فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی بنیاد سورس در منطقه

نمایندگی ها و شعبات بنیاد بین المللی آمریکایی «سوروس» دربیش از 30 کشور جهان از جمله در جمهوریهای آذربایجان، ارمنستان، ازبکستان، اوکراین، تاجیکستان، روسیه، گرجستان، قرقیزستان، قزاقستان ومولداوی فعالیت می نمایند. جورج سوروس رئیس بنیاد در تاریخ 29 ژانویه 2005 میلادی طی سخنانی در داووس، اهداف بنیاد مذکور را کمک به توسعه دموکراسی در این جمهوری ها اعلام نموده است.
   
    نمایندگی بنیاد سوروس در روسیه
    نمایندگی بنیاد بین المللی سوروس در جمهوری فدراتیو روسیه در سال 1995 و تحت عنوان مؤسسه «جامعه باز» آغاز به کار نموده است. تا پیش از این تاریخ، فعالیتهای خیریه جورج سوروس در روسیه از طریق بنیاد بین المللی «ابتکار فرهنگی» و مؤسسه علمی بین المللی صورت می گرفت. بخشی از برنامه های مؤسسه جامعه باز در روسیه از جمله برنامه های «دانشگاه اروپای مرکزی»، شرق ـ شرق، و مرکز هنرهای معاصر سوروس و ... براساس پیشنهاد دفاتر سوروس در نیویورک و بوداپست انجام می گیرد. کمیته استراتژیک بالاترین ارگان نمایندگی در روسیه بوده و رئیس مؤسسه جامعه باز همزمان ریاست کمیته استراتژیـک را برعهـده دارد. در سـال 2002 بنیاد ســوروس اقـدام به تأسیس و راه انـدازی قریب به 10 مؤسسه وابسته ـ سه مؤسسه منطقه ای با مرکزیت نووسیبیرسک، نیژنی نوگراد و سن پترزبورگ (شعبه اخیر با نام بنیاد لیخاچووا) نمود.
   
    مؤسسات وابسته به سوروس در سراسر روسیه:
    1) مسکو:
    ـ مؤسسه سیاست فرهنگی؛
    ـ مؤسسه کتابخانه پوشکین؛
    ـ مؤسسه آزاد سلامت وتندرستی؛
    ـ کمیته بررسی سیاست رسانه ای و مطبوعات؛
    ـ انستیتوتبادل و گفتگوی بین المللی؛
    ـ انستیتو توسعه استراتژیک آموزش شهرداریها؛
    ـ اتحادیه کتابخانه های مناطق مسکو؛
    ـ اتحادیه «اینترنت ـ ساتسیوم»؛
    ـ کانون دفاع حقوقدانان ازحقوق و آزادیهای مصرح در قانون اساسی؛ و
    ـ مرکز حمایت از طرحها و برنامه های اجتماعی.
   
    2) سن پترزبورگ:
    ـ بنیاد لیخاچووا.
   
    3) نیژنی نوگراد:
    ـ مؤسسه اجتماعی «منطقه باز».
   
