آزادیهای دینی در منطقه

در تاریخ 13 دسامبر 2005 کنفرانس یک روزه ای در موضوع آزادیهای دینی در جمهوریهای شوروی سابق توسط رادیو آزادی در نروژ برگزار گردید. در این کنفرانس، فلیکس کورلی مدیر مسئول آژانس خبری «فوروم 18» و جان کیناخن معاون وی دیدگاهها و نقطه نظرات خود را در این خصوص تشریح نمودند. شایان ذکر است که «فوروم ـ 18» یک مؤسسه غیردولتی نروژی بوده و اخبار و گزارشهای تحلیلی را در خصوص وضعیت دین و پیروان ادیان درجمهوریهای شوروی سابق و کشورهای بلوک (پیمان) سابق ورشو چاپ و منتشر می نماید.
    در ابتدای کنفرانس، جان کیناخن به ارائه توضیح در خصوص نام مؤسسه پرداخت و اظهار داشت که نام مؤسسه برگرفته از بند 18 بیانیه جهانی حقوق بشر می باشد که اشعار میدارد:
    «هر فردی از حق آزادی اندیشه، وجدان و آزادی دینی و نیز حق آزادی در تغییر مذهب و عقیده و آزادی در پیروی از ادیان و عقاید، آزادی در آموزش و اجرای مراسم، آیین ها و مناسک دینی چه بصورت انفرادی و چه بصورت عمومی برخوردار می باشد.»
    فلیکس کورلی مدیر مسئول مؤسسه در ابتدای صحبتهای خود در خصوص آزادیهای دینی در جمهوریهای شوروی سابق اظهار داشت که در کشورهایی چون آذربایجان، روسیه سفید، ترکمنستان وازبکستان وضعیت آزادیهای دینی مطلوب و رضایت بخش نمی باشد. به گفته وی، وضعیت آزادیهای دینـی و وجـدان در تــرکمنستان و ازبکسـتان حتی در مقایسه بــا دوران شوروی سابـق که الـحاد و بـی دینی در سیاست رســمی آن جاری و حاکم بود، به مراتب بدتر شده است. در این کنفرانس از مدیر مسئول مؤسسه خواسته شد شواهد و نمونه های مشخصی را در خصوص ادعاها و اظهارات خود ارائه نماید. وی در این خصوص اظهار داشت:
   
    «آن دسته از فرقه های دینی در ترکمنستان که درسال گذشته می توانستند مجوز ثبت دولتی را اخذ نمایند، اکنون نمی توانند بصورت یک جمعیت دینی برای برگزاری مراسم و اجرای مناسک دینی خود اقدام نمایند. آنها از تهیه و یا اجاره خانه و یا دفتر در ادارات دولتی منع شده اند و علاوه بر آن از سایر امکانات نیز محروم می باشند. آنها درقالب گروههای بسیار کوچک می توانند در یکجا جمع شوند و چنانچه تجمع آنها برای اعمال و مناسک دینی شان درقالب گروههای بزرگتر باشد بلافاصله پلیس با آنها برخورد و مقابله می نماید.»
    سؤال: آیا سایر ادیان از جمله مسلمانان نیزچنین وضعیتی دارند؟
    کورلی: مسلمانان به نسبت بقیه، محدودیتهای کمتری دارند. در ترکمنستان 12 کلیسای پراواسلاو وجود دارد. آنها می توانند فعالیت داشته باشند. ولی دولت نظارت و فشار شدیدی بر آنها اعمال می نماید و چنانچه آنها از دستورات مقامات محلی سرپیچی نمایند و یـا مستقیمـاً ازکلیسـای پراواسـلاو مسکـو تبعیت نمـایند وضعیت برای آنها بمراتب وخیمتر خواهد شد. صفر مراد نیازاف رئیس جمهور ترکمنستان می خواهــد کلیـسای پراواسلاو مستـقل
    ترکمنستان را ایجاد نماید ولی از طریق اسقف بزرگ مسکو به ما گفته اند که مسکو با این اقدام و تصمیم مخالف است و به صفر مراد نیازاف اعلام نموده است که فقط سینود می تواند در این زمینه اتخاذ تصمیم نماید.
