می کنند به احزاب سیاسی که در انتخابات این کشورها مشارکت دارند کمک نمایند. NDI در برخی از جمهوری ها از جمله آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، اوکراین، روسیه (دارای شعباتی درپترزبورگ، کراسنودار، یاروسلاول، چلیابینسک، ساراتوف، سامارا، آستراخان، کالینینگراد و نیژنی نووگراد) و قرقیزستان دفاتر نمایندگی دارد. سازمان هایی که واشنگتن منابع مالی آنها را تأمین می نماید به شدت در تلاش هستند تا از رقبای سیاسی فعال در انتخابات پشتیبانی نمایند. بعضاً در پاسخ به انتقادهای مطرح شده درخصوص نقش آنها در انتخابات مدعی می شوند که مشارکتشان چیزی جز همکاری های خیرخواهانه نیست. سازمان ها و مؤسساتی که از یک سو از حمایتهای مالی آمریکا برخوردارند و از دیگر سو سابقه ای طولانی در دستکاری دموکراسی های غربی در جهت منافع واشنگتن دارند، در ایام اوج فعالیت ها و کارزار سیاسی و انتخابات طی حرکتی آرام و در عین حال عمیق در تمام ابعاد بروز و ظهور پیدا می کنند. شایان ذکر است که اخیراً و به دنبال بازداشت روسلان بشیرلی رهبر حـزب «ینی فکر» جمهوری آذربایجان به اتهام اقدام علیه امنیت ملی و ارتباط مشکوک با سازمان ها وعناصر خارجی از جمله مؤسسه دموکراتیک ملی، دادستانی کل این کشور سازمان مذکور را به همکاری و همدستی با فعالان و احزاب مخالف جهت اقدام برای انقلاب متهم نموده است. در این راستا و با توجه به در پیش رو بودن انتخابات پارلمانی در جمهوری آذربایجان، حساسیت های دولتمردان این کشور به فعالیت های سازمان های خارجی به دلیل ترس و نگرانی از احتمال بروز نوبتی انقلاب رنگی (همچون سایر جمهوری ها) افزایش یافته است. بازداشت رهبر حزب ینی فکر بازتابهای بسیاری در آذربایجان داشته و برخی از احزاب طرفدار جناح حاکم از جمله حزب «مساوات معاصر»، حتی مواضع تند و شدید الحنی را علیه فعالیت های مؤسسه دموکراتیک ملی ابراز داشته اند. این حزب در بیانیه ای، علناً مؤسسه مذکور را عامل شبکه های جاسوسی غرب توصیف و تعطیلی فوری فعالیت های آن و اعلام سفیر آمریکا بعنوان عنصر نامطلوب و اخراج وی از آذربایجان را خواستار شده است.
    مؤسسه دموکراتیک ملی برای امور بین المللی و مؤسسه بین المللی جمهوریخواهان دو نمونه از این مؤسسات هستند که در قالب کنسرسیومی متشکل از سازمانهای غیردولتی سازماندهی شده اند و ایالات متحده بیش از 80 میلیون دلار برای فعالیتهای سیاسی و انتخاباتی در عراق پس از صدام در اختیار آنها گذاشته است. در حقیقت رد پای این مؤسسات را که خود را حامی دموکراسی معرفی و از پشتیبانی مالی آمریکا بهره می برند (و منتقدان آنها را با قطع و یقین ضد دموکراسی می دانند) در تمام شئون فعالیتهای انتخاباتی، جریان سازی سیاسی و تبلیغاتی، نظارت بر انتخابات عمومی و در برخی موارد حتی تاثیرگذاری بر آرایی که از صندوق ها بیرون خواهد آمد را در بیشتر جمهوری ها میتوان مشاهده نمود.
   
    5ـ مؤسسه «ابتکار دموکراسی و حقوق بشر اروپا»
    هدف اصلی این مؤسسه که در سال 1994 تأسیس شده کمک به توسعه و پیشبرد دموکراسی و حقوق بشر و پیشگیری از بروز مناقشات در سه کشور قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان از طریق حمایت وپشتیبانی مالی از طرح ها و برنامه هایی می باشد که در راستای تأمین و حصول اهداف مذکور می باشند. دفتر اصلی نمایندگی در قزاقستان بوده وفعالیت ها و برنامه های آن در جمهوری های قرقیزستان و تاجیکستان با هدایت و برنامه ریزی دفتر قزاقستان انجام می گیرد. نمایندگی اینتر نیوز در قرقیزستان با همکاری و مشارکت مؤسسه ابتکار دموکراسی و حقوق بشر اروپا برنامه ای را با مطبوعات و رسانه های گروهی قرقیزستان در چارچوب نیل به هدف توسعه و دفاع از حقوق روزنامه نگاران، حمایت از اصلاحات درامر تدوین قوانین مربوط به مطبوعات و رسانه های گروهی، بکار گرفتن تلاش ها و مساعی جهت حل مسائل و مشکلات در این زمینه و بطور کلی تقویت دموکراسی در جمهوری قرقیزستان به اجرا در می آورد.
   