    4) نووسیبیرسک:
    ـ مؤسسه اجتماعی و خیریه «سیبری باز»ـ دفتر توسعه منطقه ای.
    ارمنستان: مؤسسه جامعه باز ارمنستان، شعبه رسمی بنیاد سوروس در این کشور محسوب می شود و انجام پروژه های مختلف بنیاد مزبور در ارمنستان از طریق این مؤسسه دنبال می شود.
    گرجستان: نمایندگی بنیاد سوروس در جمهوری گرجستان در سال 1994 تحت عنوان «جامعه باز» تأسیس و از سال 1996 با اعطای کمک و تسهیلات به منظور اجرای طرح ها و پروژه های مختلف فعالیت خود را آغاز نموده است. نمایندگی مذکور ار زمان آغاز فعالیتهای خود بالغ بر 20 میلیون دلار در گرجستان هزینه نموده است. بودجه سالانه بنیاد در این جمهوری قفقاز برای حمایت مالی از طرحها و پروژه هایی که در راستای اهداف آن می باشند بالغ بر 3 میلیون دلار است (براساس گزارش ارائه شده هزینه های انجام شده در سال 2003 میلادی در گرجستان 2563831 دلار بوده است.) در بین سازمانها و مؤسسات گرجی، سازمان «کمارا» بیشترین حجم کمکهای بنیاد سوروس را دریافت نموده است. شایان ذکر است که جورج سوروس رئیس بنیاد سوروس که یک آمریکایی یهودی الاصل می باشد. توسط ادوارد شوارد نادزه رئیس جمهور سابق گرجستان برای تأسیس مؤسسه جامعه باز به این کشور دعوت شده بود. روابط دوستانه سوروس و شوارد نادزه که از اوایل دهه 1980 آغاز شده بود پس از استعفای ساآکاشویلی از وزارت دادگستری در سال 2001 رو به سردی گرایید. دکتر برندا شیفر رئیس مطالعات خزر دانشگاه هاروارد در این خصوص با بیان اینکه سوروس جایزه مؤسسه جامعه باز را به ساآکاشویلی داده بود می گوید: «سوروس از طریق مؤسسه جامعه باز عملیاتی را برای برکنار کردن شوارد نادزه آغاز کرده بود و در این راه حتی از روش مخالفان صرب برای برکناری میلوشویچ الگوبرداری کرده است». میلیاردر آمریکایی براساس برخی اطلاعات و گزارشها حدود 500 هزار دلار نیز در شبکه روستاوی ـ 2 که نقش برجسته ای در انقلاب مخملی گرجستان داشت سرمایه گذاری کرده بود.
    حمایتهای مادی آمریکا و سازمانهای غیردولتی وابسته به این کشور در داخل و خارج از مرزهای این کشورها (برای نمونه گرجستان) و در اختیار قرار دادن اطلاعات و راهنمایی لازم برای تظاهرکنندگان، استفاده از فن آوریهای ارتباطی و اطلاعاتی برای تشویق مردم به شورش و آموزش آنها برای رسیدن هر چه زودتر به انقلاب و در مجموع حمایتهای مادی و غیرمادی می تواند تأثیر عوامل خارجی و دخالت آنها در این انقلابها را نشان دهد.
    الف) مؤسسه رسانه های قفقاز: این مؤسسه در حقیقت یکی از مؤسسات غیر دولتی و غیر انتفاعی وابسته به بنیاد سورس است. فعالیتهای گسترده ای در حوزه رسانه های منطقه داشته و هدف خود را ارتقاء سطح روزنامه نگاری به معنای عام در کشورهای قفقاز جنوبی اعلام نموده است. مؤسسه رسانه های قفقاز از طریق برگزاری سمینارهای علمی، کارگاههای آموزشی، دوره های تخصصی خارج از کشور و برگزاری کنفرانسهای ویدئویی و اینترنتی، فعالیت بسیار گسترده ای را در حوزه رسانه های قفقاز جنوبی در سالیان اخیر داشته است. می توان گفت این مؤسسه که از حمایت مالی برخی از بنبادهای فرهنگی و هنری اروپایی نیز برخوردار است، تربیت نسل جدید روزنامه نگاران قفقاز جنوبی را برعهده گرفته است.
    ب) فعالیت اصلی سازمان بین المللی اینترنیوز حمایت از رسانه های آزاد، آموزش و توسعه مطبوعات و رسانه های الکترونیکی غیر دولتی می باشد. این مؤسسه در جمهوریهای آذربایجان، ارمنستان، روسیه سفید (از سال 2003 طبق دستور و حکم دولت، فعالیتهای نمایندگی در مینسک متوقف شده است)، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان، ازبکستان و اوکراین دارای شعبه و نمایندگی می باشد. مبالغ هزینه کرد فعالیتهای دفاتر این سازمان در جمهوریهای ذکر شده معمولاً به صورت علنی اعلام نمی شود.
    نمایندگی اینترنیوز در سال 1995 در گرجستان راه اندازی شده است. این نمایندگی فعالانه با رادیو و تلویزیون های منطقه ای و محلی در ارتباط بوده و بعضاً کمک ها و مساعدت هایی را به آنان ارائه می نماید. کمک به شکل گیری جراید و مطبوعات مستقل به منظور تعمیق و توسعه آزادی بیان و حمایت و پشتیبانی فنی از وسایل ارتباط جمعی تازه تأسیس و به ویژه نیروهای جوان فعال در این عرصه از اهداف اصلی نمایندگی اینترنیوز در گرجستان ذکر شده است. نمایندگی مذکور با مؤسسه «جامعه باز» شعبه بنیاد سوروس در گرجستان تعامل و همکاری نزدیکی دارد.
   