    س: در ارتباط با مسلمانان ترکمنستان وضعیت به چه صورتی است؟
    کورلی: تمامی فعالیتهای دینی در این جمهوری تحت کنترل شدید دولت بوده و حتی مفتی نیز توسط رئیس جمهور انتخاب می شود. در سال گذشته بیش از 10 مسجد در عشق آباد و شهرهای بزرگ اطراف پایتخت تخریب و ویران شده است. علاوه بر آن همه، معلمان دینی ترکیه که در دانشگاه دولتی عشق آباد فعالیت می نمودند از این کشور اخراج شده اند. این عامل باعث شده است تعداد دانشجویان علوم دینی در ترکمنستان کاهش یابد.
    س: برگردیم به ازبکستان. می دانید که حوادث و رویدادهای اندیجان، نگرانیها و بازتابهای جدی در محافل سیاسی و بین المللی جهان بدنبال داشته است. مقامات ازبک اعلام می نمایند که تندگرایان مذهبی مسببین و عوامل اصلی ناآرامیهای اندیجان هستند. نظر شما در این خصوص چیست؟
    کورلی : به گلوله بستن مردم عادی و غیرنظامی غیر مجاز بوده و جنایت محسوب می شود. گذشته از آن، تجار ازبکی که از آنها بعنوان مسببین اصلی نا آرامیهای اندیجان یاد می شود خواستار فعالیت بر طبق اصول و احکام اسلامی بوده و به خصوص پرداخت حقوق بیشتر به کارمندان برای داشتن زندگی بهتر را خواستار بودند. این در حالیست که مقامات ازبکی اظهار می دارند که آنها(تندگرایان مذهبی)، فعالیتهای زیرزمینی و محرمانه ای داشته و بدنبال برقراری حکومت اسلامی بودند. ولی این واقعیت ندارد. مردم اندیجان آنها را آدمهای شریفی می دانند. اندیجان از مناطق بسیار فقیر ازبکستان می باشد. مردم این منطقه بشدت در تلاش و تکاپو برای بدست آوردن کار و شغل می باشند. همه جمعیتها و گروههای اسلامی درازبکستان همچون ترکمنستان بطور کامل و بشدت تحت کنترل دولت می باشند.
    س: در سایر مناطق شوروی سابق چه منطقه دیگری وجود دارد که وضعیت آزادیهای دینی درآنجا نگران کننده می باشد؟
    کورلی : در جمهوری آذربایجان، فرقه های کوچک مذهبی با مسائل و مشکلات زیادی از جمله داشتن اماکن مذهبی، دریافت مجوز فعالیت رسمی، دریافت کتب و آثار دینی و تجمع آزادانه در یک مکان مواجه می باشند. اعمال سانسور و نظارت شدید بر کتب و آثار دینی نیز از دیگر معضلات و مشکلات در جمهوری آذربایجان بشمار می رود. برای چاپ کتاب و حتی دریافت سه چهار نسخه از یک کتاب در موضوعات دینی از طریق پست بایستی از دولت مجوز مربوط را اخذ نمایید.
    در غیر اینصورت اداره پست از تحویل کتب خودداری خواهد نمود. بعضاً هم جمعیتهای دینی به هنگام برگزاری آئینها و مناسک دینی خود مورد حمله و هجوم قرار می گیرند. چنانچه تاکنون باپتیستها، ادونتیستها و ... تاکنون با چنین محدودیتهایی مواجه بوده اند.
    س: در روسیه سفید وضعیت چگونه است؟
    کورلی: دراین کشور نیز نظارت و کنترل شدیدی نسبت به فعالیتهای دینی وجود دارد. قانون سفت و سختی در خصوص دین در این کشور وجود دارد که در سال 2002 به تصویب رسیده است. در روسیه سفید نیز مقامات ذیربط، فعالیتهای دینی به ثبت نرسیده را مغایر با قانون تلقی و ارزیابی می نمایند. این در حالیست که ثبت فعالیتهای دینی و اخذ مجوز بسیار سخت و دشوار می باشد. دولت برای ثبت فعالیت دینی آدرس و نشانی حقوقی طلب می نماید و این نشانی نیز نمی تواند محل یا مکان مسکونی و یا آپارتمان باشد. به عبارتی قبل از ارائه در خواست برای ثبت بایستی محل آن از قبل تأمین شده باشد. اجاره اماکن دولتی نیز پذیرفته نیست. این عملاً بدین معنا است که فقط کسانی می توانند مجوز ثبت و فعالیت داشته باشند که قبلاً محل و مکانی (مسجد، معبد و ... )، را برای برگزاری مراسمها و آئینهای دینی خود داشته باشند وآن دسته از فرقه ها و گروههای دینی که قبلاً فاقد این امکانات بوده اند حالا نمی توانند از این امکان (اخذ مجوز برای فعالیت) برخوردار گردند.