    6ـ شبکه اوراسیا
     EURASIANET مطالب و گزارشهای خبری و تحلیلی از حوادث و رویدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و وضعیت محیط زیست کشورهای اوراسیای مرکزی و قفقاز و نیز روسیه، خاورمیانه و کشورهای آسیای جنوب غربی چاپ و منتشر می نماید. دفتر مرکزی شبکه اوراسیا در نیویورک بوده و با همکاری و مشارکت مؤسسه «جامعه باز» در چارچوب طرح و برنامه ای تحت عنوان «اوراسیای مرکزی» در منطقه فعالیت می نماید. هدف طرح مذکور ارائه اخبار و اطلاعات مربوط به مسئولین و دست اندرکاران ذیربط و نیز تلاش در جهت افزایش توجه افکار و محافل اجتماعی به منطقه می باشد. نمایندگی اینتر نیوز در قرقیزستان موافقت نامه ای را با شبکه اوراسیا مبنی بر راه اندازی یک مرکز ویژه برای روزنامه نگاران و عکاسان قرقیزستان بمنظور چاپ مطالب و مقالات آن در سایت شبکه اوراسیا منعقد نموده است.
   
    7ـ مرکز بین المللی روزنامه نگاری(ICFJ)
     International Centet For Journalists
    مقر اصلی مرکز بین المللی روزنامه نگاری در واشنگتن می باشد و بعنوان یک موسسه تجاری فعالیت دارد و هدف آن حمایت از روزنامه نگاران می باشد. مؤسسه مذکور در سال 1994 با هدف ارائه و تبادل تجربیات، دانش و اطلاعات مطبوعات و رسانه های گروهی آمریکا با روزنامه نگاران سایر کشورها می باشد. ICFJ در ابتدای سال 2002 میلادی با همکاری اینتر نیوز سمینارهایی را در آسیای مرکزی برای مطبوعات برگزار نمود.مرکز بین المللی روزنامه نگاری در فعالیتها و برنامه های مربوط به مطبوعات و رسانه های گروهی در کشورهای آسیای مرکزی همکار و شریک فعال اینتر نیوز بشمار می رود.
   
    8 ـ سازمان Project Harmony
    فعالیتهای بنیادی و زیرساختی آمریکائیان در منطقه و بویژه قفقاز جنوبی با بهره گیری از فن آوری ها و روش های مدرن هر روز شکل و جلوه ای جدید می یابد. بکار گیری و استفاده از طرحهای مختلف همچون بحث های آزاد اینترنتی آنلاین را از جمله این موارد می توان برشمرد. هماهنگ کننده و برگزار کننده این برنامه ها سازمان آمریکایی Project Harmony می با شد. این سازمان در سال 1985 تأسیس شده و 17 نماینده در کشورهای آذربایجان، اوکراین، ارمنستان، روسیه و گرجستان دارد. در یکی از بحث های آزاد اینترنتی آنلاین که در اواخر سال 82 در منطقه قفقاز جنوبی و با عنوان «انقلاب مخملی و دموکراسی در قفقاز» برگزار گردید بیش از 100 دانشجوی آذری، ارمنی و گرجی درآن شرکت نمودند. این بحث آزاد را کنت لوگون معاون وقت آژانس آسیای مرکزی و قفقاز بخش اروپای شرقی وزارت امور خارجه آمریکا اداره می نمود.
   
    منابع مورد استفاده:
    1ـ سایت نمایندگیهای بنیاد سوروس در جمهوریهای اوکراین، آذربایجان، ارمنستان، روسیه، قزاقستان و روسیه
    2 ـ سایت نمایندگیهای internews در آسیای مرکزی و قفقاز
    3 ـ سایت مؤسسه فرهنگی مطالعات روسیه،آسیای مرکزی و قفقاز (ایراس)
    4 ـ سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
    5 ـ ویژه نامه همشهری ـ فروردین 84
    6 ـ روزنامه همشهری (ویژه نامه) ـ خرداد 84
    7 ـ روزنامه همشهری- شماره 3249
    8 ـ بولتن گزیده اخبار رایزنی فرهنگی سفارت ج.ا.ایران در ارمنستان
    9 ـ نشریه چشم انداز ارتباطات فرهنگی ،شماره 16،خرداد 84
    10 ـ کیهان نیوز مورخه 16/12/83 ( kayhannews.ir)
    11 ـ همان منبع ـ مورخه 18/4/84
    12 ـ نشریه چشم انداز ایران، اردیبهشت و خرداد84 ، شماره 31
    13 ـ روزنامه 525 جمهوری آذربایجان مورخه 6 اوت 2005
    14 ـ روزنامه قدس مورخه 29/9/83
    15 ـ سایتهای روسی eurasianet و iamik.ru
    
□