    برنامه تلویزیونی «چهارراه»:
    «چهارراه» (پریکریوستاک) عنوان برنامه خبری تلویزیونی نماینـدگی اینترنیوز در قفقاز است که در روزهای سه شنبه هر هفته از شبکه های تلویزیونی سه کشور قفقاز جنوبی (آذربایجان، ارمنستان و گرجستان) پخش می گردد. هدف این برنامه اطلاع رسانی در خصوص اخبار و رویدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی سه جمهوری همسایه، تلاش در جهت برداشتن موانع آهنین دوری و جدایی و خصومت بین مردمان این مناطق و برطرف نمودن خلأ دسترسی به اخبار و اطلاعات دست اول می باشد. مطالب و گزارشهای برنامه «چهارراه» توسط روزنامه نگاران اینترنیوز و سایر شبکه های تلویزیونی غیردولتی تهیه می شود. این برنامه همانگونه که در بالا نیز ذکر گردید هفتگی بوده و اولین تاریخ پخش آن 17 مارس 1998 بوده است.
     تاجیکستان: نمایندگی بنیاد بین المللی سوروس (جامعه باز) از اوایل دهه 90 میلادی در تاجیکستان آغاز به فعالیت نموده و اکنون یکی از قوی ترین و با نفوذ ترین سازمانهای بین المللی در این جمهوری محسوب می شود. این مؤسسه با بسیاری از ادارات، مؤسسات و وزارتخانه ها و سازمانهای اجتماعی علمی فرهنگی در رشته های آموزشی فرهنگی ادبی و... همکاری دارد و در برخی حوزه های فرهنگی عملاً جانشین دستگاههای فرهنگی رسمی و دولتی تاجیکستان شده است که یکی از دلایل عمده آن مشکلات اقتصادی دولت می باشد. راهبری حوزه های فرهنگ در موارد زیادی دردست مؤسسات و NGO های بین المللی است. در این میان سوروس با گشاده دستی تمام به این مهم توجه دارد و بسیاری از همایشهای پرهزینه با مساعدت و یاری این بنیاد صورت می گیرد. این مؤسسه همچنین با تأسیس شعبه های متعدد و مختلف در سراسر تاجیکستان تشکیلاتی فراگیر و هماهنگ را طراحی نموده است. بنیاد سوروس همانگونه که پیشتر نیز توضیح داده شد در تمامی کشورهای منطقه فعال بوده و محور فعالیتهای فرهنگی آن آزادی، حقوق بشر و ... هستند. پس از حوادث ازبکستان و قرقیزستان انتظار می رود که دولتهای منطقه بویژه تاجیکستان حساسیت بیشتری نسبت به فعالیتهای سازمانها و مؤسسات خارجی از خود نشان دهند. اطلاعیه رسمی وزارت امور خارجه تاجیکستان مبنی بر لزوم مطلع ساختن دولت از ملاقات های سفارتخانه ها و سازمان های بین المللی با دیگران نشانه روشنی از این نگرانی است. همچنین در انتخابات 27 فوریه (8/12/83) یکی از نامزدهای مورد حمایت سوروس از طرف کمیسیون مرکزی انتخابات رد صلاحیت شد. در ذیل به بخشی از فعالیتهای مؤسسه جامعه باز (نمایندگی بنیاد سوروس) در جمهوری تاجیکستان اشاره می شود.
   
    رئوس و محور برنامه ها:
    در چارچوب برنامه های اطلاع رسانی و رشد آموزشی برای سالهای 2005 ـ 2004 برنامه ها وطرحهای زیر تهیه و تدوین شده اند:
   
    1) دسترسی به اطلاعات: هدف این طرح و برنامه اطلاع رسانی به مردم نواحی دوردست تاجیکستان و در دسترس قرار دادن اطلاعات بطور آزاد و ساده می باشد. این طرح در سال 2002 تدوین شد و هدف آن تأسیس مرکز اطلاع رسانی در کنار کتابخانه های مرکز نواحی بود. برگزاری دوره های آموزش کتابداری، آشنایی و استفاده از امکانات نرم افزاری اطلاع رسانی و مبادله اطلاعات و نیز امکان بهره گیری از اینترنت از جمله اهداف این طرح است
    .
    2) اینترنت: هدف از این برنامه فراهم ساختن دسترسی آزاد و رایگان به اینترنت در مدارس متوسطه کتابخانه ها، موزه ها و سازمانهای غیردولتی شهر دوشنبه است.
   
