قورخانه: کارخانه صنعت و هنر (نگاهی به کارکردهای هنری قورخانه در عصر قاجار)
آرشیو
چکیده
قورخانه از دوره صفوی، بخش مهمی از تشکیلات و بیوتات حکومتی بوده و در دوره قاجار نیز ادامه داشته است. در این تشکیلات حکومتی، امور مربوط به ساخت وساز ابزارآلات و ادوات جنگی انجام می گرفته است اما از دوره قاجار و به دستور ناصرالدین شاه، عملکرد قورخانه متفاو ت تر از قبل می شود. به امر وی ساختمان قورخانه در ضلع شمالی ارگ سلطنتی، حد فاصل میدان توپخانه، خیابان مریضخانه(سپه) و جلیل آباد(خیام) بنا می شود. این ساختمان شامل کارگاه ها و کارخانه های متعددی بوده که با عنوان "قورخانه مبارکه" و ذیل یک "وزارتخانه" اداره شده و مورد توجه و حمایت مستقیم پادشاه بوده است. امروزه از ساختمان قدیم، فقط سردر آجری و بخشی از دیوار باقی مانده و بقیه به ایستگاه مترو تبدیل شده است. در اهمیت قورخانه باید خاطرنشان کرد که این تشکیلات منحصر به وجه نظامی اش نبوده بلکه تأثیرش در عرصه هنر نیز مشهود است. این پژوهش، عملکرد قورخانه را بررسی کرده و پاسخگوی این سؤال است که آیا قورخانه منحصراً کارخانه تولید جنگ افزار بوده یا محصولات دیگری نیز داشته که بتوانند در زمره آثار هنری قرار گیرند؟ این مقاله برای اولین بار با روش تحلیلی تاریخی، به موضوع تولیدات آثار هنری در قورخانه می پردازد. بررسی مدارک و اسناد تاریخی، و نمونه های موجود، این یافته را تأیید می کند که متأثر از جریان های اثرگذار صنعت غرب، قورخانه مهم ترین کارگاه بزرگ و مجهز صنعت و هنر در آن دوران بوده که علاوه بر ساخت تجهیزات جنگی مانند توپ، تفنگ و...، تولیدات با ارزش زیبایی شناسانه و هنری از جمله انواع مجسمه ها، درهای بزرگ ریخته گری شده فلزی و آثار چوبی و بلورجات و موارد متنوع دیگر نیز داشته است.Qurkhāneh: Arts and Crafts Factory A View on the Artistic Functions of Qurkhāneh in Qajar Era
Since the Safavid period, Qurkhāneh (arsenal) was a major center among the governmental organizations and societies which continued later into the Qajar era. Affairs concerning the supply of war equipment and ammunitions were dealt with in this center, but in the Qajar period as ordered by Naser al-Din Shah the function of Qurkhāneh was different from the past. Under his order, its building was constructed on the north side of the royal citadel, between Toupkhaneh square, Marizkhaneh (Sepah) street and Jalil Abad (Khayam). The building, under Shah’s personal patronage, consisted of a variety of workshops and factories titled Qurkhāneh Mobārakeh (Glorified Arsenal) and ruled by one ministry. Today, only a portal and a part of the southern wall of the original site have survived, while the rest has transformed into a subway station. Regarding the significance of Qurkhāneh, it is worth mentioning that it was not only an exclusive organization doing military affairs, but also a place with evident influence on the arts of Qajar period. The present research aims to study the functions of Qurkhāneh and to answer whether or not it was such a place restricted to making war equipment or was it supposed to participate in art production as well. Adopting an analytical-historical approach, this study would examine the issue of art production in Qurkhāneh for the first time. An investigation on historical documents and available samples confirms that Qurkhāneh, under the impacts of West industry, was considered the most significant and equipped workshop of arts and crafts in that time. In addition to manufacturing war equipment including cannons, weapons, etc., it has also had diverse and precious artistic products such as statutes, cast metal doors, wooden artifacts and crystals.
تبلیغات