    3) آموزش استادان، کتابداران و کارمندان سازمانهای غیردولتی در زمینه مهارتهای اینترنت و پست الکترونیک. طبق این طرح برای 55 مدرسه، 15 کتابخانه و سازمانهای غیردولتی در پایتخت تاجیکستان امکان دستیابی به اینترنت فراهم می گردد.
    استفاده بهینه از فناوری اطلاع رسانی و دستیابی به فناوری اطلاع رسانی و مبادله اطلاعات برای NGO های شهر دوشنبه و نیز سازماندهی و پشتیبانی مالی از مراکز اطلاعاتی و منابع خبری برای گروههای مشاوران سوروس و ارائه طرح و مشاوره به سازمانهای غیردولتی از دیگر محورهای طرح مزبور می باشند.
   
    4) تأسیس شبکه الکترونیکی: بمنظور هماهنگی در زمینه اطلاع رسانی، انتقال و توجیه وظایف داخلی و اداری بنیاد سوروس، این بنیاد نظام شبکه الکترونیکی را در دو شهر کوچک تاجیکستان راه اندازی می کند.
   
    5) طرح رشد آموزش: هدف این طرح فراهم نمودن فناوری روز جهت ارتقاء و رشد زمینه آموزش در مدارس تاجیکستان است. بر اساس مفاد این طرح حمایت از تشکیل دوره های آموزشی به وسیله رسانه ها و همکاری در آموزش صورت می گیرد.
   
    6) تدوین و نشر کتابهای درسی و تربیتی
    این طرح از سال 2002 شروع شده و هدف آن حمایت از تدوین و چاپ کتابهای آموزشی و تربیتی برای مدارس عالی و دانشگاههای تاجیکستان است. همچنین کمک به نوسازی و مدرنیزه کردن ابزار چاپ و نشر مراکز آموزشی از دیگر اهداف آن است.
   
    7) ترجمه و نشر کتاب: فراهم نمودن زمینه آشنایی و بهره برداری از آثار دانشمندان و نویسندگان صاحب نام خارجی از اهداف این طرح هستند. در همین راستا برای تاجیکان طی سالهای 2005 ـ 2004 چندین کتاب درخصوص علوم اجنماعی برای مقاطع آموزش عالی جهت ترجمه به تاجیکی پیشنهاد خواهند شد.
   
    8) انتشارات الکترونیکی: این برنامه با هدف همکاری در رشد نشر الکترونیکی و اینترنت در تاجیکستان صورت می گیرد. برگزاریدو همایش در خصوص آموزش الکترونیکی و حمایت مالی و فنی از پایگاههای اینترنتی برتر و فعال اطلاع رسانی و آموزش مراکز آموزش عالی و دانشگاههای تاجیکستان از جمله این برنامه ها هستند.
   
    9) آموزش ناشران: همکاری دررشد وارتقای فنی و تخصصی کتابداران و ناشران هدف این طرح اعلام شده است. بر اساس همین طرح طی سالهای 2005-2004 سلسله همایش ها و دوره های مستمر آموزشی با هدف فراهم ساختن زمینه استفاده از فناوری معاصر اطلاع رسانی برگزار شده و می شود و شرایط برای مشارکت متخصصان تاجیک در مجامع و همایش های بین المللی و نمایشگاههای کتاب فراهم خواهد شد.
   
    10) برنامه «فعالیتهای قومی و مذهبی»: این برنامه از اوت 2002 شروع شده و می توان گفت یک بخش جدید در فعالیت های بخش تاجیکی بنیاد سوروس است. به دلیل وجود ملیتهای بسیار در تاجیکستان ( تقریباً 86 ملیت و قوم)، بنیاد سوروس ضرورت ایجاد این بخش را احساس نموده است. پشتیبانی از رشد و آگاهی جامعه در زمینه حفظ آداب و سنن متنوع اقوام جمهوری تاجیکستان، همزیستی مسالمت آمیز اقوام با یکدیگر، حمایت از تشکیل جامعه چند قومی و توسعه آداب، رشد آگاهیهای حقوقی جامعه در خصوص استانداردهای بین المللی، مساعدت به اقلیتهای قومی و نژادی، بررسی امکان بهره گیری از آنها در تدوین سیاستهای قومی در تاجیکستان و به رسمیت شناختن نمایندگان اقلیتهای نژادی و تشکیل دولت تکثرگرا و چندفرهنگی از جمله اهداف اصولی این برنامه هستند.
    حمایت و پشتیبانی از فعالیتهای آموزشی فرهنگ، تاریخ، زبان، تدوین و نشر آثار فرهنگی، کمک به گردآوری تنظیمی و بررسی اطلاعات در باره شرایط و مسائل قومی تاجیکستان با هدف آماده سازی و تدوین سیاست ها و رهنمودها در جهت شکوفایی و رشد مناسبات از دیگر محورهای این بند هستند.
   
    برنامه ها و طرحهای آموزشی انگلیسی
    1) تهیه و چاپ کتابهای درسی و وسایل کمک آموزشی: از مهمترین اهداف این بخش تهیه و تأمین کتابهای درسی، لوازم درسی و لوازم کمک آموزشی برای دانش آموزان و دانشجویان شرکت کننده در آموزش زبان است. در همین راستا بنیاد سوروس تاکنون نشر چند کتاب را به عهده داشته است از جمله آنها کتاب درسی زبان انگلیسی برای دانشگاهها تحت عنوان «Wordwise» را می توان ذکر نمود که برای دانشجویان سال اول و دوم دانشگاههای تربیت معلم می باشد. کتاب درسی با عنوان «انگلیسی بیاموز و از سیاره دفاع کن» برای دانشجویان و دانش آموزان و نیز فرهنگ انگلیسی ـ تاجیکی با عنوان «کلید گنجینه» از دیگر کتاب های منتشر شده توسط نمایندگی سوروس می باشند.
   
    2) برنامه دانش افزایی ویژه معلمان زبان انگلیسی: اکنون 5 سال است که گروههایی از مربیان و متخصصان بین المللی ویژه آموزشی، روش ها و اسلوب های تدریس زبان انگلیسی و مکالمه برای (غیرانگلیسی زبانها) را تدریس می نمایند. این گروه در پایتخت و سایر شهرهای تاجیکستان برای آموزگاران و استادان دانشگاه ها دوره آموزشی برگزار می نمایند و از سال 2002 همه ساله در فصل تابستان برای معلمان دبیرستانها در شهرها و نواحی کشور اردوهای تابستانی» برگزار می کند. معلمان در فرصت اردو علاوه بر آموزش در کلاسها به به انگلیسی صحبت می کنند. تاکنون بیش از 100 آموزگار در این اردوی آموزشی تفریحی شرکت نموده اند.
   
    3) مجمع آموزگاران زبانهای خارجی
    در ماه مه 2004 با حمایت مؤسسه جامعه باز نیویورک و مؤسسه جامعه باز تاجیکستان و با همکاری فارغ التحصیلان زبان انگلیسی تاجیکستان، مجمع آموزگاران زبان انگلیسی با عنوان «احیاء معرفت» تأسیس شد. هدف «احیاء معرفت»، مبادله تجربیات معلمان پیشکسوت است که آنها این تجربیات را در مؤسسه جامعه باز تاجیکستان بدست آورده اند. در این راستا همچنین «مرکز پشتیبانی زبان انگلیسی» برای ارائه خدمات به عموم مردم تأسیس شده است. شایان ذکر است که مجمع آموزگاران زبان انگلیسی در ژوئیه 2004 به عضویت منطقه ای زبان انگلیسی آسیای مرکزی و قفقاز در آمده است. همچنین از طرف بخش تاجیکی مؤسسه جامعه باز (وابسته به سوروس)، «برنامه مباحثات» با هدف افتتاح مرکزی برای مباحثه و مذاکره راه اندازی شده است.
   
    قرقیزستان: حدود 170 سازمان غیردولتی در قرقیزستان فعالیت می کنند که سرمایه آنها مستقیماً از طریق مؤسسه NDI (مؤسسه دموکراتیک ملی برای امور بین الملل)، نهادی وابسته به حزب دموکرات آمریکا و همچنین جورج سوروس میلیاردر معروف آمریکایی تأمین می شود. این سازمان ها فعالیت های رسانه ای، ارتباطی، آموزشی و لجستیکی دارند.
    نمایندگی سوروس در جمهوری قرقیزستان در سال 1993 تأسیس شده است. بر اساس اطلاعات اخذ شده از سایت شعبه بنیاد در بیشکک، این سازمان از تمامی فعالیتهای مربوط به طرحهای ابتکاری و نو حمایت و پشتیبانی می نماید. فعالیتهای بنیاد در این جمهوری تمامی زمینه ها، مطبوعات و رسانه های گروهی، فرهنگ، بهداشت، علمی و تحصیلی، حقوق و اقتصاد را شامل می شود. بر اساس گزارش منتشر شده توسط بنیاد سوروس (نمایندگی قرقیزستان) در سال 2004 این مؤسسه مبلغ 3284213 دلار سرمایه گذاری و هزینه نموده است.
     قزاقستان: نمایندگی بنیاد بین المللی سوروس در جمهوری قزاقستان در تاریخ 28 ژوئیه سال 1995 توسط وزارت دادگستری این کشور و به عنوان یک مؤسسه خیریه اجتماعی به ثبت رسیده است، ولی در واقع این بنیاد از یکسال و نیم پیش از این تاریخ در قزاقستان فعالیت داشته و بر اساس گزارش منتشر شده، نمایندگی مذکور در پایان سال 1993 کمک ها و مساعدت هایی را در اختیار 182 نفراز روشنفکران و عالمان قزاقی جهت انجام تحقیق و پژوهش در زمینه های مختلف علوم اجتماعی قرار داده است. کمک و مساعدت برای شکل گیری و توسعه سازمان ها و مؤسسات غیردولتی، چاپ و انتشار کاتالوگ هنرمندان معاصر قزاقستان، برگزاری نمایشگاهها، کنفرانس ها و سمینارها، کمک به کتابخانه ها، حمایت از امر تحصیل در زمینه علوم انسانی از جمله فعالیتهای این بنیاد در سال تأسیس و ثبت در وزارت دادگستری بوده است. تشریفات و مراسم رسمی معرفی نمایندگی بنیاد سوروس در قزاقستان در پایان سال 1995 صورت گرفته است.
    هدف اصلی نمایندگی بنیاد، ایجاد و توسعه دموکراسی (جامعه دموکرات و باز) در جمهوری قزاقستان اعلام شده است. کمک به قزاق ها جهت دسترسی آزاد و آسان به اطلاعات، حقوق شهروندی و دیگر زمینه ها و ابعاد علوم انسانی مرتبط با جامعه باز، حمایت و پشتیبانی از طرحها و پروژه های مرتبط، توسعه و تعمیم خلق وانتشار آثار علمی، حمایت از سازمانها و مؤسسات غیر دولتی، برگزاری سمینارهای علمی، حمایت از مطبوعات و رسانه های گروهی غیردولتی و نیز پشتیبانی از طرحها و پروژه های مربوط به مسائل اقتصادی و قانونگذاری و ... راهبردهای اصلی این بنیاد جهت تحقق هدف اصلی (توسعه و تعمیق دموکراسی) می باشند. شایان ذکر است که جورج سوروس رئیس انستیتو جامعه باز اولین بار در اکتبر سال 1996 به قزاقستان سفر نمود. در جریان این سفر اهداف و اولویتهای کاری این بنیاد (که در قزاقستان تحت عنوان انستیتو جامعه باز فعالیت می نماید) در قزاقستان در دوره اول مورد بررسی و مذاکره قرار گرفته و فعالیت های مذکور بعدها در سطح مسئولین دولتی قزاقستان نیز بررسی و از لحاظ حقوقی مورد تأیید قرار گرفـت. تقریبـاً همزمـان
    با این روند مراکز و مؤسسات وابسته به نمایندگی سوروس در این مرکز زبان، مرکز آموزشی و تحصیلی، خانه داوطلبان، مرکز هنرهای معاصر، مرکز اینترنت، مراکز اطلاعاتی در شهر های کاراگاند، آکتوبه، شیم کنته و آستانه، مرکز بررسی و تحلیل مسائل اجتماعی و ... را نام برد